در هر یک از شهرهای ایران جلوه‌های ویژه‌ای پیدا می‌کند و ظرفیت‌های متمایزی برای توسعه فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی فراهم می‌آورد که می‌تواند شناسایی و تقویت شود تا هم زمینه‌های رشد و بالندگی تازه‌ای پیدا کرده و هم نقش واقعی خود را در ارتقای مادی و معنوی زندگی مردم ایفا کنند. مجموعه اسناد بالادستی از جمله «سند چشم‌انداز ۱۴۰۴»، «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، و بیانیه «گام دوم انقلاب» مقام معظم رهبری به مردم ایران، اصول و ضرورت‌های تعالی‌بخشیدن به فرهنگ و هنر و سبک زندگی مردم بر مبنای توجه به ظرفیت‌های درونی و بومی را به خوبی روشن کرده است.
همین موضوع، معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر آن داشت که طرح «شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر» را با نگاهی آینده‌محور و آمایشی در راستای توسعه عدالت فرهنگی و ترویج فرهنگ و هنر ایرانی ـ اسلامی، با هدف حمایت از طرح‌های خلاقانه برآمده در بسترهای محلی و بومی به اجرا می‌گذارد.
گام نخست این مسیر شناسایی داشته‌ها، ظرفیت‌های انسانی، فرهنگی، هنری و طبیعی در مناطق مختلف کشور است. هر شهر بر مبنای گزارش‌هایی که ارائه می‌دهد و برنامه‌هایی که تدوین می‌کند، مورد ارزیابی و داوری قرار گرفته و به عضویت یک شبکه خلاق فرهنگ و هنر در می‌آید. اعضای شبکه شهرهای خلاق، در اولویت دریافت مجموعه‌ای از خدمات، تسهیلات، اعتبارات و منابع قرار می‌گیرند تا زیرساخت‌های لازم را توسعه داده و برنامه‌های معرفی شده را اجرا کنند.
* گرته‌برداری از «شهر خلاق» یونسکو
طرح شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر از دو سال پیش مطرح شد. بر اساس این طرح، شهرهای کشور با توجه به پیشینه و ظرفیت‌های فرهنگی هنری، تشکل‌های هنری و هنرمندان و ظرفیت‌های شهر مانند نهادهای خصوصی و دولتی که می‌توانند به کسب و کار فرهنگ و هنر کمک کنند، برای رشد و توسعه هنر در حوزه‌ای که بسترهای مناسبی در شهر دارد هم‌افزایی می‌کنند.
شهر خلاق بر توسعه درون‌زا و پایدار تاکید دارد و شهر با شناسایی داشته‌ها و ظرفیت‌های خود و استفاده و هم‌افزایی آنها، بر توسعه شهر و رونق کسب و کار تاکید می‌کند. در شهر خلاق بعد اجتماعی و فرهنگی محوریت دارد و شهروندان، تشکل‌ها و نهادهای شهر در تعامل با یکدیگر برای توسعه پایدار شهر حرکت می‌کنند.
این طرح بر اساس مطالعاتی درباره نظریه های شهر خلاق، تجربه های تاریخی مشابه و تجربه های جهانی و همچنین موضوع شهر خلاق یونسکو و انطباق آن با اسناد بالادستی شکل گرفته است. البته سازمان یونسکو از سال ۲۰۰۴ با بررسی و ارزیابی شهرهای جهان، شهرهای خلاق را در حوزه‌های مختلف معرفی می‌کند که تاکنون ۴ شهر ایران (اصفهان، بندرعباس، سنندج و رشت) از بین ۲۴۶ شهر خلاق که یونسکو معرفی کرده است، عنوان شهر خلاق گرفته‌اند.
طرح شبکه شهرهای خلاق گرچه الهام‌گرفته از سازمان یونسکو است اما تفاوت‌هایی هم دارد. در این طرح ممکن است چند شهر در یک حوزه به عنوان شهر خلاق معرفی شوند و شهرهایی که در یک حوزه به عنوان شهر خلاق معرفی می‌شوند با یکدیگر تعامل و ارتباط دارند.
* میراثی که نیاز به بازآفرینی دارد
سیدمجتبی حسینی معاون هنری وزیر ارشاد معتقد است: دلیل کشور ما از نظر تنوع و تکثر و کیفیت آثار هنری، یکی از کشورهای مؤلف است. در قدیم هر یک از شهرهای ایران ظرفیت‌های متعدد و متنوعی داشته که می‌توانست موجب جلب سیاحان در آن روزگار شود که برخی از آنها حتی تا امروز هم این ویژگی خود را حفظ کرده‌اند. بنابراین شبکه شهرهای خلاق، چیز جدیدی نیست و از مواریث ماست اما نیاز به بازآفرینی و معرفی بهتر دارد.
او می‌گوید: شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر این امکان را فراهم می‌کند که شهرها با دستیاری هم جریانی را ایجاد کنند که به توسعه و رشد هنر و رویدادها کمک کند. چون شناسایی ابعاد این ظرفیت، می‌تواند امتیاز بیشتری برای هنرمندان به همراه آورد و علاوه بر آن، دستگاه‌های مختلف اجرایی یک شهر با محوریت هنر گردهم می‌آیند و این هم‌افزایی در خدمت هنر قرار می‌گیرد.
* یک‌سالگی آغاز شبکه شهرهای خلاق فرهنگ‌وهنر
درست یک سال پیش و در ۱۶ تیرماه ۱۳۹۸، فراخوان طرح شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر در رشته‌های هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، موسیقی، مد و لباس، هنرهای دستی، ادبیات، رسانه، بازی‌های رایانه‌ای، سینما و چاپ و بسته‌بندی منتشر شد و در مجموع ۷۴۱ طرح از ۳۵۷ شهر کشور به دبیرخانه رسید. انتخاب اولیه طرح‌های رسیده انجام شده است و پس از داوری نهایی، شهرهای خلاق در حوزه‌های مختلف معرفی می‌شوند.
از مجموع طرح‌های رسیده به دبیرخانه، ۱۵۳ طرح در حوزه هنرهای تجسمی است.
در حوزه هنرهای تجسمی، ۵۴ طرح در حوزه خوشنویسی، ۳۸ طرح نقاشی، ۱۷ طرح مجسمه‌سازی، ۱۶ طرح عکاسی، ۱۱ طرح نگارگری، ۷ طرح گرافیک، ۵ طرح در زمینه سفال و سرامیک، ۴ طرح کاریکاتور و یک طرح هنر جدید به دبیرخانه رسیده است.
شهرهای کشور در حوزه هنرهای نمایشی ۱۴۱ طرح، ادبیات ۱۳۴، هنرهای صناعی و سنتی ۱۲۰، موسیقی ۱۱۷، مد و لباس ۳۳، سینما ۲۷، رسانه و مطبوعات ۷ طرح، چاپ و بسته‌بندی ۷ طرح و بازی‌های رایانه‌ای ۲ طرح را به دبیرخانه طرح شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر فرستاده‌اند که پس از ارزیابی و انتخاب اولیه، داوری نهایی طرح‌ها انجام و شهرهای خلاق در حوزه‌های مختلف معرفی می‌شوند.
* شهر خلاق باید عدالت را دنبال کند
محمدحسین خوشنویس دبیر علمی شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر می‌گوید: شهر خلاق باید عدالت را دنبال کند و مردم نباید به دلیل حضور در مناطق دورافتاده و دسترسی نداشتن به امکانات و مسئولان، از بروز و ظهور خلاقیت محروم شوند.
او معتقد است: جامعه امیدوار به دنبال خلاقیت خواهد بود و بهانه‌های بودجه‌ای، تغییر مدیران و... نباید به این طرح صدمه بزند، چون به امیدواری جامعه لطمه وارد می‌شود. مدیران کشور باید در این طرح به بحث آمایش سرزمینی توجه کنند تا توسعه پایدار اتفاق بیفتد.
خوشنویس تأکید می‌کند: خلاقیت تماشای پدیده‌ها از دریچه‌ای نو و غیر معمول و طی کردن راهی تازه یا پیمودن یک راه طی شده قبلی به شیوه‌ای نوین است. برنامه‌ها و سیر فعالیت‌های اجرایی شهرهای خلاق از طریق گزارش‌های منظم دوره‌ای مورد ارزیابی و پایش قرار خواهند گرفت.
«مشارکت همه اجزای حوزه فرهنگی یا هنری، بهره‌گیری بهینه از پیشینه، ظرفیت‌ها، زیرساخت‌ها و سرمایه‌های مادی و معنوی، مشارکت همه نهادها و فعالان حوزه فرهنگی یا هنری، مشارکت سازمان‌های غیردولتی و دولتی مرتبط با موضوع، حضور فعال مفاخر، مشاهیر و هنرمندان شاخص و محبوب،در نظر گرفتن طیف گسترده مخاطبان مردمی (ازجمله زنان، کودکان و نوجوانان) و اثربخشی، خلاقیت و پایداری در برنامه‌های ارائه شده» از جمله ویژگی‌های برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی، ترویجی و ابتکاری شهرهای خلاق است که دبیر علمی شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر به آنها اشاره کرد.
باید منتظر ماند و دید طرح شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر تا چه اندازه موفق خواهد بود.
فارس
