اهمیت واکسیناسیون کرونا در دوران بارداری

از اولین روزهایی که مجوز تزریق واکسن کرونا برای مادران باردار صادر شد، متخصصان زنان و زایمان و روسای برخی از بیمارستان ها و زایشگاه، از کاهش آمار ابتلای زنان باردار و نوزادان آنها به کرونا خبر دادند. 

بررسی ها و مطالعات محققان در سراسر دنیا تا این لحظه هیچ گزارشی در مورد عوارض جدی و مرگبار واکسن کرونا برای مادر باردار و یا جنین را گزارش نکرده است. در مقابل، اعلام شده واکسیناسیون در زنان باردار منجر به ایمنی زایی برای مادر و جنین تا چند ماه پس از تولد شده است.

نگرانی‌های برخی از مادران باردار و کاهش استقبال واکسیناسیون این گروه حساس و پر خطر ما را بر آن داشت تا نظر متخصصان و کارشناسان این حوزه را بررسی کنیم.

١٩ درصد از مادران باردار واجد شرایط، واکسینه شدند

چنگیزی رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت درباره آمار واکسیناسیون مادران باردار گفت: حدود ١٩ درصد از واجدین شرایط، واکسینه شدند. با توجه به اینکه در صورت ابتلا به کووید ١٩ در بارداری، احتمال تشدید بیماری بیشتر است، واکسیناسیون بهترین گزینه است.

او ادامه داد: متاسفانه به دلیل سوء برداشت از واکسیناسیون در بارداری، به نظر می‌رسد استقبال از واکسیناسیون در بارداری کافی نیست. واکسن سینوفارم به عنوان واکسن اصلی مورد تایید در بارداری، یک واکسن با ویروس غیر فعال شده است. سابقه استفاده از واکسن با این شرایط در بارداری وجود داشته که آن هم واکسن آنفلوانزا بوده است.

چنگیزی بیان کرد: عوارض واکسیناسیون در مادران باردار مانند سایر افراد شامل درد محل تزریق، سردرد، درد بدن و تب گذراست.

او افزود: در دوران کرونا به همه مادران باردار توصیه می‌شود که اگر با عوارضی مثل تب یا تنگی نفس مواجه شدند، با با کد ۴ سامانه تلفنی ۴۰۳۰ که مربوط به مادران باردار است، تماس گرفته و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنند. مادرانی که واکسینه می‌شوند هم از این قاعده مستثنی نیستند و می‌توانند خدمات مشاوره‌ای دریافت کنند.

رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت با بیان اینکه خطر ابتلا به کرونا و زایمان زودرس در مادران واکسینه نشده بالاست، بیان کرد: عوارض بارداری در مادران واکسینه شده، مطابق مستندات موجود، بیشتر از جمعیت عمومی مادران باردار نبوده است اما در موارد ابتلا به کووید، عوارضی مانند زایمان زودرس سه برابر بیش از جمعیت مادران باردار است.

احتمال زایمان زودرس در افراد مبتلا به کرونا وجود دارد

شیرین شمس، متخصص زنان و زایمان در مورد اهمیت تزریق واکسن در خانم‌های باردار گفت: توصیه ما این روزها به خانم ها این است که اگر قصد بارداری دارید، حتما واکسن کرونا را تزریق کنید و نگران نباشید چون هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. دوز بعدی واکسن را نیز می توانید ۲۸ روز بعد و یا بعد از سه ماه اول بارداری تزریق کنید.

شمس در پاسخ به این سوال که آیا تزریق واکسن کرونا احتمال ایجاد سقط در سه ماهه اول بارداری را ایجاد می‌کند، بیان کرد:  طبق تحقیقات تاکنون هیچ گزارشی از سقط بر اثر تزریق واکسن، اعلام نشده است. با این وجود توصیه می شود بعد از ۱۲ هفته اول بارداری تزریق انجام شود. بنابراین شما می توانید دوز بعدی واکسن را قبل از بارداری و یا در همان زمان مشخص یعنی  ۲۸ روز بعد دریافت کنید.

او گفت: دافرادی که باردارند و می‌خواهند واکسیناسیون را انجام بدهند، می‌توانند دوز اول را بعد از ۱۲ هفتگی با هر واکسنی که در کشور مورد تایید است، تزریق کنند. باید توجه داشت اگر کسی به کرونا مبتلا شده احتمال زایمان زودرس در جنینش افزایش پیدا می‌کند به همین دلیل توصیه ما این است که پس از ۲۸ هفته حتماً واکسیناسیون انجام شود تا احتمال آلودگی به ویروس کرونا کاهش پیدا کند و در نتیجه ریسک زایمان زودرس به حداقل ممکن برسد.

او ادامه داد: واکسنی که میتواند برای خانم‌های باردار مفید باشد و تاکنون تایید گرفته واکسن سینوفارم است. برای تزریق واکسن آسترازنکا به تاییدیه دانشگاه محل هر فرد نیاز است، زیرا هنوز ابهاماتی در مورد تزریق آن برای خانم‌های باردار وجود دارد.

این متخصص زنان و زایمان در مورد تزریق همزمان واکسن کرونا و آنفلوانزا و یا سایر واکسن‌ها در زمان بارداری گفت: توصیه ما به افراد این است که فاصله دو هفته‌ای بین تزریق واکسن متفاوت وجود داشته باشد، در این صورت هیچ معنی برای تزریق دو واکسن وجود ندارد.

او بیان کرد: افرادی که دوقلو یا چند قلو باردار هستند یا از روش‌های کمک باروری، برای بارداری استفاده کرده اند یا مبتلا به بیماری‌های عفونی هستند و یا از بیماری‌هایی مثل کم‌خونی رنج می‌برند، در تزریق واکسن هیچ تردیدی نداشته باشند و پس از گذشت  ۱۲ هفته از بارداری، واکسن کرونا را دریافت کنند. 

این متخصص زنان و زایمان در مورد تزرریق واکسن کرونا برای افرادی که واکسن HPV را تزریق کرده‌اند، گفت: توصیه ما رعایت فاصله یک ماه بین تزریق واکسن اچ پی وی و تزریق واکسن کروناست. باید توجه داشت که واکسن HPV در دوران بارداری تزریق نمی‌شود.

شمس ادامه داد: افرادی که زایمان کرده اند و حتی مادرانی که در حال شیر دادن نوزاد هستند تا ۴۲ روز پس از زایمان می‌توانند واکسن را تزریق کنند و واکسیناسیون هیچ منعی در مورد شیردهی آنها ندارد.

او گفت: خانم‌های بارداری که قصد تزریق واکسن را دارند باید حتماً قبل از تزریق به متخصص زنان مراجعه کنند و کامل معاینه شوند و پس از دریافت تاییدیه پزشک معالج، برای تزریق واکسن اقدام کنند. اگر پس از تزریق واکسن با عوارضی طبیعی مواجه شدند، می‌توانند با مصرف استامینوفن آن را رفع کنند.

اهمیت تزریق واکسن در افزایش سلامت مادر و جنین

لیلا محمدخانی شهری، نماینده منتخب مامایی نظام پزشکی تهران گفت: مادران باردار در خطر بالاتر ابتلا به بیماری کوید ۱۹ نیستند اما به دلیل شرایط خاص و تغییرات فیزیولوژیکی بدن، سیستم ایمنی آن‌ها در حین بارداری ضعیف‌تر از حالت غیر بارداری عمل می‌کند. با توجه به خطرات تهدیدکننده سلامت مادر و جنین در صورت ابتلا به کووید ۱۹ از جمله زایمان زودرس، مرگ جنین داخل رحم، پارگی کیسه آب و سقط جنین و ... بنابر توصیه سازمان جهانی بهداشت مبنی بر اینکه ابتلا به کرونا در بارداری شدت بیماری و احتمال بستری شدن در آی  سی یو را  نسبت به زنان غیر باردار همسن افزایش می دهد، به تمام خانم‌های باردار واجد شرایط توصیه می‌کنیم که جهت انجام واکسیناسیون به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنند.

او گفت: مرداد امسال، دستورالعمل واکسیناسیون دوران بارداری توسط معاونت بهداشت وزارت بهداشت به دانشگاه‌های سراسر کشور ابلاغ شد که طبق آن تمام مادران بارداری که ۳۵ سال یا بالاتر هستند و زنان باردار ۱۸ تا ۳۵ سال با شرایط  بارداری دوقلویی یا چندقلویی و یا بارداری با کمک روش‌های کمک باروری (IVF)؛ ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و کلیوی و...؛ پیوند اعضا؛ مادران شاغل در مرکز بهداشت و درمان؛ همسران شاغل در بخش‌های کرونایی و مادران با نمایه توده بدنی ۳۵ یا بالاتر می‌توانند واکسن کرونا را دریافت کنند.

به گفته او در صورت تمایل مادران باردار ۱۸ تا ۳۵ ساله برای تزریق واکسن که شرایط فوق الذکر را ندارند با بررسی و صدور مجوز توسط کمیته دانشگاهی تزریق واکسن انجام می شود.

محمدخانی ادامه داد: طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، تا کنون واکسن سینوفارم که یک ویروس غیر فعال است جزو واکسن‌های مناسب برای تزریق در دوران بارداری معرفی شده و تزریق واکسن آسترازنکا در صورت درخواست مادر باردار، منوط به تایید کمیته دانشگاهی واکسیناسیون مادران باردار و اخذ رضایت نامه کتبی مادران  است.

او در مورد زمان انجام واکسیناسیون گفت: تزریق واکسن کرونا، بعد از سه ماهه اول بارداری (هفته ۱۳ بارداری) تا یک هفته مانده به ختم بارداری یا زمان زایمان (۳۹ هفته) و یا دو هفته بعد از سقط، صورت می‌گیرد. فعلا مستندات کافی جهت تزریق واکسن در سه ماهه اول بارداری وجود ندارد.

شیردهی پس از تزریق واکسن کرونا، منعی ندارد

نماینده منتخب مامایی نظام پزشکی تهران افزود: بر اساس مصوبه سازمان بهداشت جهانی، تزریق واکسن‌های آسترازنکا و سینوفارم در شیردهی از ۴۳ روز بعد از زایمان (۶ هفته بعد از زایمان) بلامانع است. ضمنا WHO قطع شیردهی بدنبال واکسیناسیون را توصیه نمی‌کند.

این دکترای تخصصی سلامت باروری در مورد عوارض واکسیناسیون بیان کرد: طبق آخرین تحقیقات، نه تنها واکسن‌های موجود هیچ عارضه جانبی از جمله نقص‌های ژنتیکی یا آنومالی‌های مادرزادی در جنین ایجاد نکرده است، بلکه حتی در صورت ابتلای مادر به کرونا، ناهنجاری در جنین دیده نشده است.

محمدخانی گفت: یکی از دلایل استقبال نکردن برخی از مادران باردار از تزریق واکسن، عدم آگاهی در رابطه با ایمن بودن واکسن سینوفارم برای سلامت مادر و جنین است. در این شرایط این وظیفه متخصص زنان و ماما‌هاست که به عنوان تیم ارائه دهنده خدمات سلامت به زنان باردار اطلاعات لازم را در خصوص بی خطر بودن تزریق واکسن و همچنین لزوم تزریق آن در این دوران به دلیل خاص بودن شرایط مادران و جلوگیری از خطرات ناشی از شرایط کرونایی یاد آور شوند.

این متخصص سلامت باروری بیان کرد: پرسنل شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی و رسانه‌ها نیز می توانند با تبلیغات و اطلاع رسانی صحیح، سبب ارتقاء دانش و آگاهی مادران باردار و رفع نگرش اشتباه نسبت به تزریق واکسن در بارداری و ترغیب و تشویق آنها به انجام واکسیناسیون باشند.

او گفت: در صورت تزریق دوز اول واکسن، قبل از بارداری و یا عدم اطلاع از بارداری در زمان واکسیناسیون، برای تزریق دوز دوم، ابتدا مادر باردار مشاوره  می‌شود و سپس تزریق دوز دوم با فاصله ۲۸ روز از تزریق قبلی یا بعد از هفته ۱۲ بارداری صورت می‌گیرد.

نماینده منتخب مامایی نظام پزشکی تهران گفت: اگر خانم بارداری پس از تزریق واکسن کرونا، تمایل به دریافت واکسن آنفلوانزا و واکسن‌های دوگانه داشت، حتما باید دو هفته بین تزریق واکسن‌ها وقفه ایجاد کند. همچنین تزریق ایمونوگلوبین D تداخلی با انجام واکسیناسیون کرونا ندارد و طبق دستورالعمل‌های ابلاغی سلامت مادران انجام خواهد شد.

محمدخانی بیان کرد: در موارد ابتلا قطعی خانم‌های باردار به کووید ۱۹ پس از دریافت دوز اول واکسن، باید تزریق دوز دوم حداقل یک ماه پس از بهبودی کامل انجام شود و اگر واکسینه نشده اند، تجویز دو نوبت واکسن حداقل یک ماه پس از بهبودی کامل صورت پذیرد. 

او افزود: واکسیناسیون به معنی ایمنی قطعی نیست و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی اعم از شستشوی دست ها، ماسک زدن، رعایت فاصله اجتماعی و خودداری از حضور در مراکز پر جمعیت علاوه بر پیشگیری از کرونا  با انجام واکسیناسیون در کاهش مرگ و میر مادران باردار و ابتلای شدید آن‌ها به بیماری حائز اهمیت است.

محمدخانی گفت: نوزادانی که از مادران واکسینه شده متولد می‌شوند نیز در ماه‌های ابتدایی تولدشان نسبت به نوزاد مادرانی که واکسن کرونا را دریافت نکرده اند از ایمنی بالاتری در برابر ویروس کرونا برخوردار هستند.

او بیان کرد: در حال حاضر زنان باردار بعد از تزریق واکسن کرونا نه تنها هیچ مشکل و عارضه‌ای را گزارش نکرده اند بلکه یک بارداری ایمن و به دور از استرس را در پاندمی کرونا تجربه خواهند کرد.