امروزه دلار یکی از شناخته‌شده‌ترین ارزهای بین‌المللی است که توانسته است همچون زبان انگلیسی مرزها را در نوردد و به زبان اقتصادی واحدی برای اغلب کشورهای جهان تبدیل شود. فرایندی که در عمل وابستگی اقتصادی کشورها را به این ارز آمریکایی بیشتر می‌کند که تاثیرات مثبت و منفی آن نسبت به نوع اقتصاد هر کشور متغیر است.
اقتصاد ایران یکی از اقتصادهایی است که ممکن است از نوسانات نرخ دلار به عنوان ارز مرجع آسیب ببیند. اما چرا دلار در اقتصاد ایران بیشتر از سایر اقتصادهای دنیا تاثیرگذار است و برای مدیریت وضعیت ارزی چه باید کرد؟ کارشناسان دیدگاه‌های مختلفی دارند.
یکی از راهکارهای برون‌رفت از وابستگی اقتصاد یک کشور به دلار آمریکا، بحث متنوع‌سازی سبد ارزی کشور است. بدین صورت که کشوری مثل ایران، بتواند با تعاملات دوجانبه و چندجانبه اقتصادی، پای سایر ارزهای قدرتمند را به اقتصاد کشور باز کند تا تجارت بین‌الملل ما از زیر سلطه دلار خارج شود. امری که در عمل دشواری‌های خاص خود را دارد.
لطفعلی بخشی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی در اینباره تقویت روابط دوجانبه و چندجانبه را بسیار مهم دانست و گفت: یکی از راه‌های معمول این است که با تقویت سیاست خارجی و تعاملات بین‌المللی بتوانیم روابط گسترده برقرار کنیم و با کشورهای مختلف در ارتباط باشیم.
وی افزود: در روال طبیعی، کشورهایی نظیر مالزی، استرلیا، هند، چین و ژاپن و نظایر اینها ارزهای معتبری دارند که می‌توانیم با آنها تعاملات اقتصادی مستحکم برقرار کنیم، اما هم به دلیل تحریم‌ها و هم محدودیت‌های FATF (گروه بین‌المللی اقدام مالی) برای ما به دنبال داشته، ما با خیلی از این کشورها نمی‌توانیم به راحتی کار کنیم.
بخشی وابستگی بیشتر به دلار به عنوان ارز مرجع را یکی از عواقب تحریم‌ها دانست و خاطرنشان کرد: از اینرو، به خاطر تحریم‌های بین‌المللی و دشواری مبادلات مالی، مجبوریم با تیم‌های واسطه کار کنیم که آنها هم فقط دلار قبول می‌کنند. لذا این شیوه‌ای که خودمان در پیش گرفته‌ایم که تحریم‌ها را تحمل کنیم، انتخاب‌های ارزی ما را محدود کرده است.
این اقتصاددان یادآور شد: به عبارت دیگر، ما از طریق واسطه با یک سری از کشورها در حال داد و ستد اقتصادی هستیم چرا که امکان تعامل اقتصادی مستقیم و بی‌واسطه را به دلیل تحریم‌ها نداریم. به همین خاطر، سبد ارزی ما قابلیت تنوع و حضور سایر ارزهای قدرتمند جهانی را ندارد، چرا که واسطه‌ها کار با دلار را بیشتر می‌پسندند.
بخشی حرکت به سمت تقویت تعامل با دنیا را راه حل بهبود شرایطی اقتصادی عنوان و تصریح کرد: با وجود همه اتفاقات، ما باید در روابطمان با دنیا و در شعارها تجدیدنظر کنیم. چرا که روابط بین‌المللی ما به شدت آسیب دیده و حتی با کشورهای همسایه و کشورهایی نظیر ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان، امارات و عربستان به چالش خورده‌ایم و یا با همین عراق هم رابطه پیچیده‌ای داریم که ضروری است ارتباطات خود را با همسایگان ترمیم کنیم.
وی درباره راهکار بهبود تجارت بین‌الملل ایران در این شرایط اظهار کرد: ابتدا باید با یک سری کشورها ارتباط دیپلماتیک قوی برقرار کنیم و سپس این رابطه به یک رابطه اقتصادی تبدیل شود و بعد از رابطه اقتصادی سراغ تنوع ارزی برای واردات و صادرات کالا برویم.
بخشی در پایان گفت: لذا این امر نیازمند سه مرحله است، اما ما اکنون در مرحله ماقبل اول هستیم. مثلا همین مورد اخیر که این روزها ویزای امارات برای ایرانیان ممنوع شده، این یعنی مبادلاتی که قبلا داشتیم هم دیگر نداریم و روابط ما با این کشور آسیب دیده است.
با توجه سخنان این اقتصاددان، در مجموع می‌توان گفت، راهکار کاهش وابستگی به دلار و حرکت به سمت تنوع ارزی در بازارهای بین‌المللی وارادات و صادرات ایران، افزایش تعامل با کشورهای منطقه از یکسو و ترمیم چهره ایران نزد افکار عمومی جهانی است؛ رسالتی که همواره نیازمند دیپلماسی قوی برای شکست طلسم شیطان بزرگ و دشمنان این آب و خاک است.
ایبِنا
