با وجود آنکه رسانه‌ها در ماه‌های گذشته به صورت مکرر بر اهمیت چگونگی توزیع واکسن کرونا تأکید داشتند، اما متأسفانه به دلیل سوء استفاده برخی از مقامات شهرداری‌ها در کشور، اعتماد مردم به نظام توزیع و تزریق واکسن در روزهای اخیر خدشه دار شده است.
پیگیری‌های فارس نشان می‌دهد که سه ایراد اساسی، باعث ایجاد تخلف در فرآیند توزیع و تزریق واکسن کرونا می‌شود که مسئولان وزارت بهداشت و دیگر سازمان‌های ذی‌صلاح می‌بایست به صورت فوری برای رفع این ایرادات اقدام کنند؛ چرا که در غیر این صورت، شاهد تکرار تخلفات مربوط به تزریق خارج از سهمیه واکسن کرونا در سراسر کشور خواهیم بود.
*ثبت اطلاعات تزریق واکسن به صورت آفلاین
با وجود آنکه یکی از مهمترین مزایای استفاده از سامانه‌های نظارتی برای توزیع واکسن، برخط بودن آن است، شواهد نشان می‌دهد که در مراکز بهداشتی فرآیند تزریق واکسن کرونا و ثبت اطلاعات واکسن و فرد دریافت کننده در سامانه به صورت جداگانه و با تأخیر قابل توجه انجام می‌شود. به عنوان مثال واکسن‌هایی که در روز جاری تزریق می‌شود بعد از چند روز در سامانه ثبت شده و به همین دلیل قابلیت نظارت برخط چگونگی توزیع و تزریق واکسن کرونا در کشور از بین می‌رود.
ثبت دیرهنگام اطلاعات مرتبط به تزریق واکسن می‌تواند مشکلات زیادی را در نظام توزیع ایجاد کند. اولا امکان نظارت و بررسی فوری بر فرآیند واکسیناسیون وجود ندارد و وزارت بهداشت نمی‌تواند از وقوع تخلفات مرتبط به تزریق واکسن به گروه‌های غیر اولویت‌دار و خارج از سهمیه جلوگیری کند. علاوه بر این، ثبت آفلاین اطلاعات، ضریب خطا را در ثبت داده‌های مرتبط به نوع واکسن و مشخصات افراد دریافت کننده افزایش می‌دهد؛ همچنین، ممکن است در این فاصله داده‌های مرتبط به توزیع و تزریق واکسن گم شده و یا به صورت ناقص ثبت شود.
به‌منظور جلوگیری از ورود اقلام تقلبی به زنجیره توزیع به‌نام واکسن که می‌تواند باعث مخاطرات جانی برای افراد شود، سامانه سیب به سامانه تیتک (ردیابی و کنترل اصالت دارو) وصل شده است تا از این طریق امکان شناسایی واکسن‌های تقلبی از طریق استعلام کد واکسن‌ها فراهم شود. استعلام کد واکسن از سامانه تیتک بایستی قبل از تزریق واکسن و بصورت برخط در مراکز بهداشتی انجام شود تا اگر واکسن تقلبی به مراکز بهداشتی تحویل داده شد، از طریق استعلام و شناسایی واکسن تقلبی، از تزریق آن به بیمار جلوگیری شود. متأسفانه از آنجاکه در حال حاضر استعلام کد واکسن از تیتک توسط پرسنل بهداشتی پس از تزریق انجام می‌گیرد، عملاً امکان شناسایی واکسن‌های تقلبی از بین می‌رود.
*احراز هویت افراد به صورت سنتی
متأسفانه سامانه سیب وزارت بهداشت، فاقد هرگونه فرایند الکترونیک جهت احراز هویت برخط افراد بوده و فرآیند شناسایی افراد کاملا به صورت سنتی و دستی انجام می‌شود. بنابراین امکان وقوع تخلفاتی مانند اظهار کد‌ملی‌های نامعتبر و یا تزریق واکسن به افراد خارج از اولویت و سهیمه وجود دارد. متأسفانه تاکنون ارتباط سیستمی بین سامانه سیب معاونت بهداشت و سازمان ثبت احوالبرقرار نشده است. به عنوان مثال به گفته شکرالله سلمان‌زاده رئیس دانشگاه علوم پزشکی آبادان، امکان شناسایی افراد سودجو برای دریافت خارج از نوبت واکسن کرونا وجود نداشته است چرا که این افراد ماسک بر چهره داشته و شناسایی آنها برای کادر درمان «امکان‌پذیر نبوده» است.
همچنین مشاهدات برخی از افراد حاضر در محل واکسیناسیون حاکی از آن است که در مواردی حتی کارت ملی افراد پیش از تزریق واکسن دریافت و بررسی نمی‌شود، که این مسئله نیز می‌تواند ضریب وقوع اشتباه و تخلف در فرآیند واکسیناسیون را افزایش دهد.
*فرآیند غیر سیستمی استحقاق سنجی
بررسی‌های فارس نشان می‌دهد که متأسفانه روند استحقاق سنجی در مراکز واکسیناسیون و معاونت بهداشت سیستمی نبوده و به همین دلیل ممکن است افراد غیر اولویت‌دار بدون هیچ نظارتی واکسن کرونا دریافت کنند.
در زمینه استحقاق سنجی افراد برای دریافت واکسن نیز دو ایراد اساسی وجود دارد. اولا در کشور ما هیچ بانک اطلاعاتی مناسبی در مورد مشاغل افراد وجود ندارد. بنابراین نمی‌توان بر اساس ثبت کدملی افراد تشخیص داد که آنها از اعضای کادر درمان و یا پاکبانان شهرداری هستند. به همین دلیل امکان صحت سنجی این موضوع در مراکز بهداشت و محل واکسیناسیون وجود ندارد.
علاوه بر این، متأسفانه فرآیند دریافت اطلاعات افراد اولویت‌دار برای تزریق واکسن به صورت کاملا دستی و سنتی صورت می‌پذیرد. به عنوان مثال شهرداری‌ها و یا دیگر نهاد‌های دولتی مشخصات افراد مورد نظر خود را بصورت کاغذی یا ارسال فایل به مراکز بهداشت تحویل می‌دهد.
به همین دلیل در این رویه اشتباه نیز امکان بررسی صحت مشخصات افراد وجود نداشته و احتمال وقوع تخلف مانند سوء‌استفاده برخی از مدیران شهرداری آبادان از سهمیه واکسن کرونای پاکبانان وجود خواهد داشت. چرا که در آن مورد نیز اسم افراد غیر پاکبان در لیست ارسالی شهرداری موجود بوده و کادر درمان امکان صحت سنجی اطلاعات ارسالی توسط شهرداری را نداشته‌اند.
به نظر می‌رسد که بهتر است اطلاعات افراد اولویت‌دار و واجدین شرایط دریافت واکسن کرونا به صورت سیستمی در سامانه معاونت بهداشت ثبت شود؛ چرا که در این روش احتمال وقوع تخلف و اظهار اطلاعات جعلی کاهش می‌یابد.
*بروز موارد تخلف اجتناب‌ناپذیر است!
«کیانوش جهانپور» سخنگوی سازمان غذا و دارو در پاسخ به این سوال که چرا با وجود ایجاد سامانه‌ی تیتک در ماجرای واکسیناسیون پاکبان‌های آبادان و علی آباد کتول تخلف پیش آمد؟ بیان کرد: به هر حال بروز موارد تخلف اجتناب‌ناپذیر است، مهم آن است که تخلفات شناسایی شود و با آنها برخورد صورت گیرد. قطعا در این زمینه هم بازرسی وزارت بهداشت و هم مراجع قضایی و دادستانی به عنوان مدعی العموم ورود خواهند کرد و با افرادی که به هر نحوی در این زمینه تخلف کرده باشند، برخورد خواهد شد.
جهانپور در واکنش به اینکه گفته شده این تخلف به دلیل بروز کرده که هنگام واکسیناسیون همه ماسک داشتند و چهره‌ها قابل شناسایی نبوده است، گفت: این حرف‌ها قصه است و افراد باید در هنگام واکسیناسیون احراز هویت شوند و هر فردی چه در احراز هویت و چه در اعلام اسامی تخلف کرده باشد، اسامی به دانشگاه‌های علوم پزشکی داده می‌شود و افراد خارج از اولویتی که درخواست تزریق داشتند، اگر جزو اسامی نباشند متخلف هستند و بدون تعارف در شرایط حال حاضر باید با این افراد برخورد شود.
وی ادامه داد: سامانه در رابطه با این مسائل خیلی توانست کمک کند، با توجه به اینکه رهگیری و ردیابی تک تک ویال‌ها و واحدهای واکسن امکان‌پذیر است، کمک بسیار زیادی به ما می‌کند، تا موارد احتمالی تخلف شناسایی شود و قاعدتا شناسایی موارد هم در این راستا قابل شناسایی است و متخلفان باید پاسخگوی مراجع قضایی باشند.
راه‌حل چیست؟
به گزارش فارس، به منظور رفع مشکلات فوق پیشنهاد می‌شود در گام نخست مراکز بهداشتی ملزم به استعلام کدهای اصالت واکسن قبل از تزریق به افراد شوند تا از این طریق امکان شناسایی واکسن‌های تقلبی قبل از تزریق فراهم شود. ثانیاً استحقاق‌سنجی بیماران خاص برای دریافت واکسن از طریق اطلاعات بیمه‌های درمانی انجام شود چراکه بیمه‌های درمانی اطلاعات دقیقی درباره بیماران خاص دارند و می‌توانند این اطلاعات را در اختیار سامانه سیب قرار دهند. ثالثاً هویت‌سنجی افراد از طریق استعلام برخط کد ملی از ثبت احوال توسط سامانه سیب انجام شود، علاوه بر این می‌توان با ارسال «کد تایید» به تلفن همراه افراد، نسبت به هویت‌سنجی آنان اقدام نمود.
