«هر چند نمایندگان حامی طرح «صیانت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» با افزایش انتقادهای مردم و کسب‌وکارها در چند روز گذشته گفته‌اند این طرح به دنبال فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی نیست اما گفت‌وگوی اختصاصی همشهری با یکی از کارشناسان تدوین این طرح حکایت دیگری دارد.
مجید نصیرایی، سخنگوی کمیسیون فرهنگی به‌تازگی برای جلب نظر عمومی اعلام کرده که این طرح به دنبال بستن پلتفرم‌های خارجی نیست و تا زمانی که جایگزین ایرانی اپلیکیشن‌های خارجی ساخته نشود، اینستاگرام، توییتر و تلگرام فیلتر نمی‌شود. توییتر و تلگرام که چندین سال است در کشور فیلتر شده است اما گفت‌وگوی همشهری نشان می‌دهد طراحان برای فیلترینگ اینستاگرام در صورت تصویب این طرح برنامه ویژه‌ای دارند.
روح‌الله مومن‌نسب که نامش با بخشی از یک برنامه تلویزیونی و ماجرای ۲ گیگ اینترنت رایگان سر زبان‌ها افتاد، از حامیان و تدوین‌کنندگان این طرح به شمار می‌آید. او در گفت‌وگو با همشهری در پاسخ به پرسشی درباره جایگزین‌های داخلی می‌گوید: «حداقل ۵ اپلیکیشن بومی و داخلی شبیه اینستاگرام داریم و یکی از آنها روبینوست که هم لایو دارد و هم استوری.»
این مسئله به خوبی نشان می‌دهد در صورت تصویب این طرح و دریافت‌نشدن مجوز و اخذ نمایندگی اینستاگرام در کشور این پلتفرم می‌تواند بلافاصله با اعلام جایگزینی یکی از این اپلیکیشن‌ها فیلتر و مسدود شود.
جایگزین بومی برای همه خارجی‌ها
مومن‌نسب، دبیر کلی مجموعه‌ای را بر عهده دارد که با عنوان «جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» از سال ۹۳ مشغول فعالیت است اما تأکید می‌کند که این جبهه یک حرکت گفتمانی است. مومن‌نسب فضای مجازی را محیطی «ول و رها» می‌داند که باید ساماندهی شود و از پیشنهاد هویت‌مندشدن فضای مجازی به وزارت ارتباطات خبر می‌دهد. ادعاهایی هم مبنی بر این که او طراح و پیش‌برنده اصلی این طرح بوده، عنوان شده است. احتمالا از جمله دلایلی که به این ادعا دامن می‌زند، این است که بررسی طرح مورد نظر، به گفته او، از ۷ سال پیش (زمانی که هسته اصلی جبهه شکل می‌گیرد) طی سلسله‌نشست‌هایی، با حضور نهادهای مختلف کلید خورد که خود او تقریبا در ۴۰ جلسه و بقیه همفکرانش در اغلب این جلسات حضور داشته‌اند. مومن‌نسب ضمن این که این ادعاها را تکذیب می‌کند، طرح نهایی را نتیجه یک تلاش همگانی با صرف حدود ۱۲۰۰ ساعت جلسه کارشناسی می‌داند. این در حالی است که مجید نصیرایی، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس و از همفکران مومن‌نسب، از ۲ هزار ساعت کار کارشناسی در مورد این طرح خبر می‌دهد.
مومن‌نسب همچنین می‌گوید که ما جایگزین‌های بسیار مناسب داخلی برای سرویس‌های خارجی (اینستاگرام، واتساپ، تلگرام، سرویس‌های گوگل و...) داریم و به عنوان مثال، از روبینو به عنوان جایگزین اینستاگرام نام می‌برد. این کارشناس فضای مجازی با اشاره به این که ما کار خود را به صورت مردمی و آتش‌به‌اختیار پیش برده‌ایم، تأکید می‌کند: «از زمانی که فعالیت خود را شروع کرده‌ایم، هیچ کمک مادی از هیچ نهادی دریافت نکرده‌ایم و خود من هم یک ریال، حتی بابت هزینه ایاب‌وذهاب حضور در جلسات تدوین طرح دریافت نکرده‌ام.»
تبصره یک ماده ۱۲ این طرح عنوان می‌کند که فعالیت پیام‌رسان‌های خارجی اثرگذار مانند اینستاگرام و گوگل، مستلزم معرفی نماینده قانونی است و در واقع اگر مجوز فعالیت نداشته باشند، بر اساس شرایطی که در تبصره ۲ ماده ۲۸ به آن اشاره شده، تا یک سال در صورت معرفی‌نشدن جایگزین مسدود نمی‌شوند. پس از مهلت ۴ ماهه از زمان اجرایی‌شدن طرح، در صورت نداشتن نمایندگی در ایران با معرفی جایگزین پلتفرم‌های اثرگذار باید فیلتر شوند. این موضوع به این معناست که در هر صورت، حداکثر پس از یک سال حتی با معرفی‌نشدن جایگزین همه سرویس‌های خارجی فیلتر می‌شوند. حتی اگر این پلتفرم‌ها فیلتر هم نشوند، بر اساس ماده ۱۷ این طرح، سرعت آنها به حدی می‌تواند کاهش یابد که عملا امکان استفاده از آنها فراهم نخواهد بود.
این کارشناس با تأیید تلویحی خسارت به کسب‌وکارها معتقد است که «باید به کسب‌وکارهایی که در اینستاگرام فعال هستند، فرصت انتقال داد و مزیت‌ها و امکاناتی ایجاد کرد که خسارت آنها جبران شود.»
گوشی‌ایرانی، اینترنت ایرانی، اندروید ایرانی
مومن‌نسب همچنین از فعالیت «جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» در تولید گوشی و اندروید ایرانی خبر می‌دهد و آن را کاری بزرگ و خاص در دنیا می‌داند. او می‌گوید: «اگر دولت همراهی می‌کرد به پیشرفت‌های بیشتری دست می‌یافتیم. ما با استفاده از اینترنت ایرانی، گوشی ایرانی، اندروید ایرانی، سخت‌افزار و نرم‌افزار ایرانی، ۳۷۰ نشست تخصصی برگزار کردیم که کاری خاص در فضای مجازی بود.»
روح‌الله مومن‌نسب، کارشناس فضای مجازی در گفت‌وگو با همشهری، اعلام کرده که ماده ۱۲ و الزام دریافت مجوز به درخواست شورای عالی فضای مجازی در این طرح گنجانده شده است. او می‌گوید: «این موضوع از مصوبه شورا کپی و عینا در طرح گنجانده شد. از آنجا که شورا می‌گفت، بر اساس حکم رهبری، مصوبات شورا در حکم قانون است اما قانون نیست، با این اقدام، می‌خواست این موضوع تبدیل به قانون شود.»
مجبور شدن خارجی‌ها به دریافت مجوز
اگر شرکت‌هایی مانند گوگل یا فیسبوک بخواهند در کشور نمایندگی تاسیس کنند، تحریم و FATF مانع بزرگی محسوب می‌شود اما مومن‌نسب با اشاره به این که اینستاگرام مانع نصب این اپلیکیشن روی گوشی‌های ایرانی نشده، نتیجه می‌گیرد که «اینستاگرام برای سرویس‌دهی به ایرانی‌ها از دولت آمریکا مجوز گرفته است.» به گفته او «واتساپ نه‌تنها ما را تحریم نکرده، بلکه یارانه هم می‌دهد؛ چراکه از اروپایی‌ها سالی یک دلار می‌گیرد اما از ایرانی‌ها نمی‌گیرد.»
مومن‌نسب معتقد است: «از آنجا که اینستاگرام از حضور ایرانی‌ها سود می‌برد، دلیلی برای دریافت مجوز نمی‌بیند اما اگر کاربران ایرانی از دست بروند، حتما احتمال دارد که برای دریافت مجوز اقدام کند.»
او برای اثبات حرف‌هایش از نمونه‌هایی مانند رپیدشیر (rapidshare) یاد می‌کند که در کشور ما دفتر تاسیس کرده و می‌گوید: «حتی گوگل، دفتر استارت‌آپ ویکند را راه‌اندازی کرد.» اما در پاسخ به این پرسش که آیا این دفتر، الان هم فعال است، می‌گوید: «بله، گوگل در ایران، وکیل ایرانی دارد.»
مومن‌نسب برای آن دسته از شرکت‌هایی که نمی‌توانند در ایران نمایندگی داشته باشند، استفاده از شرکت‌های واسطه را پیشنهاد می‌دهد؛ در حالی که چنین موضوعی در طرح مجلس دیده نمی‌شود. او با اشاره به این که الان هم شاهد این اتفاق هستیم، می‌گوید: «اینستاگرام از CDNهای ایران استفاده می‌کند و آیفون هم که آمریکایی است، حتما یک شرکت واسطه دارد؛ چراکه این گوشی در ایران رجیستری می‌شود.»
همشهری
