واکسیناسیون کرونا در ایران، اندک و قطره چکانی

متخصصان می گویند "واکسن نرسد، فاجعه انسانی رخ می دهد". رییس جمهور نیز اذعان داشته که "امروز «واکسن» کلید حل مساله است" و تاکید کرده که "نمی توانیم منتظر واکسن داخلی در تابستان باشیم و باید از انواع واکسنهای خارجی استفاده کنیم و همه شرکتها هم مجاز هستند. "
وزیر بهداشت اما معتقد است که طبق مصوبه ۵۲ ستاد ملی مقابله با کرونا، مسئولیت تهیه واکسن خارجی با قرارگاه است و وزارت بهداشت در این زمینه تنها باید لیست دهد.
وی در عین حال که وعده پوشش واکسیناسیون قوی از اردیبهشت را می دهد؛ معتقد است که "برخی در عرصه واکسیناسیون ایران خباثت می‌کنند و به تشویش اذهان عمومی می‌پردازند" و تاکید دارد که "تا ۲۰ روز دیگر با پوشش بالای واکسیناسیون با واکسن وارداتی و تولید داخل، روسیاهی برای آنها خواهد ماند. "
بدقولی تولید کنندگان واکسن و تحریمها؛ دو مبحثی است که مسوولان آن را علت تاخیر در واکسیناسیون ایرانیها عنوان می کنند.
تزریق قطره چکانی مایه حیات
اما در این میان، تزریق غیرشفاف و البته تاخیر در تزریق واکسنهای وارد شده به کشور نیز موضوع و سوالی است که چند روزی است به محلی برای بحث تبدیل شده؛ به طوری که از زمان شروع واکسیناسیون سراسری در ایران یعنی در ۲۱ بهمن ماه ۹۹ و تا ۲۵ فروردین ماه و از مجموع ۸۹۵هزار دُز واکسن توزیع شده، میزان واکسنهای تزریق شده ۴۶۲هزار و ۶۴۲ دُز بوده که این رقم در ۲۶ فروردین ماه با افزایش حدود ۵۲۰۰تایی به  ۴۶۷هزار و۸۷۱ دُز رسیده است که از این میزان تا کنون ۳۶۱ هزار و ۹۵۱ نفر دُز اول واکسن کرونا و ۱۰۰ هزار و ۶۹۱ نفر نیز دُز دوم را تزریق کرده اند.
روند کند واکسیناسیون با واکسنهای موجود در کشور در حالی است که پیش از این دکتر علیرضا رییسی – معاون وزیر بهداشت، تاکید کرده بود که "شبکه بهداشت کشور توانایی واکسیناسیون ۲۰ میلیون نفر در ماه را دارد. "
اولویت بندی که از برنامه عقب ماند
در هر حال، با گذر از تعطیلات نوروز و ورود مجدد به کانال مرگ و میرهای سه رقمی اهمیت واکسن و تزریق قطره چکانی آن بار دیگر در صدر اخبار قرار گرفت. واکسیناسیون کرونا در ایران از ۲۱ بهمن ماه سال ۱۳۹۹ بر اساس اولویت‌ بندی‌های تعیین شده در سند ملی واکسیناسیون آغاز شد. بر این اساس و بنابر اعلام دکتر علیرضارئیسی _ معاون بهداشت وزارت بهداشت در فاز اول افراد کادر بهداشت و درمان که مستقیماً با بیماران کرونا سر و کار دارند، کسانی که در خانه‌های سالمندان کار می‌کنند،   جانبازان شیمیایی، تنفسی و بالای ۵۰ درصد، کارکنان مربوط به تغسیل اموات، افراد کم‌توان ذهنی و جسمی واکسن کرونا دریافت می‌کنند که این فاز تقریباً یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر هستند.
در فاز دوم سایر گروه‌های پرخطر مانند سالمندان بالای ۶۵ سال به ترتیب اول از ۸۰ تا ۸۵ سال، ۷۵ تا ۸۰ سال، ۷۰ تا ۷۵ سال و… اولویت بندی می‌شوند و واکسن دریافت می‌کنند همچنین افراد بین ۱۶ تا ۶۴ سال که بیماری زمینه‌ای دارند نیز این فاز هستند.  
فاز سه نیز برای مراکز تجمعی مانند پادگان‌ها، زندان‌ها، گرمخانه‌ها، کمپ مهاجرین، پرسنل حمل و نقل، معلمین، کارمندان بانک و... و افرادی است که ریسک کمتری نسبت به فاز دو دارند و نهایتاًهم  فاز ۴ عموم مردم هستند.
به این ترتیب و بر اساس اولویت‌های اعلام شده کار واکسیناسیون کرونا در کشور با واکسن‌های وارداتی آغاز شد تا بر اساس قول اولیه وزارت بهداشت واکسیناسیون افراد فاز اول تا پایان اسفندماه به پایان برسد؛ اما برخلاف وعده زمانی اعلام شده و تحت تاثیر عدم تحویل به موقع واکسنهای خریداری شده، دکتر علیرضارئیسی _ سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در جدیدترین اظهاراتش این وعده تا نیمه اردیبهشت ماه عملی می شود و به این ترتیب ۱.۳ میلیون نفر واکسینه می‌شوند.
ایران تا کنون چقدر واکسن خریده و چقدر تحویل گرفته است؟
علاوه بر بی‌عدالتی در روند توزیع واکسن در جهان، موضوع تحریم‌های ظالمانه نیز این بار با این شیوه موجب عدم دسترسی به موقع ایران به کالایی شده است که این روزها حیاتی خوانده می‌شود. با این حال و بر اساس اعلام کیانوش‌جهانپور _ سخنگوی سازمان غذا و دارو «بیش از ۴۲ میلیون دُز سفارش واکسن وارداتی داشتیم که بیش از ۲۱ میلیون دز آن به صورت قطعی خریداری شده و روند تحویل تدریجی آنها از بهمن ماه ۹۹ شروع شده است.»
به اذعان جهانپور،  تاکنون ۵۲۰ هزار دز واکسن «اسپوتنیک‌وی» روسی تحویل ایران شده است. از طرفی از مجموع ۵۰۰ هزار دوز واکسن «کوواکسین» هندی خریداری قطعی شده به دلیل مشکلات حاشیه‌ای و ورود دادستانی هندوستان، تاکنون تنها ۱۲۵ هزار دوز از این واکسن را تحویل گرفته‌ایم.
همچنین ۲۵۰هزار دز نیز واکسن اهدایی چین پیش از این به کشور رسیده بود.
در مجموع به اذعان مسوولان وزارت بهداشت، تاکنون ۸۹۵ هزار دز واکسن کووید۱۹ در سراسر کشور توزیع شده است.
از مجموع واکسن‌های «کوواکس» نیز ۱۶میلیون و ۸۰۰ هزار دز از سوی ایران خریداری شده که اولین محموله آن شامل ۷۰۰هزار و ۸۰۰ دز واکسن «آسترازنکا/آکسفورد» تولید کره جنوبی با تاخیر دو تا سه هفته‌ای، سرانجام تحویل ایران شد که مقرر شده پس از تدوین پروتکل تزریق، در شبکه توزیع شود. در مجموع طبق وعده «کوواکس» مقرر است که سه میلیون و ۶۰۰ هزار دز از مجموع ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دز واکسن خریداری شده، تا پایان ماه مِی- دهه دوم اردیبهشت- تحویل شود.
صبح روز گذشته (پنجشنبه ۲۶ فروردین ماه) نیز محموله‌ای حاوی ۴۰۰ هزار دوز واکسن کرونا اهدایی از چین وارد ایران شده است. با این احتساب طی روزهای پیش رو بیش از یک میلیون و ۱۰۰هزار دز واکسن کرونای وارداتی دیگر برای تزریق در شبکه بهداشتی توزیع خواهد شد.
همچنین  کاظم‌جلالی _ سفیر ایران در مسکو روز گذشته با انتشار توییتی از قرارداد خرید ۶۰ میلیون دز واکسن اسپوتنیک خبر داد و در این باره نوشت: «طی مذاکرات فشرده‌ای با دولت روسیه، قرارداد خرید ۳۰ میلیون واکسن اسپوتنیک وی (۶۰ میلیون دز)   نهایی شده است و طبق زمان بندی توافق شده، واکسن ها از خرداد تا آذر ماه ۱۴۰۰ به ایران ارسال می شود.»
اعداد و ارقام اعلامی از سوی مسوولان، حاکی از آن است که میزان خریدهای صورت گرفته از سوی ایران قابل توجه است اما میان این اعداد با ارقامی تحویلی به کشور، فاصله بسیار زیادی است؛ موضوعی که مسوولان بخشی از این تاخیرها را به کُندی روند تولید بسیاری از واکسن‌ها، مشکلات ناشی از کمبود مواد اولیه در دنیا، تهیه بیش  از نیاز برخی از کشورها و  موضوع ناسیونالسیم واکسن و البته تحریمها، مربوط می دانند.
با این حال و در شرایطی که امید می‌رفت واکسیناسیون با واکسن ملی را بتوانیم زودتر آغاز کنیم اما رییس جمهور در جدیدترین اظهارات خود اعلام کرد: «خوشبختانه روند تولید واکسن کاملا امیدوارکننده است، اما با همه تلاش‌های انجام شده قاعدتا تا پیش از تابستان واکسن ایرانی به دست ما نخواهد رسید و لذا تامین واکسن با مساعدت بخش خصوصی در دستور کار دولت و در اولویت نخست قرار گرفته است. هر شرکتی که برای ورود واکسن کوچک ترین مشکلی دارد، به دفتر رییس جمهور نامه بنویسد. من مستقیم مسأله را دنبال می کنم زیرا در هفته های آینده براحتی می توانیم میلیون ها دوز واکسن وارد کنیم. واکسن می تواند مردم را از مرگ، بخوبی مراقبت کند.»
اما مبحث ورود بخش خصوصی به عرصه خرید واکسن کرونا از منابع خارجی و البته با ارز نیمایی، در حالی این روزها مدام مطرح می شود که به نظر می رسد زیرساختهای لازم برای آن فراهم نیست و این دغدغه وجود دارد که باوجود فراهم شدن شرایط برای ورود بخش خصوصی، در صورت عدم دقت و نظارت کافی از سوی دست‌اندرکاران و بخش دولتی، این موضوع مشکل ساز شده و پدیده‌هایی همچون سلطان واکسن، معضل ورود واکسن به بازارهای غیررسمی همچون ناصرخسرو، بحث واکسنهای تقلبی و نهایتا هم چالش عدالت در دسترسی را رقم زند.
واکسیناسیون کرونا در ایران به ۵۰۰هزار دُز هم نرسیده است
در هر حال متخصصان معتقدند تا زمانی که ۷۰ درصد از جمعیت ایمن نشوند، کرونا وجود دارد بنابراین؛ اهمیت تسریع روند واکسیناسیون کرونا به روشنی مشخص است. با این حال از ۲۱ بهمن ماه که واکسیناسیون در ایران آغاز شد، تا روز گذشته هنوز میزان دُزهای تزریقی واکسن به ۵۰۰هزار دز هم نرسیده و این در شرایطی است که با افزایش چشمگیر موارد ابتلا، بستری و فوتی ناشی از کرونا در کشور روبرو هستیم و تقاضای افکار عمومی برای گسترش پوشش واکسیناسیون، تقاضایی به حق است و  تاخیر در این روند توجیهی ندارد. این در شرایطی است که پیش از این دکتر علیرضارئیسی _ معاون بهداشت وزارت بهداشت، علاوه بر بحث تهیه واکسن، سرعت انجام واکسیناسیون را از معضلات کنونی دنیا خوانده و گفته بود که «ما در کشور یک ماشین بسیار قدرتمند انسانی به نام شبکه بهداشتی و درمانی داریم و اصلا نگران سرعت واکسیناسیون در کشور نیستیم.»
وی تاکید کرده بود که «به محض اینکه واکسن به دست ما می‌رسد، واکسیناسیون یکی از نمایش‌های قدرت ما خواهد بود و دنیا در آینده خواهد دید که ما ظرفیت انجام واکسیناسیون‌ حتی ماهانه ۱۵ تا ۲۰ میلیون واکسیناسیون را داریم و آن را انجام می‌دهیم.»در این رابطه دکتر جعفرصادق‌تبریزی _ رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت، با اشاره به اقدامات وزارت بهداشت برای ارائه واکسن در قالب شبکه‌ بهداشت کشور نیز به ایسنا اعلام کرده است: «هم واکسن وارداتی در راه است و هم واکسن ایرانی از پایان خرداد ماه به سیستم اضافه خواهد شد و امیدواریم با سرعت بالا این اتفاق بیفتد.  چون حجم واکسیناسیون ما از تیر ماه بسیار بالا خواهد رفت از تیرماه فضاهای دیگری را به فضاهای موجود نظام بهداشتی اضافه خواهیم کرد تا بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته افراد بیشتری برای دریافت واکسن نزد ما بیایند.  برنامه‌ریزی و زمان بندی برای این گام انجام شده است. آنچه که دولت برای واکسیناسیون انجام خواهد داد. بر اساس سند ملی واکسیناسیون است که اولویت‌بندی تزریق هم بر اساس میزان احتمال ابتلا به بیماری انجام شده است.»
در هر حال اگر مبنا دریافت حداقل ۲ نوبت واکسن به ازای هر فرد باشد، نیازمند ۱۲۰ میلیون دوز واکسن برای کشور خواهیم بود تا به ایمنی حدود 70 درصد جامعه دست یابیم. همچنین اگر عملیات بخواهد در طی یک سال به پایان برسد باید ماهی ۱۰ میلیون دوز واکسن در اختیار نظام سلامت قرار گیرد. این موضوع  به معنای واکسینه کردن پنج میلیون نفر در ماه و معادل تقریبی ۲۱۰ هزار نفر در روز است. 
با این حساب و اعلام تمهیدات صورت گرفته پیرامون نحوه واکسیناسیون افراد بر اساس اولویت‌ها در شبکه بهداشتی کشور و با توجه به فاصله میان واردات تا تزریق، سوال اصلی به قوت خود باقی است که چرا روند واکسیناسیون کرونا در کشور ما کند است؟
ایرانی ها، کِی به واکسن می رسند؟
و کلام آخر اینکه واکسن، کلیدواژه مشترک این روزهای دنیاست؛ ماده‌ای ارزشمند که علی‌رغم آنکه هنوز در هیچ کجای دنیا نمی‌توان نتایج بلند مدتی برای تاثیرات یا عوارض احتمالی آن متصور شد اما می‌تواند همچون ماشین زمانی عمل کند و امیدوار بود که شرایط را به پیش از شیوع کرونا در جهان بازگرداند. در کشور ما اما این پرسش همچنان باقی است که انتظارها کی به پایان می رسد و واکسن موثر چه زمانی در دسترس هموطنان خواهد بود؟

 

ایسنا