اقتصاد ایران سال‌هاست در تحریم ظالمانه آمریکا و هم پیمانانش قرار دارد و در تمام این مدت نیز از راه‌های مختلفی برای دور زدن این محدودیت‌ها استفاد کرده است. تحریم‌هایی که هرچند برای ایران هزینه بسیاری در برداشت اما منجر به عقب‌نشینی فروپاشی اقتصادی کشورمان که هدف اصلی دشمنان بود، نشد. یکی از مسائل مهمی که در دوران تحریم نمود ویژه‌ای دارد ارتباط تجاری با کشورهاست که در این مسیر، عمده تمرکز بر کشورهای همسایه و همچنین چین و هند معطوف شد.
در همین راستا، دولت سیزدهم نیز با تاکید ویژه بر توسعه روابط تجاری و صادرات غیرنفتی با کشورهای همسایه در صورت ادامه همین روند کنونی، اقداماتی را در دستور کار قرار داده است که نتیجه آن توسعه بیشتر تجارت ایران است. دولت در ۱۰۰ روز ابتدایی کار خود توانست تا حدودی با اقدامات مختلف، تصمیم‌هایی جهت تحقق این مهم را برنامه‌ریزی کند.
تسهیل تولید و توسعه صادرات به ویژه در روابط با کشورهای همسایه در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها از جمله فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی و آزادسازی منابع ارزی بلوکه شده از مهم‌ترین برنامه‌های متولیان تجارت کشور است.
براساس آمار گمرک در هشت ماه نخست سال جاری بیش از ۶۳ میلیارد دلار سهم تجارت خارجی کشور بوده است. از این میزان، ۳۳ میلیارد دلار (بیش از ۵۰ درصد) با کشورهای همسایه بوده است که این رقم، ۴۵ درصد بیشتر از مدت مشابه پارسال است. همچنین طبق آمارهای بانک مرکزی، بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی نیز در نه ماه گذشته در سامانه نیما معادل ۲۲.۴ میلیارد دلار است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۴۵ درصد افزایش داشته است. همچنین در سال جاری عرضه ارز در سامانه نیما توسط صادرکنندگان معادل بیست و یک میلیارد دلار بوده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۷۰ درصد افزایش داشته است.
در میان کشورهای همسایه، ایران با کشور عراق مراوده بیشتری دارد و عمده کالاهای خود را به این کشور صادر می‌کند و در واقع شریک اصلی ایران در تجارت بین‌المللی محسوب می‌شود که اشتراکات بسیاری هم دارند.
یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفت‌وگو با ایبِنا از رشد ۱۷ درصدی صادرات ایران به این کشور همسایه خبر داد و اظهار کرد: در ۸ ماهه نخست امسال ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار صادرات به عراق داشتیم.
وی ادامه داد: چند برنامه و سیاست اجرایی در دستور کار با عراق داریم که یکی از آنها تاسیس راه‌آهن شلمچه-بصره است که به زودی عملیاتی خواهد شد. سفیر ایران در عراق روز ۲۹ آذرماه با وزیر مربوطه جلسه داشته‌اند و طرف عراقی وعده اجرای هرچه سریع‌تر این پروژه مشترک را داده است. از سوی دیگر پیرو این خبر، وزیر راه و شهرسازی نیز در نخستین روز دی ماه از امضای قرارداد احداث و تکمیل راه‌آهن شلمچه-بصره هفته آینده در عراق خبر داد.
آل اسحاق تصریح کرد: در روابط تجاری ما با عراق، عمده صادرات از سوی ما به کشور همسایه انجام می‌شود و واردات اندکی از این کشور داریم چرا که عراق تولیداتی ندارد که بخواهیم محصولی از آنجا وارد کنیم. برهمین اساس درصدد هستیم که تراز تجاری تعادلی برقرار باشد که در این باره در انتظار تصویب قانون ترانزیت در مجلس عراق هستیم.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: هر دو کشور به دنبال این هستیم که روابط تجاری را به ۲۰ میلیارد دلار برسانیم کمااینکه در بعضی از سال‌ها، رقم ۱۴میلیارد دلاری هم در تجارت دو طرف ثبت شده است. عراق بازار بسیار خوبی برای ایران است.
نگاهی به آمار
براساس آمار گمرک، از تجارت ۱۱۰ میلیون و ۲۸۴ هزار تنی کشور به ارزش ۶۳ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار در هشت ماهه امسال، ۶۸ میلیون تن کالا به ارزش ۳۳ میلیارد دلار با کشورهای همسایه بوده، که ۶۲ درصد وزن و ۵۲ درصد ارزش تجارت کشور را به خود اختصاص داده است.
براساس این آمار، از ۸۳ میلیون و ۷۴۰ هزار تن کالای صادراتی به ارزش ۳۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار در هشت ماهه نخست، ۵۲ میلیون و ۳۹۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۶ میلیارد و ۶۶۴ میلیون دلار به ۱۵ کشور همسایه ایران صادر شده است که ۶۲ درصد وزن و ۵۳ درصد ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۱ درصد در وزن و ۲۴ درصد در ارزش رشد داشته است.
عراق با رشد ۱۳ درصدی، ۲۱ میلیون و ۶۳۶ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۱۳۳ میلیون دلار، ترکیه با رشد ۱۲۸ درصدی ۱۱ میلیون و ۳۵۱ هزار تن کالا به ارزش سه میلیارد و ۷۶۸ میلیون دلار، امارات با رشد پنج درصدی، هفت میلیون و ۲۸۹ هزار تن کالا به ارزش، دو میلیارد و ۹۳۵ میلیون دلار، افغانستان با کاهش ۱۶ درصدی سه میلیون و ۵۷ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۲۷۱ میلیون دلار و پاکستان با رشد ۲۸ درصدی یک میلیون و ۸۶۶ هزار تن کالا به ارزش ۷۶۴ میلیون دلار، پنج کشور اول همسایه در خرید محصولات ایرانی هستند.
همچنین از کل واردات کشور در هشت ماهه نخست که ۲۶ میلیون و ۵۴۰ هزار تن به ارزش ۳۲ میلیارد و ۳۲ میلیون دلار بوده ۱۵ میلیون و ۶۳۴ هزار تن کالا به ارزش ۱۶ میلیارد و ۳۰۲ میلیون دلار، از کشورهای همسایه بوده است که ۵۱ درصد وزن و ۵۹ درصد ارزش کل واردات کشور در این مدت را به خود اختصاص داده که نسبت به مدت مشابه ۶۲ درصد وزن و ۷۵ درصددر ارزش رشد داشته است.
امارات با رشد ۸۵ درصدی بیش از ۱۰ میلیارد دلار، ترکیه با رشد ۲۴ درصدی سه میلیارد و ۲۴۳ میلیون دلار، روسیه با رشد ۳۸ درصدی یک میلیارد و چهار میلیون دلار، عراق با رشد هزار و ۴۴ درصدی ۷۰۷ میلیون دلار، عمان با رشد ۳۲ درصدی، ۳۵۶ میلیون دلار، پاکستان با رشد ۴۳ درصدی ۱۸۲ میلیون دلار، قزاقستان با رشد ۵۴ درصدی ۳۸ میلیون دلار، آذربایجان با رشد ۸۷ درصدی ۲۹ میلیون دلار کالا به کشورمان در هشت ماهه فروختند. همچنین ترکمنستان با رشد ۲۲۴ درصدی ۲۳ میلیون دلار، ارمنستان با رشد ۴۴ درصدی، ۱۶ میلیون دلار، افغانستان با رشد ۶۳۰ درصدی ۱۱.۴ میلیون دلار، کویت با رشد ۹۷ درصدی ۸.۲ میلیون دلار، قطر با رشد ۳۸ درصدی ۶.۶ میلیون دلار و بحرین با رشد هزار و ۶۰۰ درصدی ۱.۳ میلیون دلار کالا به کشورمان فروختند که در این مدت کالایی از سوی عربستان فروخته نشده است.
اهمیت راهبردی گسترش تجارت با همسایگان
ظرفیت بازار کشورهای همسایه و همچنین اطراف ایران بسیار بالاست اما کشورمان سهم اندکی از این سبد تجاری دارد، بنابراین دولت تصمیم دارد توسعه این بخش را به سرعت محقق سازد که این امر کلید خورده است.
علی صالح آبادی رئیس کل بانک مرکزی چندی پیش در دومین گردهمایی رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای همسایه اظهار کرد: گسترش مراودات اقتصادی و تجاری با همسایگان بسیار مهم، حیاتی و دارای اهمیت راهبردی است. او این نشست را سرآغازی برای همکاری‌های بانک مرکزی و وزارت امور خارجه در راستای گسترش تعاملات اقتصادی دانست.
از سوی دیگر، علیرضا پیمان پاک رئیس سازمان توسعه تجارت همواره بر این موضوع تاکید داشته و دارد که سهم ایران از واردات کشورهای همسایه و همسو بسیار پایین است و باید تدابیری برای توسعه این بخش اندیشید. او پیش از این اعلام کرده بود: کشورهای همسایه‌ای که با کشور ما از لحاظ سیاسی و تحریمی همسو هستند حدود ۱۲۳۰ میلیارد دلار واردات دارند که سهم ایران از این مقدار زیر ۲۱ میلیارد دلار و زیر یک درصد است است. این در حالی است که رییس جمهور هدف گذاری کرده‌اند که در ۴ سال آینده حداقل ۳۵ میلیارد دلار افزایش صادرات غیر نفتی داشته باشیم. ضمن اینکه از کشورهای همسایه به علاوه چین و هند، حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار می‌توانیم کسب درآمد کنیم. هماهنگی سیاست‌های تجاری و ارزی در دستور کار است که طی ۴ سال آتی صادرات ایران را به ۷۰ میلیارد دلار خواهد رساند.
رئیس کل سازمان توسعه تجارت همچنین تاکید کرد: اولویت بندی صادرات را صورت دادیم و با توجه به محدودیت منابع همه تمرکز را بر کشورهای همسایه، چین و هند خواهیم گذاشت. این در حالی است که به گفته پیمان پاک، آیین نامه تهاتر کالا با کشورهای همسایه، هند و چین در حال تدوین و نهایی شدن است که به زودی ابلاغ خواهد شد.
رییس سازمان توسعه تجارت همچنین از تقسیم بندی کشورهای هدف صادراتی به دو اولویت خبر داده و گفته بود: می‌توانیم ۱۰۰ میلیارد دلار از بازارهای کشورهای همسایه را به کالاهای خود اختصاص دهیم. ما کشورهای هدف صادراتی خود را به دو قسمت اولویت اول و اولویت دوم تقسیم کردیم، اولویت اول ۲۳ کشور شامل کشورهای همسایه، چین، هند، روسیه، کنیا، مالزی و… می‌شود و اولویت دوم نیز شامل بقیه کشورها است که می‌توانیم ۱۰۰ میلیارد دلار از بازار کشورهای همسایه را به خود اختصاص دهیم. در مورد هند نیز ۲۸ میلیارد دلار ظرفیت صادراتی به بازار ۱۲۰۰میلیارد دلاری این کشور داریم.
ایبِنا
