در ادبیات عامه، اندازه اقتصاد یا همان معیار رتبه بندی کشورهای مختلف مفهومی به نام تولید ناخالص داخلی است. به صورت کلی، تولید ناخالص داخلی را می توان مجموع ارزش کالا و خدمات نهایی تولیدشده توسط افراد مقیم یک کشور در یک بازه زمانی معین نامید. اولا این بازه معین معمولا سه ماهه یا یک ساله است و دوما منظور از کالای نهایی یعنی کالایی که به قصد مصرف خریداری می شود. ( در خرید نان، آرد یک کالای واسطه ای است و ارزش آن نیز در ارزش نهایی نان مصرفی لحاظ می شود.)
در تعریف فوق به واژه مقیم آن کشور هم دقت کنید. این یعنی اگر یک فرد ژاپنی در چین فعالیت دارد، در محاسبه تولید ناخالص داخلی، ارزش تولیدشده توسط این فرد در تولید ناخالص داخلی چین لحاظ خواهد شد نه ژاپن. در طرف دیگر اما تولید ناخالص ملی مجموع ارزش کالا و خدمات نهایی توسط یک ملیت را اندازه می گیرد؛ فارغ از اینکه در داخل یا خارج آن کشور ایجاد شده باشد.
اجزای تولید ناخالص داخلی
به طور کلی ( نه همیشه) سه راه مختلف برای محاسبه تولید ناخالص داخلی یا GDP وجود دارد که شامل روش تولید، مخارج و درآمد می شود. همچنین در تولید ناخالص داخلی برخی از اجزای اقتصادی محاسبه نمی شوند؛ مثل فعالیت هایی که به آن ها دستمزد تعلق نمی گیرد ( مثل کار داوطلبانه)، اقتصاد زیرزمینی یا پرداخت های انتقالی.
مدل های مختلف تولید ناخالص داخلی
اصلی ترین دلیل متفاوت بودن رتبه اقتصادها در رتبه بندی های مختلف همین عامل است. اگر تولید ناخالص داخلی با قیمت های جاری بررسی شود به آن تولید ناخالص داخلی اسمی می گوییم. از طرف دیگر اگر قیمت ها به نسبت سال پایه ( مثلا پنج سال پیش) اندازه گیری شوند، به تولید ناخالص داخلی حقیقی می رسیم.
اما گاهی هم تولید ناخالص داخلی بر حسب شاخص قدرت برابری خرید بیان می شود. مثال معروف در توضیح قدرت برابری خرید قیمت یک ساندویچ معروف است. کیفیت این ساندویچ در همه جا عموما یکسان است اما قیمت آن چه؟ اگر این کالا در آمریکا دو دلار قیمت داشته باشد اما در انگلیس ۱.۵ پوند، نسبت قیمت آن در انگلیس به آمریکا ۰.۷۵ ( تقسیم ۱.۵ بر دو) خواهد بود. از طرف دیگر، ارزش هر دلار تقریبا ۰.۷۲ پوند است. چون ۰.۷۲ از ۰.۷۵ کوچک تر است یعنی بر اساس شاخص قدرت برابری خرید، قدرت خرید مردم در آمریکا بیشتر از قدرت خرید مردم در انگلیس است.
رتبه اقتصادی ایران در جهان
با توضیحات فوق واضح است که بر اساس شاخص معیار، به نتیجه متفاوتی در رتبه بندی ها خواهیم رسید. پس طبیعی خواهد بود اگر رتبه اقتصادی ایران در رتبه بندی های مختلف با یکدیگر اختلافاتی داشته باشد.
رتبه بندی با استفاده از تولید ناخالص داخلی اسمی ( سال ۲۰۲۱)، داده ها برگرفته از آمارهای صندوق بین المللی پول و بانک جهانی
۱- آمریکا
حجم تولید ناخالص داخلی: ۲۴ تریلیون و ۱۶۲ میلیارد دلار
۲- چین
حجم تولید ناخالص داخلی: ۱۵ تریلیون و ۲۲۲ میلیارد دلار
۳- ژاپن
حجم تولید ناخالص داخلی: چهار تریلیون و ۹۱۰ میلیارد دلار
۴- آلمان
حجم تولید ناخالص داخلی: سه تریلیون و ۷۸۰ میلیارد دلار
۵- انگلیس
حجم تولید ناخالص داخلی: دو تریلیون و ۶۸۳ میلیارد دلار
رتبه ایران
حجم تولید ناخالص داخلی: ۶۱۰ میلیارد دلار ( رتبه ۲۳ جهان)
رتبه دیگر کشورها: کانادا دهم، عربستان هجدهم، ترکیه نوزدهم، سوید بیست و پنجم، امارات سی ام، سنگاپور سی و پنجم، ایسلند صد و نهم و گرجستان صد و نوزدهم
رتبه بندی با استفاده از تولید ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید ( سال ۲۰۲۱)، داده ها برگرفته از آمارهای صندوق بین المللی پول و بانک جهانی
۱- چین
حجم تولید ناخالص داخلی: ۲۴ تریلیون و ۱۶۲ میلیارد دلار
۲- آمریکا
حجم تولید ناخالص داخلی: ۲۰ تریلیون و ۸۰۷ میلیارد دلار
۳- هند
حجم تولید ناخالص داخلی: هشت تریلیون و ۶۸۱ میلیارد دلار
۴- ژاپن
حجم تولید ناخالص داخلی: پنج تریلیون و ۲۳۶ میلیارد دلار
۵- آلمان
حجم تولید ناخالص داخلی: چهار تریلیون و ۴۵۴ میلیارد دلار
رتبه ایران
حجم تولید ناخالص داخلی: یک تریلیون و ۶ میلیون دلار ( رتبه ۲۶ جهان)
رتبه دیگر کشورها: روسیه ششم، انگلیس نهم، فرانسه دهم، ترکیه سیزدهم، کانادا پانزدهم، عربستان هفدهم، استرالیا هجدهم و امارات سی و چهارم.
ایسنا
