گزاره‌ای از کتاب‌های تاریخ و جغرافیای دبستان را به یاد دارم که از اهمیت آب در توسعه زندگی اجتماعی خبر می‌داد. بر مبنای این گزاره، اکثریت شهرها و تمدن‌های جهان حول منابع آبی تشکیل شده‌اند.
اهمیت حوزه آب در دنیای معاصر نیز قابل کتمان نیست. شاید بارها و بارها شنیده باشید که جنگ‌های آینده نه بر سر منابع انرژی، بلکه بر سر منابع آبی شکل خواهد گرفت. گفتمان شکل گرفته پیرامون مسئله تامین آب، نشان از اهمیت بی‌اندازه این مایه حیات است.
در کشور ما عمده مصارف آب در سه دسته مصرف کشاورزی، صنعتی و خانگی رده‌بندی می‌شود. در حقیقت تامین منابع آبی و زیرساخت‌های انتقال این موجود ارزشمند به طور مستقیم در کیفیت معیشت مردم و متغیرهای اقتصادی نقش تعیین کننده خواهد داشت.
در این بین استناد به آمارهای مطرح شده از سوی مسئولان مشخص کننده این امر است که بیشترین مصرف آب در کشور مرتبط با حوزه کشاورزی است.
*اختلاف 2 وزارت‌خانه در آمار مصرف آب بخش کشاورزی
مسئله مصرف آب در بخش کشاورزی حکایت دور و درازی دارد، تا جایی که آمار مرتبط با میزان مصرف آب در این بخش نیز مورد مناقشه جدی مسئولان است. تشریح اختلاف موجود در زمینه آمار مرتبط با مصرف آب بخش کشاورزی، مستلزم استناد به اظهارات مقام‌های مسئول در این حوزه است.
در همین ارتباط، علی‌مراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ضمن اشاره به تحقیقات صورت گرفته در بخش کشاورزی در زمینه بهینه‌سازی مصرف آب، عنوان کرد:« براساس برآوردی که در وزارت جهاد کشاورزی انجام شد، 65 تا 70 درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.»
در شرایطی که مقامات مسئول در وزارت جهاد کشاورزی، آمار مرتبط با مصرف آب در بخش کشاورزی را 65 تا 70 درصد تلقی می‌کنند، اما متولیان این حوزه در وزارت نیرو نظر متفاوتی را ارائه می‌دهند.
بر همین اساس، قاسم تقی زاده خامسی، معاون آب و آبفای وزارت نیرو در تشریح آمار مرتبط با مصرف آب در حوزه کشاورزی، بیان کرد:« به طور میانگین ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی، ۷ درصد برای شرب و ۳ درصد در صنعت مصرف می‌شود.»
به استناد گزارشات مرکز آمار ایران، بخش کشاورزی در بهار سال جاری با ثبت تولید ناخالص داخلی(GDP) حدود 100 هزار میلیارد تومان نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. از طرفی نقش تامین زیرساخت‌ها و منابع آبی در توسعه این بخش مولد اقتصادی بر هیچ کس پوشیده نیست. با این وجود سوال اساسی این جاست که چرا با وجود اهمیت غیر قابل کتمان حوزه کشاورزی در اقتصاد و تامین امنیت غذایی کشور، در ابتدایی‌ترین آمار این حوزه نیز مناقشه وجود دارد؟ ادامه این گزارش به بحث پیرامون سوال مطرح شده می‌پردازد.
*نبود مدیریت یکپارچه در حوزه آب، عامل تضعیف بخش کشاورزی
به منظور پاسخ به سوال مذکور گفتگویی با محمد پورحمید، کارشناس مسائل اقتصادی داشته‌ایم.
پورحمید در همین رابطه، ضمن اشاره به تفاوت آمار میان متولیان این حوزه گفت:« مسئله میزان مصرف آب کشاورزی و تفاوت 20 تا 25 درصدی در آمار مسئولان به نحوه تفکر در این موضوع بر می‌گردد. بر این اساس عده‌ای معتقدند، کارایی حوزه کشاورزی با منابع مصرفی این حوزه منطبق نبوده و توجه به این بخش به لحاظ اقتصادی اشتباه است. از طرفی عده‌ای بحث امنیت غذایی را مطرح کرده و از اهمیت بخش کشاورزی می‌گویند.»
این کارشناس اقتصادی، ادامه داد:« طبیعی است که مخالفان توسعه فعالیت کشاورزی معتقد به مصرف بیشتر آب در حوزه کشاورزی باشند و با مطرح کردن اختلاف بین آمار اشتغال بخش صنعت و کشاورزی از اندیشه خود دفاع کنند. همچنین مدافعان فعالیت کشاورزی آمار کمتری از این آمار بدهند.»
*مصرف آب در حوزه کشاورزی پایش نمی‌شود
وی در بیان دلایل دیگر اختلافات آماری در این حوزه، افزود:« متاسفانه مصرف آب در حوزه کشاورزی برخلاف مصرف آب در سایر حوزه‌ها نظیر صنعت و بخش خانگی به علت نبود کنتور و وسایل اندازه‌گیری قابل پایش نیست و همین امر منجر به بروز ابهاماتی در این زمینه می‌شود.»
پورحمید، با اشاره به این نکته که اختلافات در حوزه پایین دستی آب به بیان آمار ختم نمی‌شود، گفت:« متاسفانه در تصمیم‌گیری‌ها مرتبط با منابع پایین دستی آب، شاهد انسجام و یکپارچگی نیستیم، همین امر شرایط را برای حوزه کشاورزی سخت کرده و این حوزه تاثیرگذار را تضعیف می‌کند. »
بر اساس اظهار نظر کارشناسان، مسئله اختلاف در اعلام آمار مرتبط با مصرف آب بخش کشاورزی، شروع تفاوت دیدگاه در مدیریت این حوزه خطیر است و نبود مدیریت یکپارچه در حوزه تامین منابع پایین دستی آب، منجر به بروز نتایج منفی گسترده‌تری در این حوزه می‌شود.
فارس
