شاعری که شعرهایش متاثر از قرآن کریم است

درباره تاثیرپذیری حافظ از قرآن تردیدی وجود ندارد. چنانکه اکثر حافظ پژوهان معتقدند دلیل تخلص او به حافظ این بود که قرآن را حفظ بود و در چهارده روایت می‌خواند. البته خودش در غزلی به این مسئله اشاره می‌کند و می‌گوید:

عشقت رسد به فریاد گر خود به سان حافظ
قرآن ز بر بخوانی در چهارده روایت

تاثیرگذاری قرآن در شعر حافظ هم در صورت و هم معنی آثارش دیده می‌شود. از جمله می توان به مهمترین ویژگی اشعارش یعنی استقلال ابیات اشاره کرد. این ویژگی بیش از هر چیز نشان می‌دهد که حافظ در ظاهر ابیاتش از قرآن تاثیرپذیرفته است. بنابر گفته آرتور بری قرآن شناس و حافظ شناس انگلیسی، این ویژگی انقلاب حافظ در غزل است. استقلال ظاهری ابیات و انسجام درونی آن، آثارش را بی نظیر کرده است.

همانطور که قرآن در یک سوره به بسیاری از موضوعات و مفاهیم می‌پردازد، حافظ در یک غزل چندبیتی، گستره‌ای وسیع از حکمت و معنا را بیان می کند. این ناپیوستگی بیرونی در کتار پیوستگی درونی، موضوعی است که هم در قرآن و هم غزل‌های حافظ دیده می شود. از آغاز ظهور هر دو، سوالاتی درباره این موضوع مطرح شد. از جمله اینکه شاه شجاع به دلیل همین ویژگی در شعر حافظ بر او خرده گرفت و آن را «خلاف طریقت بلغا» دانست و با پاسخ هوشمندانه حافظ مبنی بر «شهرت شعر حافظ در آفاق و پای بیرون ننهادن نظم حریفان از دروازه شیراز» مواجه شد. حافظ هم از این ویژگی شعر خویش و تفاوتش با سروده‌های دیگر شاعران آگاه بود برای همین هر بیت را «بیت‌الغزل» می‌نامید و با اشاره به نو بودن سبک خود، آن را نتیجهٔ لطفی خداداد می‌دانست. بسیاری از معانی شعر حافظ از مفاهیم قرآن سرچشمه گرفته‌ است.

دربارهٔ اثرپذیری حافظ در زمینه دانش‌های قرآنی، آگاهی‌های زیادی در دست نیست؛ محمد گل اندام در مقدمه ای که بر دیوان حافظ نوشته او را در گروه عالمان و شاغلان به علوم دینی دانسته و از این شاعر با عنوان «عمده افاضل علما» در روزگار خویش یادکرده است. دولتشاه، حافظ را «در علم قرآن بی‌نظیر» خوانده است. جز عنوان «حافظ»، دیگر لقبی که به‌گزارش دولتشاه «اکابر او را نام کرده‌اند»، «لسان‌الغیب» است؛ چرا که اشعار حافظ را ثمره واردات غیبی و حالات فراتر از توان بشری می‌دانستند. این دو لقب برای حافظ در طول تاریخ پایدار ماند و فراتر از گفت و گو‌ها، فهم تاریخی همگانی از این دو عنوان در سده‌ها، با خواندن شعر حافظ استوار و معنا یافت.

برای بیشتر خوانندگان شعر حافظ، او حافظ قرآن و عالمی بود که درکی رندانه از دین و قرآن داشت و تلاش می‌کرد تا روح معارف قرآنی را در کالبدی متفاوت و با ظاهر شعری تغزلی به مخاطبانش معرفی و آنان را از طریق نگاهی تازه با قرآن و مسلمانی آشنا کند. همین بعد شخصیتی او بود که خوانندگانش را بر آن داشت تا حافظ را زبان غیب بدانند. همین درک از دیوان حافظ سبب شد تا مانند تفأل بر قرآن، با دیوان حافظ هم فال بگیرند و این اثر گرانقدر زبان فارسی ارزشمند شود.

حافظ، شاعر بزرگ ایرانی در سدهٔ هشتم است

20 مهرماه؛ روز بزرگداشت حافظ

بیستم مهرماه روز بزرگداشت حافظ می‌باشد که در این روز جشن‌ها و برنامه‌های متنوعی در شیراز و سایر نقاط جهان برگزار می‌شود. عمده برنامه‌های این روز شامل شب شعر، گل افشانی آرامگاه حافظ، نمایش و رونمایی از دیوان‌های شعر حافظ و غیره می‌باشد.

زندگی‌نامه حافظ شیرازی

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی (حدود ۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری برابر با ۷۰۶ - ۷۶۹ هجری شمسی)، شاعر بزرگ سدهٔ هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) و یکی از سخنوران نامی جهان است. بیش‌تر شعرهای حافظ غزل هستند که به‌ غزلیات حافظ شهرت دارند. گرایش حافظ به شیوهٔ سخن‌پردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوهٔ سخنش با او مشهور است. او از مهم‌ترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.

اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست و ظاهراً پدرش بهاءالدین نام داشته و مادرش نیز اهل کازرون بوده‌است. در اشعار حافظ که می‌تواند یگانه منبع موثّق زندگی او باشد اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او یافت می‌شود. آنچه از فحوای تذکره‌ها به دست می‌آید بیشتر افسانه‌هایی است که از این شخصیّت در ذهن عوام ساخته و پرداخته شده‌است. با این همه آنچه با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر قابل بیان است آن است که حافظ در خانواده‌ای از نظر مالی در حد متوسط جامعه زمان خویش متولد شده‌است. (با این حساب که کسب علم و دانش در آن زمان اصولاً مربوط به خانواده‌های مرفه و بعضاً متوسط جامعه بوده‌است). در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت آن از بر کرده و از همین رو به حافظ ملقب گشته‌است.

در دوران امارت شاه شیخ ابواسحاق (متوفای ۷۵۸ ق) به دربار راه پیدا کرده و احتمالاً شغل دیوانی پیشه کرده‌است. علاوه بر شاه ابواسحاق در دربار شاهان آل مظفر شامل شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌است.

شاعری پیشه اصلی حافظ نبوده و امرار معاش او از طریق شغلی دیگر (احتمالاً دیوانی) تأمین می‌شده‌است. در این خصوص نیز اشارات متعددی در دیوان او وجود دارد که بیان کننده اتکای او به شغلی جدای از شاعری است، از جمله در تعدادی از این اشارات به درخواست وظیفه (حقوق و مستمری) اشاره دارد. دربارهٔ سال دقیق تولد او بین مورخین و حافظ‌شناسان اختلاف نظر وجود دارد و آنچه مسلم است ولادت او در اوایل قرن هشتم هجری و بعد از ۷۱۰ واقع شده و به گمان غالب بین ۷۲۰ تا ۷۲۹ ق روی داده‌است.

در مورد سال درگذشت او اختلاف کمتری بین مورخان دیده می‌شود و به نظر اغلب آنان ۷۹۲ ق است. از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ۷۷۷ ق) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات الانس تألیف جامی (متولد ۸۱۷ ق) به‌صراحت این تاریخ به‌عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد او شیراز بوده و در همان شهر نیز روی در نقاب خاک کشیده‌است.

روایت است هنگامی که قصد دفن حافظ را داشتند، عده‌ای از متعصبان با استناد به اشعار حافظ دربارهٔ می‌گساری با دفن وی به شیوهٔ مسلمانان مخالف بودند و در مقابل عدهٔ دیگر وی را فردی مسلمان و معتقد می‌دانستند. قرار شد که از دیوان حافظ فالی بگیرند که این بیت آمد: قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ         که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت
این شعر در بدخواهان شاعر تأثیر بسیاری می‌کند و همه را خاموش می‌کند.

آرامگاه حافظ

آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در منطقهٔ حافظیّه در فضایی آکنده از عطر و زیبایی گل‌های جان‌پرور، درآمیخته با شور اشعار خواجه، واقع شده‌است. امروزه این مکان یکی از جاذبه‌های مهمّ گردشگری به شمار می‌رود و بسیاری از مشتاقان شعر و اندیشه‌ حافظ را از اطراف جهان به این مکان می‌کشاند.

در زبان اغلب مردم ایران، رفتن به حافظیّه معادل با زیارت آرامگاه حافظ گردیده‌است. اصطلاح زیارت که بیشتر برای اماکن مقدّسی نظیر کعبه و بارگاه امامان به‌کار می‌رود، به‌خوبی نشان‌گر آن است که حافظ چه چهرهٔ مقدّسی نزد ایرانیان دارد. برخی از معتقدان به آیین‌های مذهبی و اسلامی، رفتن به آرامگاه او را با آداب و رسوم مذهبی همراه می‌کنند. از جمله با وضو به آنجا می‌روند و در کنار آرامگاه حافظ به نشان احترام، کفش خود را از پای بیرون می‌آورند. سایر دل‌باختگان حافظ نیز به این مکان به‌عنوان سمبلی از عشق راستین و نمادی از رندی عارفانه با دیدهٔ احترام می‌نگرند.

دیوان حافظ
دیوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است، تاکنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌ چاپ رسیده‌است. شاید تعداد نسخه‌های خطّی ساده یا تذهیب‌شدهٔ آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد. نکتهٔ خاصی که در دیوان حافظ وجود دارد، کثرت نسخه‌هایی با مفردات و واژه‌های گوناگون است که این خصیصه باعث بروز تصحیحات متعدد و گاه متناقض هم در بین مصححان می‌شود.

باشگاه خبرنگاارن جوان