سال ۹۶ با تولید ۲ میلیون تن شکر به خوداتکایی نسبی در این محصول استراتژیک رسیدیم که متاسفانه بی توجهی مسئولان به قانون خرید تضمینی و حمایت از کشاورزان منجر به بازشدن دروازه های کشور به روی واردات شد به طوریکه هم اکنون بخشی از نیاز کشور از طریق شکر خارجی تامین می شود.
گرچه مسئولان وزارت جهاد کشاورزی با توسعه سطح زیرکشت چغندر پاییزه به دنبال خوداتکایی مجدد این محصول استراتژیک برای کاهش وابستگی به دیگر کشورها هستند، اما برخی کارشناسان انتقاداتی به خودکفایی این محصول دارند و معتقدند که توسعه سطح زیرکشت چغندر به قیمت نابودی منابع آب کشور تمام می شود.
بررسی ها از سطح بازار نشان می دهد که قیمت شکر تحت تاثیر عوامل مختلف همچون افزایش قیمت جهانی شکر، نوسان ارز نیما و احتمال عدم عرضه شکر با نرخ مصوب از سوی بازرگانی دولتی با التهاباتی در بازار روبرو شده است که بسیاری از دست اندرکاران بخش کشاورزی اذعان می کنند که با توسعه سیستم های نوین آبیاری، کشت مکانیزه چغندر و افزایش بهره وری می توان نیاز کشور را در داخل تامین کرد که با این وجود شاهد گرانی شکر در بازار نخواهیم بود.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین راهکارهای دستیابی به خوداتکایی تولید شکر و علل گرانی این محصول استراتژیک با خبر شویم:
خشکسالی، دست خودکفایی در شکر را بست!
غلامحسین بهمنی دبیر انجمن تصفیه کنندگان شکر با اشاره به اینکه خودکفایی شکر به قیمت نابودی منابع آبی تمام می شود، اظهار کرد: با توجه به بحران آب، تولید شکر در کشور صرفه اقتصادی ندارد چرا که هزینه آب هر کیلو شکر چغندری بر مبنای نرخ آبی که وزارت نیرو مشخص کرده، ۲۵ هزار تا ۳۰ هزار تومان است.
وی افزود: قیمت واقعی شکر بالاتر از نرخ کنونی است، اما متاسفانه به بهانه اشتغال و خودکفایی بر کشت برخی محصولات اصرار می شود که این امر به قیمت نابودی منابع آبی تمام می شود. به عنوان مثال یکی از دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه ناشی از چاه های عمیق اطراف این دریاچه است که کشت چغندر می کنند.
بهمنی از افزایش قیمت جهانی شکر خبر داد و گفت: سال گذشته قیمت هرتن شکر تحویل بنادر ۳۰۰ دلار بود که امسال به ۵۰۰ دلار افزایش یافته است.
این مقام مسئول ادامه داد: با توجه بحران آب، کشت محصولات آب بر همچون چغندر در کشور باید محدود شود و نمی توان به بهانه خودکفایی، منابع آبی کشور را از بین برد تا در آینده با بحران روبرو شویم.
وی در واکنش به توسعه کشت چغندرقند گفت: سال ۹۶ با تولید ۲میلیون تن به خوداتکایی شکر رسیدیم که بعد از آن تولید از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن فراتر نرفته است و امسال به خاطر خشکسالی و بحران منابع آب، سطح کشت چغندرقند کاهش یافته است.
این مقام مسئول ادامه داد: بازرگانی دولتی هر کیلو شکر را با نرخ ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در اختیار صنف و مصرف خانوار قرار می داد، اما هم اکنون با نرخ ۱۲ هزار و ۵۰۰ تا ۱۲ هزار و ۶۰۰ تومان بسته به کارخانه و شهر محل کارخانه توزیع می شود.
به گفته بهمنی، گرچه عرضه شکر ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی بازار را متعادل نگه می داشت، اما با عدم عرضه از سوی بازرگانی دولتی قیمت شکر افزایش خواهد داشت.
دبیر انجمن تصفیه کنندگان شکر با بیان اینکه ایران و مصر با کشت آبی اقدام به تولید شکر می کنند، گفت: کشورهای آرژانتین، کوبا، چین، هند و تایلند به سبب کشت دیم شکر هزینه آب ندارند، از این رو به سبب مصرف بالای آب تولید شکر جای این سوال مطرح است که چرا مسئولان بر خودکفایی شکر اصرار می ورزند؟ درحالیکه آینده خطرناکی از حیث آب پیش روست.
اصلاح روش کشت چغندر، مقدمه خودکفایی در تولید شکر
سید جعفر حسینی مشاور اسبق نظام صنفی کشاورزی با اشاره به اینکه مصرف بالای آب در بخش کشاورزی واقعیت ندارد، اظهار کرد: مافیای آب و واردات دست به دست هم می دهند تا با آب فروشی به تولید داخل آسیب برسانند.
وی افزود: مافیای واردات با آب فروشی، درآمد بیشتری باید از حوزه های دیگر آب تامین کنند که با این وجود وقتی تولید در کشور دچار نقصان شود، از طریق واردات آن را جبران می کنند.
حسینی با تاکید بر افزایش بهره وری آب بیان کرد: برخی مزارع چغندر قند توسط سیستم های نوین قطره ای آبیاری می شوند که تفاوت آبیاری غرقابی با قطره ای یا نواری حدود ۴۰ درصد افزایش راندمان است که با این وجود باید به سمت اصلاح روش های نوین آبیاری رویم.
این کارشناس کشاورزی ادامه داد: بنده معتقدم که با شرایط کشور امکان تولید محصولات اساسی وجود دارد، گاهی ممکن است که در هندوانه تعریف آب مجازی خود را بیشتر نشان دهد، اما در محصولات اساسی این طور نیست که کمبود با واردات جبران شود. اخیرا قیمت جهانی گندم افزایش پیدا کرد که این امر زنگ خطری برای کشور ما محسوب می شود.
حسینی با بیان اینکه کشت چغندرقند، کشت مکانیزه است، گفت: برخی کشاورزان با استفاده از شیوه های نواری و قطره ای، بهره وری آب را بالا بردند که با این وجود اجرای روش های به زراعی و آبیاری باعث شد مصرف آب چغندر قند کاهش یابد، ضمن اینکه کشت پاییزه چغندرقند از بارش های پاییزه و زمستانه برای تولید استفاده می کنند.
این کارشناس کشاورزی کشت چغندرقند پاییزه را یکی از روش های کاهش مصرف آب دانست و افزود: سال ۹۶ به خوداتکایی نسبی تولید شکر دست یافتیم که هم اکنون اعلام قیمت تضمینی منطقی و مناسب چغندرقند راهکار مناسب خوداتکایی است تا کشاورزان نسبت به کشت ترغیب شوند.
وی ادامه داد: با افزایش قیمت شکر، بی توجهی به اعلام قیمت خرید تضمینی منجر به کاهش کشت چغندرقند می شود و در نهایت اتفاق بازار هویج برای شکر هم تکرار خواهد شد.
چاره ای جز خودکفایی محصولات استراتژیک نیست
محمد بازرگان مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با تاکید بر خودکفایی شکر اظهار کرد: در محصولات استراتژیک چاره ای جز رسیدن به خودکفایی وجود ندارد و در خصوص محصولاتی که به خارج وابسته هستیم، افزایش بهره وری تاثیر بسزایی در خودکفایی و خواتکایی دارد.
وی با اشاره به اینکه بهره وری و توسعه وابسته به رشد پایدار است، افزود: رشد پایدار یکبار برای همیشه باید به نتیجه برسد. به عنوان مثال اگر برای کشت هر کیلو برنج در استان مازندران ۳ هزار لیتر آب نیاز است، در استان خوزستان میزان آب مصرفی به ۲۰ هزار لیتر می رسد که با این وجود تغییر در الگوی کشت امری ضروری است.
بازرگان ادامه داد: هر یک از محصولات استراتژیک در اقلیم خاص خود و با اتخاذ برنامه ریزی مدون باید تولید شود چرا که به رغم اظهار نظر برخی مسئولان مبنی بر آب بر بودن چغندر قند، اما کشت آن در اقلیم خاص خود که از رطوبت مناسب برخوردار است، آب بر نیست.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با تاکید بر کشت چغندرقند در اقلیم خاص به منظور کاهش واردات بیان کرد: با توجه به مصرف سالیانه ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن شکر باید محاسبه شود که برای واردات این میزان چقدر باید هزینه کرد؟ همچنین برای تولید این میزان چقدر آب در کشور مورد نیاز است؟ این درحالی است که مسئولان به این موضوعات علمی، کاربردی و تخصصی نمی پردازند و با استمرار این روند به نتیجه مطلوب نمی رسیم.
به گفته بازرگان، بنابر بررسی های علمی کشت چغندرقند در اقلیم مناسب نه تنها آب بر نیست، بلکه وابستگی را کاهش می دهد.
خودکفایی شکر به عنوان یکی از مهم ترین محصولات استراتژیک در کشور یک ضرورت به شمار می‌رود که به رغم آنکه در سال ۹۶ به این امر مهم رسیدیم، اما متاسفانه عوامل متعدد منجر به شکست این دستاورد شد به طوریکه طی سال های اخیر از مجموع نیاز ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن شکر، تولید از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن فراتر رفته است که با این وجود بخشی از نیاز کشور از طریق واردات تامین می شود، حال امیدواریم با توسعه کشت چغندر پاییزه و اصلاح سیستم های نوین آبیاری به خوداتکایی شکر دست یابیم.
