امیر شکری، رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک ۱۹ بهمن ماه در جمع خبرنگاران از آغاز توزیع ایران چک‌های ۱۰۰ هزار تومانی و اسکناس‌های ۱۰ هزار تومانی خبرداد. او یک روز بعد درباره رونمایی از نسل جدید اسکناس‌های هزارتومانی، دو هزار تومانی و ۵ هزار تومانی صحبت کرد و این وعده را مطرح ساخت که فرآیند انتشار و عرضه این اسکناس‌ها طی ماه‌های آتی صورت خواهد گرفت. به معنای دیگر؛ گام عملی برای حذف ۴ صفر از پول ملی در نهایت برداشته شده و بانک مرکزی اسکناس‌هایی با ۴ صفر کمرنگ به منزله حذف آن را منتشر و ارائه کرده است.
حذف صفرها از پول ملی و حرکت از ریال به سمت تومان مربوط به امسال و پارسال نیست، سال‌ها است که این موضوع به بحث و گفت‌وگو گذارده شده است.اولین اظهار نظر در این خصوص به سال ۱۳۷۲ مربوط می‌شود و تکرار آن در دولت های بعد ادامه یافت که در هیچ یک به نتیجه نرسید.
در عین حال، سال ۱۳۹۵ بانک مرکزی با انتشار خبری در مورد لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی و تصویب موادی از این لایحه از تحولات جدید پولی پرده برداشت و در سال ۹۷ در مراسمی با حضور رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد از ایران چک ۵۰ هزار تومانی جدید رونمایی شد. سال ۹۸ رییس‌جمهوری لایحه‌ای را به مجلس ارسال کرد و نمایندگان هم کلیات آن را تصویب کردند و در بهمن ماه همان سال لایحه مذکور با انجام اصلاحات جزئی در عنوان و متن به تصویب نهایی رسید.
بر اساس موادی از این لایحه قرار شد پول ملی ایران به تدریج از ریال به تومان تبدیل شود و "قران" واحد پول خرد جدید شود. عبدالناصر همتی؛ رییس کل بانک مرکزی در این‌باره مطرح کرد «با حذف چهار صفر از پول ملی، «ریال» به «تومان» تغییر می‌کند و بر اساس لایحه اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی کشور هرتومان معادل ۱۰٫۰۰۰ ریال و اَضعاف آن «قران» خواهد بود و هر تومان معادل ۱۰۰ قران آن شود.»
پاییز سال جاری نیز روند تغییر در پول ملی به این شکل پیش رفت که از چاپ اسکناس جدید ۱۰ هزار تومانی پرده برداشته شد، چهار صفر آخر عدد کمرنگ و عدد ۱۰ در دو طرف اسکناس دیده می‌شد، البته پیش از آن هم چک‌های صد هزار تومانی با صفرهای کمرنگ منتشر شده بود، اما چرا به یکباره صفرها نشد؟
رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک دراین‌باره ضمن اشاره بر اینکه عمر مفید اسکناس به طور متوسط در ایران ۵ سال است و در خصوص قطعاتی که ارزش اسمی بالاتری دارند، عمر مفید نیز بیشتر است، بر این نکته تاکید ورزید که «یکی از سناریوهای پیش‌رو این بود که به یکباره تمام اسکناس‌های کشور جمع‌آوری و جای خود را به اسکناس‌های جدید بدهند که در اینصورت میلیون‌ها قطعه اسکناس پیش از پایان عمر مفید خود به دلیل تغییر واحد پولی باید امحا و بازتولید می‌شد، در حالی‌که با تدبیر انجام‌شده توسط بانک مرکزی گونه‌ای از اسکناس موسوم به «اسکناس‌های بین‌نسلی» تولید شد که در صورت اجرای پروژه و تغییر واحد پولی از ریال به تومان یا حتی استمرار وضعیت موجود، واجد منافع متعددی خواهد بود.»
وی در ادامه درباره تولید اسکناس‌های بین‌نسلی نیز چنین توضیح داد: «اتفاقی که با تولید این اسکناس‌ها خواهد افتاد این است که اسکناس‌های جدید تا پایان عمر خود قابل‌استفاده هستند و به دلیل ساختار خاص طراحی شده دیگر نیازی به جمع‌آوری یکباره اسکناس‌ها وجود ندارد و به صورت خودکار این اسکناس‌ها در پایان عمر مفید از چرخه خارج خواهند شد. به عبارت دیگر در صورت اجرای پروژه مذکور، اسکناس‌های یادشده می‌توانند تا پایان عمر مفید خود در چرخه پرداخت باقی بمانند تا هزینه جدیدی از حیث جمع‌آوری و باز توزیع «اسکناس تومان» به کشور تحمیل نشود.»
سوال دیگر این است که حذف صفرها از پول ملی با توجه به اینکه مردم به شرایط موجود عادت کرده‌اند چه ثمراتی به دنبال خواهد داشت؟ بدون شک آسان‌تر شدن تسویه مبادلات از جمله کارهایی است که در نتیجه تحقق این اتفاق میسر خواهد شد. به طور نمونه کم و زیاد نوشتن صفرها یا بیان اشتباهی اعداد ممکن است مشکلاتی به وجود آورد که جبران آن فرد را به زحمت خواهد انداخت. همچنین شرایط حمل مقادیر زیادی از پول و نگرانی‌هایی که بابت امنیت آن مطرح است یا معضل شمارش از جمله مواردی است که با این کار برطرف خواهد شد.
تجربه موفق کشور ترکیه در این خصوص نشان داد که طرح فوق نتایج قابل توجهی به همراه خواهد داشت. در ایران نیز با وجود اینکه عملا حذف صفر تاثیری بر کاهش نرخ تورم و یا افت قیمت ها در بازار نخواهد داشت، اما بدون شک بر بار روانی حذف و کاهش هزینه چاپ و نگهداری اسکناس تاثیرگذار است.
علاوه بر ساده کردن محاسبات از این طریق به سمت عرف جامعه یعنی درعدم استفاده از ریال و کاربرد تومان حرکت شده است، اما حذف صفر از جمله کارهایی نیست که بتوان با عجله بدون در نظر گرفتن پذیرش مردم آن را انجام داد، باید در مرور زمان و گام به گام آن را اجرایی ساخت.
ایبِنا
