سال‌ها است که موضوع جمعیت و زنگ خطر بحران سالمندی در کشور زده شده است. زنگ خطری که طی دهه ۹۰ بارها توسط کارشناسان جمعیتی به صدا درآمد اما بی توجهی مسئولین وضعیت را به مرحله بحران رسانده است.
حال و در سال‌های پایانی قرن معاصر، کشور با چالش کاهش جمعیت و سونامی افزایش سالمندی دست و پنجه نرم می‌کند و ادامه بی برنامگی مسئولین برای حل این بحران نیز طی ۳۰ سال آینده، ایران را تبدیل به پیرترین کشور کره خاکی خواهد کرد.
آمارهای رسمی کشور و پیش بینی کارشناسان جمعیتی حاکی از آن است که در صورت ادامه روند کاهش نرخ باروری، افزایش خانواده‌های تک فرزند و کاهش نرخ ازدواج تا ۳۰ سال آینده، سالمندی را در کشور فرا خواهد گرفت و از هر سه نفر یک نفر بالای ۶۰ سال خواهد بود به طوری که این امر شروع یک زلزله داخلی یا حتی بین‌المللی برای کشور خواهد بود.
مشاور وزیر بهداشت: پیری جمعیت تلخ‌تر از شیوع کرونا خواهد بود
محمد اسماعیل اکبری مشاور عالی وزیر بهداشت نیز اردیبهشت سال جاری با اظهار نگرانی نسبت به افزایش جمعیت سالمند، گفت: نگرانی اساسی ما این است که آیا جوانان امروز به فکر دوره سالمندی خود هستند؟ آیا آنها به اندازه کافی فرزند دارند که پاسخگوی نیازهای خودشان در سالمندی باشد یا خیر.
وی با طرح این سوال که وضعیت ما در رابطه با سالمندان چگونه است، افزود: جهان در طول ۷۰ سال گذشته حدود ۵ سال پیرتر شده اما جمعیت ایران متأسفانه در ۶۰ سال گذشته ۱۰ سال پیرتر شده است. البته این اتفاق ثابت نمی‌ماند و همچنان پیرتر می‌شویم.
اکبری ادامه داد: در حال حاضر کمتر از ۱۰ درصد جمعیت را سالمندان تشکیل می‌دهند و ما کشوری جوان تلقی می‌شویم اما وضعیت چنین نمی‌ماند و ما هر سال در حال پیر شدن هستیم به طوری که در ۲۰ سال آینده، از پیرترین کشورهای دنیا خواهیم بود و در ۳۰ سال آینده پیرترین کشور جهان هستیم.
وی تاکید کرد: تصور اینکه در این مدت کوتاه چه اتفاقی برای مردم می‌افتد بسیار تلخ است و حتماً تلخ‌تر از پاندمی کرونا است.
آمارها نشان می‌دهد که در ۲۰ سال اخیر نسبت جمعیتی کودکان، نوجوانان و جوانان با کاهش مواجه‌بوده و در مقابل، سهم میان‌سالان و سالمندان در جمعیت کشور افزایش یافته است.
به علاوه میانگین سنی جمعیت ایران طی ۴۰ سال گذشته روندی صعودی داشته و جامعه به‌طور متوسط ۷/۸ سال مسن‌تر شده است. آمارها نشان‌دهنده آن است که این روند صعودی در مورد مردان و زنان نرخ رشد مشابهی داشته است.
هرچند که افزایش شمار سالمند هر کشوری نشان از افزایش سطح امید به زندگی محسوب می‌شود اما پیر بودن جمعیت غالب یک ملت نیز پیامدهای فردی و اجتماعی فراوانی را به دنبال دارد. با بالا رفتن میانگین سنی جمعیت کشور یا با عبارتی پیر شدن جمعیت، شمار افرادی که به دلیل کهولت سن نیاز به نگهداری یا پرستاری دارند، افزایش می‌یابد.
این در حالی است که اغلب خانواده‌ها به سمت تک فرزندی حرکت کرده و عملی فرزندی برای نگهداری از والدین وجود ندارد. با این روند نیز والدین جوان امروز، احتمالاً باید دوران سالمندی خود را در تنهایی یا در خانه‌های سالمندان سپری کنند. این موارد تنها ابعاد فردی حرکت جمعتی به سمت سالمندی است و ابعاد اجتماعی آن عوارض بیشتری را به دنبال دارد.
افزایش شمار سالمندان و احتمال ورشکستگی نهادهای خدماتی در آینده
صالح قاسمی کارشناس حوزه جمعیت پیش‌تر در گفتگو با خبرنگار مهر، با اظهار نگرانی نسبت به افزایش شمار سالمندان کشور توضیح داد: از سال ۵۷ جمعیت سالمند کشور دو برابر افزایش یافته است. این شیوه افزایش سالمندان نشان می‌دهد که تا ۲۰ سال آینده جمعیت پیر کشور سه برابر خواهد شد.
وی با اشاره بر پیامدهای افزایش سالمندی، تاکید کرد: ما معتقدیم تمامی نهادها و سازمان‌های مسئول برای رویارویی با سالمندی زودرس در ایران باید آماده باشند.
قاسمی با بیان اینکه متأسفانه نهادهای مربوطه هیچ برنامه‌ای برای این پدیده ندارند، گفت: سازمان‌های کشور در رویارویی با این بحران باید به فکر نیروی کار باشند همان طور که برخی کشورهای غربی به دلیل کمبود نیروی کار مجبور به وارد کردن نیرو یا مهاجر پذیر شدن گشته‌اند. درنتیجه در صورت عدم برنامه‌ریزی نهادها برای این امر ما نیز در آینده مجبور به وارد کردن نیروی کار خواهیم شد.
وی درباره پیامدهای مهاجرپذیری نیز توضیح داد: با وارد شدن افراد مهاجر در کشور، فرهنگ خانواده‌ها و سطح اشتغال اجتماعی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
این کارشناس حوزه جمعیت با بیان اینکه سالمندان به لحاظ اجتماعی، اقتصادی و خدماتی نیاز به بیشترین خدمات و زیرساخت‌ها داشته و این موضوع بر روی کشور تأثیرگذار است، گفت: همچنین این امر ساختارهای تأمین اجتماعی و بعد نظامی و امنیتی کشور را تهدید می‌کند چرا که رشد شمار سالمندان نیازهای رفاهی و اجتماعی آنان از نهادهای مربوط را افزایش داد و همین امر بر روی سیاست‌ها ظرفیت‌های کشور تأثیر گذار است.
وی با بیان اینکه سالمندان در حوزه درمان و خدمات اجتماعی نیازهای بسیار دارند، عنوان کرد: بیشترین استفاده از خدمات درمانی و اجتماعی از سوی سالمندان صورت می‌گیرد به همین دلیل سالمندان از منظر تأمین اجتماعی، رفاه و سلامت نیاز به بیشترین حمایت را دارند.
قاسمی ادامه داد: در صورت ادامه روند سالمندی زودرس در کشور، تا ۲۰ سال آینده سازمان تأمین اجتماعی و وزارت رفاه شاهد میزان زیادی از درخواست‌ها بوده با ورشکستگی روبرو خواهند شد.
این جمعیت شناس تصریح کرد: برای مقابله با بحران پیری زودرس نیازمند برنامه‌ریزی جدی از سوی دولت و سازمان‌های مسئول هستیم.
به گفته مشاور وزیر بهداشت، خطر بحران سالمندی حتی از شیوع ویروس کرونا هم خطرناکتر است و در صورتی که مسئولین و نمایندگان مجلس امروز به فکر افزایش جمعیت و مقابله با پیری کشور نباشند، احتمالاً در دهه‌های آینده به جای جنگ در میدان کرونا، در حال جنگ با سالمندی جمعیت خواهند بود.
مهر
