تاسوعا، نهمین روز محرم، یکی از روز‌های مهم برای شیعیان که مرتبط با واقعه کربلا در سال ۶۱ قمری است. در نهم محرم سال ۶۱ هجری قمری، شمر با نامه‌ای از طرف عبیدالله بن زیاد، وارد کربلا شد که در آن از عمر بن سعد خواسته شده بود یا در برخورد با امام حسین (ع) جدیت به خرج دهد یا فرماندهی لشکر را به شمر واگذار کند. عمر سعد از واگذاری فرماندهی به شمر خودداری کرد و آماده جنگ با امام حسین (ع) شد. با هجوم لشکریان در عصر این روز، امام حسین (ع) با فرستادن برادرش عباس بن علی، از آن‌ها مهلت طلبید تا شب را با نماز و تلاوت قرآن به صبح برسانند.
همچنین در این روز شمر امان‌نامه‌ای برای حضرت عباس (ع) و دیگر فرزندان ام البنین فرستاد، اما حضرت عباس نپذیرفت. شیعیان، تاسوعا را روز عباس (ع) به شمار می‌آورند و آن را مانند روز عاشورا گرامی داشته، به ذکر فضائل و سوگواری در آن می‌پردازند.
تاسوعا در آیین‌های سوگواری
تاسوعا نزد شیعیان، از اهمیت زیادی در آیین‌های سوگواری حسینی برخوردار است. هر سه اتفاق تاریخی رخ داده در تاسوعای حسینی، در روضه‌خوانی‌ها روایت می‌شوند و درباره‌شان شعر و نوحه بسیار گفته شده است. عزاداری‌های حسینی که معمولاً از نخستین شب دهه محرم آغاز می‌شوند، در تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسند. علاوه بر آیین‌های عمومی عاشورا، برخی آیین‌های عزاداری که به نوعی مربوط به حضرت عباس یا به نام وی هستند، اختصاصاً در تاسوعا برگزار می‌شوند.
امسال به دلیل شیوع کرونا مراسم عزاداری در سراسر جهان تغییر محسوسی داشت اما با رعایت دستورالعمل‌ها همچنان شور و شعور حسینی پابرجاست.
حضرت عباس روز تاسوعا به شهادت رسیدند؟
حضرت عباس علیه‌السلام در حادثه کربلا، سِمت پرچمداری سپاه حسین (ع) و سقایی خیمه‌های اطفال و اهل بیت امام را بر عهده داشت و در رکاب برادر، غیر از تهیه آب، نگهبانی خیمه‌ها و امور مربوط به آسایش و امنیت خاندان حسین (ع) نیر برعهده او بود و تا زنده بود، دودمان امامت، آسایش و امنیت داشتند.
حضرت عباس (ع) مقام بلندی دارد؛ تعابیر بلندی که در زیارتنامه اوست، گویای همین مطلب است. در زیارت ناحیه مقدسه نیز امام زمان (ع) از شخصیت ایشان تجلیل نمود. امام سجاد (ع) فرمود: عمویم عباس حقیقتاً ایثار و جانبازی نمود و جانش را فدای برادر نمود تا آنجا که دست‌هایش قطع شد. همچنین امام صادق (ع) فرمود: شهادت می‌دهم که تو برای خدا و رسولش و برادرت خیر خواهی نمودی، پس تو چه نیکو برادر فداکار بودی.
تاسوعای حسینی
حضرت عباس (ع) چندبار به تهیه آب اقدام نمود. از جمله طبری نقل می‌کند: چون تشنگی بر امام حسین (ع) و یارانش شدت گرفت، امام حضرت عباس را با بیست نفر پیاده و سی نفر سواره مأمور نمود که آب بیاورد، حضرت بیست مشک را برداشت و به سوی شریعه رهسپار شد. نافع بن هلال نیز همراه حضرت عباس بود. میان آنان و سپاه عمر سعد گفت‌وگوی تندی به عمل آمد، حضرت عباس و نافع به گروه پیاده‌نظام خود، دستور دادند که مشک‌ها را از آب پر کنند. آنان رفتند و مشک‌ها را از آب پر کردند.
چون دشمن خواست به آنان حمله نماید، حضرت عباس (ع) و یارانش در برابر دشمن ایستادند و به گروه پیاده‌نظام دستور دادند که مشک‌ها را به چشمه ببرید. ما در برابر دشمن می‌ایستیم، میان دو نیرو درگیری به وجود آمد و هلال بن نافع بجلی مجروح شد و یاران امام حسین (ع) مشک‌های پر از آب را به خیمه‌ها رساندند. بدین سان عظمت اباالفضل (ع) و فداکاری وی در کربلا باعث شده است تا بیشتر مردم برای ایشان عزاداری نمایند و یک روز (تاسوعا) به عنوان یادبود ایشان نامگذاری شود.
پی‌نوشت‌ها:
۱. جواد محدثی فر هنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۸، چاپ چهارم، ۲۹۳.
۲. همان.
۳. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۹۸.
۳. فر هنگ عاشورا، همان.
۴. مفاتیح الجنان، زیارتنامه حضرت عباس (ع).
۵. شیخ عباس قمی، منتهی الامال، قم، انتشارات موسسه هجرت، ۱۳۷۸، چاپ سیزدهم، ص ۷۰۶.
۶. شیخ عباس قمی، دمع السجوم، ترجمه نفس المهموم، ذوی القربی، ۱۳۷۸، چاپ اول، ص ۲۳۲ ـ ۲۳۳
ماجرای شهادت حضرت عباس به روایت رهبر انقلاب
در مجموعه‌ی تصویری «بعثت خون»، ۱۰ قطعه فیلم از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در شرح ماجرای عاشورا و روضه‌خوانی ایشان درباره‌ی مصائب حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام در اختیار کاربران قرار گرفته است. روز هشتم بعثت خون ۹۳، روایتی است از ماجرای شهادت حضرت اباالفضل العباس علیه‌السلام به روایت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نماز جمعه تهران در تاریخ ۲۶ فروردین ۷۹ بیان کرده‌اند.
متن بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شرح ذیل است:
وفادارى حضرت اباالفضل العباس هم از همه جا بیشتر در همین قضیه‌ى وارد شدن در شریعه‌ى فرات و ننوشیدن آب است. البته نقل معروفى در همه‌ى دهان‌ها است که امام حسین علیه‌السلام حضرت اباالفضل را براى آوردن آب فرستاد. اما آنچه که من در نقلهاى معتبر - مثل «ارشاد» مفید و «لهوف» ابن‌طاووس - دیدم، اندکى با این نقل تفاوت دارد؛ که شاید اهمیت حادثه را هم بیشتر مى‌کند. در این کتابهاى معتبر این‌طور نقل شده است که در آن لحظات و ساعت آخر، آن‌قدر بر این بچه‌ها و کودکان، بر این دختران صغیر و بر اهل حرم تشنگى فشار آورد که خود امام حسین و اباالفضل با هم به طلب آب رفتند. اباالفضل تنها نرفت؛ خود امام حسین هم با اباالفضل حرکت کرد و به طرف همان شریعه‌ى فرات - شعبه‌اى از نهر فرات که در منطقه بود - رفتند، بلکه بتوانند آبى بیاورند.
این دو برادر شجاع و قوى‌پنجه، پشت به پشت هم در میدان جنگ جنگیدند. یکى امام حسین در سن نزدیک به شصت سالگى است، اما از لحاظ قدرت و شجاعت جزو نام‌آوران بى‌نظیر است. دیگرى هم برادر جوان سى‌وچند ساله‌اش اباالفضل العباس است، با آن خصوصیاتى که همه او را شناخته‌اند. این دو برادر، دوش به دوش هم، گاهى پشت به پشت هم، در وسط دریاى دشمن، صف لشکر را مى‌شکافند. براى این‌که خودشان را به آب فرات برسانند، بلکه بتوانند آبى بیاورند. در اثناى این جنگِ سخت است که ناگهان امام حسین احساس مى‌کند دشمن بین او و برادرش عباس فاصله انداخته است. در همین حیص و بیص است که اباالفضل به آب نزدیکتر شده و خودش را به لب آب مى‌رساند. آن‌طور که نقل مى‌کنند، او مشک آب را پر مى‌کند که براى خیمه‌ها ببرد. در این‌جا هر انسانى به خود حق مى‌دهد که یک مشت آب هم به لبهاى تشنه‌ى خودش برساند؛ اما او در این‌جا وفادارى خویش را نشان داد.
اباالفضل العباس وقتى که آب را برداشت، تا چشمش به آب افتاد، «فذکر عطش الحسین»؛ به یاد لبهاى تشنه‌ى امام حسین، شاید به یاد فریادهاى العطش دختران و کودکان، شاید به یاد گریه‌ى عطشناک على‌اصغر افتاد و دلش نیامد که آب را بنوشد. آب را روى آب ریخت و بیرون آمد. در این بیرون آمدن است که آن حوادث رخ مى‌دهد و امام حسین علیه‌السلام ناگهان صداى برادر را مى‌شنود که از وسط لشکر فریاد زد: «یا اخا ادرک اخاک».
دو ویژگی مهم حضرت اباالفضل (ع)
در زیارات و کلماتی که از ائمه علیهم‌السّلام راجع به اباالفضل العبّاس رسیده است، روی دو جمله تأکید شده است: یکی بصیرت، یکی وفا.
باشگاه خبرنگاران جوان
