جزئیات فعالیت مافیای زعفران در کشور

ابتدا وضعیت بازار زعفران امسال را از غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران کشور می‌پرسیم که وی توضیح می‌دهد: هر سال عرضه زعفران بسیار زیاد بوده و به همین دلیل دلال‌ها و واسطه‌ها زیاد بودند و کشاورز در این بین نمی‌توانست زعفرانش را به طور مستقیم به فروش برساند اما امسال چنین چیزی وجود ندارد و خوشبختانه واسطه‌ها کمترند و زعفران‌کار هم به طور مستقیم در بازار خرید و فروش می‌کند البته هنوز فصل برداشت است و زعفران در این مرحله دست واسطه‌ها نیفتاده است پس اگر امسال کسی بگوید در بازار واسطه‌ها وجود داشته‌اند این چنین نبوده است.

هیچکس عامل گرانی زعفران نبوده

نایب رئیس شورای ملی زعفران تصریح می‌کند: من صریح می‌گویم که اگر کسی ادعا می‌کند که اقدامات او یا مجموعه‌ای باعث شده قیمت زعفران امسال رشد پیدا کند مردود است و هیچ عاملی جز کاهش تولید در آن نقش ندارد. نماینده مجلس گفته باشد مردود است، شورای ملی زعفران یا صادرکننده گفته باشد مردود است، هرکس چنین ادعایی کرده باشد از طرف من صریح بنویسید که مردود است.

حنای دولت دیگر رنگی ندارد

میری تاکید می‌کند: به هیچ وجه اصلا هیچ اصلاحی در فرایندهای زعفران در تولید، خرید و فروش یا صادرات وجود ندارد. حتی خودتان هم دیدید که کمیسیون اصل ۹۰ مجلس به موضوع فروش زعفران‌های خرید حمایتی ورود کرده است. امسال اما دیگر حنای دولت رنگی ندارد و با قیمتی که در بازار به وجود آمده با قیمت ۲۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هیچکس حاضر به فروش نیست و کشاورز به آنها مراجعه نمی‌کند و از هیچکس هم صدایی درنمی‌آید. الان ثابت شد که حرف اول را عرضه و تقاضا می‌زند و این اقتصاددان‌هایی که ما با آنها سر و کار داریم که می‌گویند عرضه و تقاضا تعیین‌کننده نیست فهمیدند اگر قیمت زعفران در سال‌های قبل کم بوده صادرکننده مقصر نبوده است و ما گفته بودیم که شما هر قیمتی که می‌خواهید روی زعفران بگذارید، صادرکنندگان می‌توانند بفروشند ولی مشروط بر اینکه جلوی قاچاق گرفته شود و از کشاورز هم تا پایان حمایت کنند.

آغاز بازی مافیا

وی در پاسخ به این سوال که نقش شورای ملی زعفران در این زمینه چیست و چرا این شورا در رفع این مشکلات کاری نکرده است، اظهار می‌کند: خواهش می‌کنم اساسنامه شورای ملی زعفران را ببینید. ما نه تعیین‌کننده قیمتیم نه حرف‌هایمان جایی خریدار دارد. این شورا تشکیل شده است و پیشنهادهایی که می‌دهد فقط در جلسات بیان می‌شود و بعد از جلسه همه را دور می‌ریزند. هیچ ارزشی برای مصوبات شورای ملی زعفران قائل نیستند.

وی می‌افزاید: شورای ملی زعفران نمی‌تواند. چرا؟ دلیل این است که ۷۰ واحد صادراتی و ۳۲۰ واحد بسته‌بندی در مشهد درخواست می‌کنند که از این زعفران‌های تعاون روستایی به ما تحویل بدهید، می‌گویند اینها تعهد صادراتی دارد و ما با تعهد به شما می‌دهیم. این حرف را از نماینده مجلس و نایب رئیس مجلس تا معاون وزیر و رئیس سازمان تعاون روستایی هم تایید می‌کنند که این زعفران‌ها فقط با تعهد صادراتی فروخته می‌شود اما به یک‌باره می‌بینیم تعهد صادراتی برداشته شده است و همان زعفران را فروخته‌اند. پاسخ آن «چرا» اینجاست که چرا شورای ملی زعفران حرفش خریدار ندارد و در این ۱۲ سال چنین اتفاقی نه تنها با شورای ملی زعفران که با هیچ صادرکننده‌ای نیفتاده ولی این اتفاق سال گذشته افتاده است.

از او می‌خواهیم دقیقا بگوید که این فرد کیست اما او پاسخ می‌دهد: بماند. شما خبرنگارید بروید و تحقیق کنید ببینید بقیه چراها چطور انجام شده، من هیچ اسمی نبردم و اگر اسم هم بیاورید بعدا تکذیب می‌کنم اما شما خودتان تحقیق کنید. من اطلاع دارم و اطلاعاتم را گفتم، بقیه آن را شما پیدا کنید، چه اتفاقی افتاده که به این تعداد صادرکننده متقاضی این زعفران گفتند نه اما حالا چه اتفاقی افتاده که تعهد صادراتی برداشته شده است. آقایانی که سنگ کشاورز را به سینه می‌زنند، بیایند و جواب بدهند. کسانی که به دنبال افزایش قیمت زعفران هستند اما در آن مقطع اگر این آقا ۴۶ تن زعفرانی را که گرفته بود یک‌جا وارد بازار می‌کرد چه اتفاقی می‌افتاد؟ ۴۶ تن زعفران یک‌جا وارد بازار داخل شود چه اتفاقی می‌افتاد؟ اصلا ما نمی‌گوییم یک‌جا، اگر به تدریج هم این زعفران را وارد بازار می‌کرد چه می‌شد؟ شما هم دستی بر اقتصاد دارید بگویید، به یقین قیمت زعفران کاهش  می‌یافت.

تماسی که قطع شد

سراغ ۴۶ تن زعفران را از ناصری مقدم، مدیرکل تعاون روستایی خراسان رضوی می‌گیریم اما می‌گوید: آن موضوع مربوط به ما نیست. فروش زعفران با سازمان مرکزی در تهران و مقام عالی وزارت است که باید از آنجا دنبال کنید. فروش زعفران در تابلوی بورس بوده و اگر پاسخی بخواهند بدهند آنها هستند. ما فقط در خرید زعفران و دپوی آن نقش داشتیم.

وقتی اما در راستای پاسخ ناصری مقدم که می‌گوید فقط در خرید نقش داشته است، می‌پرسیم آیا خرید زعفران از طریق مباشرت به بخش خصوصی واگذار شده و گلوگاه‌های اصلی زعفران در اختیار عده‌ای خاص قرار گرفته است؟ می‌گوید: با مسئول روابط عمومی تعاون روستایی صحبت کنید و تماس را قطع می‌کند!

برایم مسجل شده که مافیا وجود دارد

محسن زنگنه، نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی یکی از افراد مطلع حوزه زعفران است که برای شنیدن ابعاد این ماجرا با او هم‌کلام می‌شویم، از او می‌پرسیم که بالاخره مافیا در صنعت زعفران وجود دارد یا خیر، که او تصریح می‌کند: امروز بر همه مسجل شده است که مافیایی که از آن سخن می‌گوییم وجود عینی و خارجی دارد و یک امر ذهنی نیست. همین حالا هم در این شرایط به دنبال کاهش قیمت زعفران بودند و در برهه‌ای که خرید زعفران از جهاد به تعویق افتاد قیمت هر من (سه کیلوگرم) گل زعفران به ۵۰۰ تومان و قیمت زعفران نیز در بازار رضای مشهد به ۱۵ میلیون تومان رسید. این نشان می‌داد کسانی که از محل اختلاف قیمت بین خرید زعفران از کشاورز تا قیمت بازار خارجی که ۱۵۰۰ تا ۲ هزار دلار است، حتی در صورتی که کشاورز دچار خشکسالی و محصولش کم شود متاسفانه به او رحم نمی‌کنند و دنبال خرید با قیمت پایین‌ترند.

زنگنه در پاسخ به این سوال که دقیقا این مافیا چه کسانی هستند مدعی  می‌شود: مافیا مشخصند. یکی از آنها کسانی هستند که معمولا قبل از فصل مصاحبه می‌کنند و مدعی‌اند که تولید زیاد است و قیمت پایین می‌آید، اگر قیمت بالا باشد می‌گویند قیمت کاذب است و اگر تولیدکننده یا صادرکننده و جمعی در جهت افزایش قیمت‌ها کار کنند آنها را متهم می‌کنند که فساد کرده و لابی کرده‌اند و کسانی هستند که اقدامات و مصاحبه‌هایشان در جهت کاهش و شکستن قیمت زعفران است.

شگردهای مافیایی 

وی در پاسخ به این سوال که اگر گفته می‌شود این مافیا آنقدر قدرتمند است که قیمت جهانی زعفران را نیز تغییر می‌دهد، تنها راهکارش برای این کار مصاحبه با رسانه‌هاست؟ می‌گوید: تا امسال این افراد بزرگ‌ترین خریداران زعفران کشور بوده‌اند و کشاورز مجبور بوده است زعفرانش را به همین‌ها بدهد و یک بازار انحصاری خرید داشته‌اند و تبلیغ می‌کردند که زعفران ایران کیفیت ندارد و مشکل دارد و باید در خصوص بهره‌وری زعفران کار کنیم و به همین دلیل از کشاورز با قیمت بسیار پایین می‌خریدند و بعد در بازارهای خارجی با چندین برابر قیمت می‌فروختند، یکی دیگر از شگردهای آنها این بوده که از طریق نفوذ در دستگاه‌های دولتی به دنبال کاهش عوارض گمرک بودند که این عوارض را  از ۱۲۰۰ دلار در هر کیلو به ۹۰۰ دلار رساندند که این از طریق کرسی‌هایشان در دستگاه‌های دولتی بود، اینها طرحی را تا هیئت دولت قبل بردند که صادرات را منحصر کنند به کسانی که اهلیت دارند، یعنی در زمانی که ما در جنگ اقتصادی هستیم اگر کسی بتواند یک کیلو زعفران صادر کند باید از او حمایت کنیم. در این شرایط این طرح را تا هیئت دولت پیش بردند. حالا این کارت اهلیت را چه کسی بدهد؟  کسانی که حداقل ۲۰ سال سابقه صادرات داشته باشند، یعنی دقیقا خلاصه و منحصر در همین جمع که البته با هوشیاری برخی از دوستان در صمت و جهاد این مصوبه با اینکه حتی دستورات مقامات عالی دولت را هم داشت متوقف شد. همین حالا هم از طریق ارتباطاتشان در کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی و جهاد کشاورزی چون کرسی داشته و حرفشان شنیده می‌شود به شدت تلاش می‌کنند که قیمت‌ها را کاهش دهند.

همدستی مافیا برای نخریدن زعفران

نماینده مردم تربت حیدریه با اشاره به فرایند شکایت به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس درباره اصل ماجرا این طور توضیح می‌دهد: در سال ۹۸ دولت اقدام به خرید حمایتی زعفران کرده اما به دلیل اینکه برنامه‌ای نداشتند تا سال ۹۹ فروش نمی‌رود. در آغاز مجلس یازدهم به دلیل اینکه ما مسئولیت داشتیم در قبال مردم تلاش‌هایی را انجام دادیم تا در نهایت مهر ۹۹ این زعفران‌ها به فروش برسد و از فهرست انبار تعاونی روستایی خط بخورد چون شما وقتی زعفرانی را در انبار نگهداری می‌کنید خود این اهرمی است برای بالا رفتن قیمت و متاسفانه مدیرانی در سازمان وقت حضور داشتند که هر بار قیمت کمی بالاتر می‌رفت اقدام به عرضه چند تن زعفران به بازار می‌کردند. هرچه به اینها می‌گفتیم مدیریت کنید و بازار کشش ندارد اما این دوستان توجه نمی‌کردند. معتقدیم این دوستان که همه آنها نیز برکنار شدند و نیستند، تحت تاثیر کسانی بودند که از افزایش قیمت راضی نبودند. در نهایت ما با همه صادرکنندگان عمده از جمله شورای ملی زعفران و اتحادیه صادرکنندگان مکرر جلسه گذاشتیم و گفتیم این زعفران در بورس عرضه شود و شما خریداری کنید تا این بار از انبار حذف شود اما هر بار که ما با آنها تفاهم می‌کردیم که عرضه انجام شود اینها عمدا با یکدیگر تفاهم می‌کردند و همدست می‌شدند که نخرند و چند بار عرضه جهاد کشاورزی و تعاونی روستایی با شکست مواجه شد. در نهایت اتحادیه تعاونی روستایی که یک بخش خصوصی است حاضر شد که از روی بورس و به صورت کاملا قانونی این حدود ۴۰ تن زعفران  را که تعاون روستایی بود، بخرد.

تفاهم کرده بودیم اما شرط صادرات را رعایت نکردند

وی می‌افزاید: بعد که اتحادیه خرید، دیگر جنس مربوط به دولت نیست. اتحادیه می‌تواند به یک نفر یا هزار نفر جنس را بفروشد. البته ما تفاهم کرده بودیم که به شرط صادرات در بورس عرضه شود. قانون نبود اما ما جهت جلوگیری از ایجاد مشکل برای بازار شرط کردیم که با شرط صادرات باشد اما تعاونی روستایی در عرضه این شرط را رعایت نکرده است. البته این کار هم خلاف قانون  نیست چون تعاونی می‌گوید من چند بار این عرضه را به شرط صادرات انجام دادم اما مشتری نداشته و چون از بیت‌المال ضرر می‌کردیم به شکلی عرضه انجام دادیم که خریدار بخرد. ما هم ممنونیم که تاکنون اتحادیه این زعفران را وارد بازار داخل نکرده و مدیریت کرده است و هم‌راستا با افزایش قیمت زعفران شده‌اند.

زنگنه تصریح می‌کند: حالا آن افراد نامه‌نگاری و خبرهای کذب منتشر می‌کنند و هر کدام از خبرها هم با هم تناقض دارد. یک بار می‌گویند که اتحادیه زعفران را در داخل به چند نفر فروخته که مگر چه اشکالی دارد، مگر آن زمانی که یک نفر از اتحادیه صادرکنندگان نصف زعفران بازار را می‌خرید کسی آنها را تحت تعقیب قرار می ‌داد؟ اما گاهی می گویند چرا عرضه نکرد و گاهی هم می‌گویند می‌خواهد عرضه انجام شود. ما به این دوستان می‌گوییم شما نگران نباشید عرضه نمی‌کند و اگر هم بخواهد عرضه کند با مدیریت این کار را انجام می‌دهد و ما از اینکه آنها نگران شکست قیمت هستند واقعا ممنونیم.

وی خاطرنشان می‌کند: تعاونی روستایی یک هفته قبل از  خرید، شرایط را نوشته و ۴۶ تن را در یک بسته با شرایطی روی بورس گذاشته اما در همان زمان گفتند کسی نخرد اما اتحادیه تعاونی روستایی از روی بورس می‌خرند و اینها دروغ محض و کذب است که می‌گویند اتحادیه خارج از بورس خریده یا به کسی فروخته. اینها می‌گویند که چرا اتحادیه تعاونی روستایی که این زعفران را خریده بعد از خرید آن را فقط به یکی دو نفر فروخته، در صورتی که این حق اتحادیه بوده و می‌توانسته به هر تعدادی که می‌خواهد بفروشد و ما نمی‌توانیم برای جنس یک نفر تصمیم بگیریم. ضمن اینکه همان زمان هم اگر اینها خریدار بودند می‌خریدند اما نکردند. من که کاملا روی مسائل زعفران نظارت دارم می‌گویم هیچ تخلفی انجام نشده است و من همین جا این خبر را هم می‌دهم که این جنس و بسیاری دیگر از این نوع اجناس در حال صادرات از کشور هستند و از کشور خارج می‌شوند و هدفی که این دوستان دارند که این جنس وارد بازار کشور نشود و صادرات شود محقق خواهد شد. اما اینها دنبال این هستند که اتحادیه این مقدار زعفران را به ما ۷۰ نفر صادرکننده بدهد آن هم به قیمت مثلا ۹ میلیون تومان قدیم وگرنه من از طرف اتحادیه همین حالا عرض می‌کنم به قیمت ۳۸ میلیون تومان فروشنده است. می‌خواهند به قیمت ۹ میلیون بخرند و به قیمت‌های امروز در خارج بفروشند. این دیگر خیلی باعث تعجب است.

ماجرا از دید کمیسیون اصل ۹۰

پژمانفر، عضو هیئت رئیسه کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نیز با ارائه توضیحاتی می‌گوید: این زعفران‌ها به تعاون روستایی با شرایطی مثل شرایط پرداخت و صادرات فروخته شود اما در نهایت ورود افرادی در این موضوع وجود داشته و شخصی آن را در داخل خریده است. اینکه رعایت ضوابط انجام شده یا خیر هنوز مشخص نیست و من به هیچ جمع‌بندی نرسیده‌ام. معنای شکایت‌کردن این نیست که حتما تخلفی صورت گرفته. ممکن است هیچ تخلفی نباشد، ممکن هم هست تخلف بوده باشد، اما بررسی جدی در این زمینه انجام می‌شود.

وی می‌افزاید: نکته مهم این است که این پرونده در روند کار موارد دیگر تاثیر نگذارد و من درباره اینکه طرح چنین پرونده‌ای در بازار تاثیر بگذارد نگران و حساسم و ممکن است افرادی با طرح این موضوع کاری کنند که آن کشاورز زعفران‌کاری که حالا با این قیمت‌ها کمی به کار خود امیدوار شده و زعفرانش را نگه داشته است تا با قیمت خوبی بفروشد من نگرانم که این موضوعات به آن قیمت تاثیر منفی داشته باشد و من با این به شدت مخالفم.

پژمانفر تاکید می‌کند: البته مهم این است که حتی یک گرم این زعفران وارد بازار نشده و قطعا ما نمی‌گذاریم این کار انجام شود و همه آن باید صادر شود. برخی به دنبال این هستند که این زعفران را وارد بازار کنند اما مشخص است که اگر این زعفران‌ها به بازار وارد شود قیمت خواهد شکست و ما به هیچ عنوان چنین اجازه‌ای را نمی‌دهیم اما اگر بدون رعایت شروط و توافق‌ها واگذاری و فروش به آن شخص انجام شده باشد تخلف است و در جای خود رسیدگی می‌شود. به هر حال تعاون روستایی این زعفران را به شخصی در داخل داده که نباید این کار را می‌کرده و تخلف است اما روح تخلف این است که این زعفران وارد بازار شود که هنوز نشده است.

وی درباره آن فرد که زعفران تعاونی روستایی را خریده و کسانی که به عنوان مافیا از آن هایاد می‌شود، می‌گوید: ما که خبر داریم آن فرد کیست و مافیا هم که مشخص است چه کسانی هستند.