«کشت فراسرزمینی» راهکاری برای تامین امنیت پایدار غذایی

 کشورهایی مانند هند، چین، آمریکا و مالزی در صدر کشورهای فعال در کشت فراسرزمینی قرار دارند و کشورهای اندونزی، فیلیپین و کامبوج در آسیا و کشورهای سودان، موزامبیک و کنگو در میان کشورهای آفریقایی مورد بیشترین کشت فراسرزمینی واقع شده‌اند.

در ۶۲ کشور جهان، کشاورزی فراسرزمینی انجام می‌شود، قاره آفریقا میزبان ۴۹ درصد از کشت فراسرزمینی جهان بوده و بازیگران عمده این کشت نیز اقتصادهای در حال ظهور در شرق آسیا و جنوب آمریکا، کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای شمال آمریکا و اروپا هستند.

به گزارش سازمان ملل، از سال ۲۰۰۸ و به‌ دنبال بحران اقتصادی جهان و افزایش قیمت موادغذایی و انرژی، کشاورزی در کشورهای دیگر روند تندتری به خود گرفت.

بنابر اعلام سازمان ملل، مراکز هدف، کشورهایی هستند که زمین و آب زراعی دارند که از جمله آنها می توان به کشورهای آفریقایی، جنوب آسیا، آسیای مرکزی، آمریکای لاتین، روسیه، اوکراین و استرالیا اشاره کرد.

افزایش اشتغال، توسعه تکنولوژیکی، افزایش مزایای تجاری، ایجاد بازارهای جدید و کمک به تقویت اقتصادی محلی از مزایای این فعالیت در کشورهای هدف عنوان شده است.

مزیت اصلی انجام کشاورزی فراسرزمینی برای کشورهای میزبان همچنین دریافت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای توسعه بخش کشاورزی است که موجب افزایش تولید محصولات غذایی و کاهش فقر، انتقال دانش و تجربه به این کشورها خواهد شد.

از دیگر سو به سبب قرارگیری در کمربند خشک جهانی، تغییر پذیری شدید اقلیمی، بارش به میزان یک سوم متوسط جهانی، خشکسالی‌های متعدد و مصرف بالای آب، کشورمان نیازمند ایجاد تنوع کشت در محصولات غذایی و کشاورزی به روش‌های متنوع دارد.

به باور کارشناسان،‌ کشت فراسرزمینی می تواند راهکاری جایگزین برای تامین محصولات کشاورزی و مواد غذایی در کشور به شمار آید.

کشت فراسرزمینی که به معنای کاشت و برداشت انواع محصولات کشاورزی با هدف ارتقای امنیت غذایی و تامین نیازهای صنایع مرتبط در خارج از محدوده مرزی ثبت شده یک کشور است که می‌تواند از چند سانتی‌متر شروع شود و تا چندین هزار کیلومتر هم ادامه یابد.

نظر به اهمیت کشت فراسرزمینی، مقامات در ایران نیز بر بکارگیری این شیوه از کشاورزی اتفاق نظر دارند.

کشت فرا سرزمینی با توجه به کمبود منابع آبی در ایران، محدودیت در فعالیت‌های بخش کشاورزی و جلوگیری از بروز مشکلات جدی در پایداری امنیت غذایی در کشور مورد توجه وزارت کشاورزی و دولت قرار گرفته است.

هیأت وزیران در جلسه فروردین 95 به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین­‌نامه کشت فراسرزمینی را تصویب کرد که به موجب ماده یک، کشت فراسرزمینی «بهره‌­برداری از منابع، عوامل، ظرفیت­‌ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع پایه تولید و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعتی کشور» تعریف شده است.

«محمود حجتی»، وزیر سابق جهاد کشاورزی نیز در مقاطع مختلف کشت فراسرزمینی را به عنوان یکی از اولویت­‌های این وزارتخانه برشمرد. وی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصاد مقاومتی در ۲۴ فروردین ۱۳۹۳ اعلام کرد که برنامه­‌های بخش کشاورزی حول چهار محور کلی افزایش بهره‌­وری و تولید محصولات راهبردی، توسعه ذخائر محصولات راهبردی کشاورزی و تنظیم بازار آن­ها، توسعه صادرات محصولات کشاورزی براساس شناسایی و بهره‌­برداری از مزیت­‌ها و قابلیت­‌های کشور و استفاده از امکان تولید محصولات در خارج از کشور و کشت­‌های فراسرزمینی تنظیم و آماده اجرا شده است.

به موازات اقدامات یاد شده، حسن روحانی رئیس جمهوری نیز بارها بر اهمیت کشت فراسرزمینی تاکید کرد. وی در پانزدهمین هفته از افتتاح پروژه های مهم ملی در حوزه‌های مختلف با شعار «تدبیر و امید برای جهش تولید» در اوایل مرداد ماه سال جاری با اشاره به ضرورت و اهمیت توسعه طرح‌های آبیاری نوین و کشت گلخانه‌ای در تولید محصولات کشاورزی،گفت: باید الگوی کشت مدنظر ما باشد و برخی از موارد باید نوع کشت و آبیاری را عوض کنیم؛ در برخی موارد نیز باید از کشت فراسرزمینی باید استفاده کنیم.

روحانی همچنین بهینه کردن الگوی کشت و ارتقای بهره‌وری صحیح از آب و خاک و توجه به برنامه ریزی برای کشت فراسرزمینی را مهم‌ترین برنامه جهاد کشاورزی دانست.

همکاری ایران و برزیل در کشت فراسرزمینی

«حسین قریبی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در برازیلیا در ۲۹ شهریور سال جاری، در دیدار با «مائورو مندس» رئیس ایالت ماتو گروسو برزیل از آمادگی شرکت‌های ایرانی برای کشت فراسرزمینی این ایالت خبر داد.

قریبی همچنین بر آمادگی ایران برای حفظ، گسترش و متنوع‌سازی روابط اقتصادی با ایالت ماتو گروسو به ویژه در زمینه تجارت محصولات کشاورزی و زمینه‌های وابسته با توجه به ظرفیت‌های بالای اقتصادی این ایالت تاکید کرد.

رییس ایالت ماتو گروسو برزیل هم ضمن اشاره به جایگاه ایران در تجارت با این ایالت و آمادگی برای ارائه تسهیلات به تجار و فعالان ایرانی برای استفاده از ظرفیت‌های این ایالت، خواستار همکاری نزدیک‌تر دو طرف برای رسیدن به سطح بالاتری از همکاری‌های دوجانبه شد.

ایالت ماتو گروسو با ۹۰۰ هزار کیلومترمربع مساحت سومین ایالت بزرگ برزیل به شمار می‌رود و از مهمترین قطب‌های تولید محصولات کشاورزی برزیل است.

این ایالت بزرگترین تولیدکننده سویا، ذرت، پنبه، گوشت گوساله و دانه آفتابگردان برزیل است. تولید سویای این ایالت به ۳۵ میلیون تن می‌رسد.

 ایرنا