رهادخت رستگار- مدت‌هاست که دیپلماسی ایران در راستای نگاه به شرق، روابط خود را با کشورهای شرقی و به ویژه همسایه‌های خود گسترش داده است؛ از سوی دیگر اگر بخواهیم روابط تهران را با کشورهای همسایه هم طبقه بندی کنیم، روسیه و ترکیه از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.
پس از ایجاد بحران‌های داخلی و قدرت گرفتن داعش در سوریه روابط ایران، ترکیه و روسیه وارد فاز جدیدی شد؛ در نهایت این سه کشور مذاکراتی را تحت عنوان روند مذاکرات آستانه تشکیل دادند که به عقیده کارشناسان بیشترین تاثیر را در هموار کردن مسیر صلح سوریه داشته و اقدامات اهمیت روابط سه کشور را بیش از پیش کرده است، انقدر مهم که حتی کرونا هم نتوانست رایزنی‌ها را لغو کند.
در همین راستا محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان قرار است امروز و فردا در راستای مذاکرات درباره آخرین تحولات روابط دو جانبه و مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین المللی به آنکارا و مسکو سفر کند.
مهم ترین محورهای رایزنی ظریف در آنکارا و مسکو
علیرغم شرایط تحریمی ایران، روسیه و ترکیه از جمله کشور‌هایی بودند که مراودات خود را با هم حفظ کردند و حتی با وجود کرونا و بسته بودن مرزها، ایران و ترکیه مرز زمینی خود را برای ادامه مراودات اقتصادی با یکدیگر باز کردند، از سوی دیگر رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در نخستین سفر خود پس از شیوع کرونا، به سوریه رفته بود و اکنون در دومین سفر خود به ترکیه و روسیه خواهد رفت؛ کارشناسان معتقدند این سفر در راستای ادامه مذاکرات حل بحران سوریه انجام شده است.
گروه تروریستی داعش از ۷ سال پیش تاکنون در پی بحران داخلی سوریه در این کشور قدرت گرفت و مشکلاتی به وجود آورد که با گذشت چند سال هنوز هم به سادگی و به سرعت قابل حل نیست؛ از سوی دیگر این بحران زمانی به اوج رسید که تروریست های داعش از مرز‌های غرب آسیا خارج شده و موج پناهجویان سوری، تنش‌هایی را به اروپا برد؛ نشست‌های مختلفی در سراسر جهان برای حل بحران این کشور شکل گرفت که آستانه را می‌توان موفق‌ترین آنها دانست؛ برای حل مشکلات سوریه ابتکار آستانه که با حضور تهران، آنکارا و مسکو شکل گرفت، با ایجاد نقاط کاهش تنش در سوریه علاوه بر اینکه نقش پررنگی در از بین بردن داعش ایفا کرد، توانست ایران، ترکیه و روسیه را هم بیش از پیش به هم نزدیک کند.
البته موضوع آخرین جلسات آستانه بیشتر مربوط به موضوع تدوین قانون اساسی جدید سوریه و پاکسازی کامل شمال این کشور از نیرو‌های تروریستی بود، اما با شیوع بحران کرونا ادامه برگزاری این نشست‌ها هم مانند سایر برنامه‌های بین المللی لغو شد، اما حال که شیوع این بیماری کمی کاهش داشته است، برگزاری این مذاکرات دوباره آغاز شده است.
آیا آستانه مهم ترین موضوع میان تهران، آنکارا و مسکو است؟
در این موضوع که نشست آستانه یکی از مهمترین مباحث این سفر خواهد بود شکی نیست، اما از طرفی با توجه به اینکه به پایان مدت تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران نزدیک می‌شویم، تحرکات آمریکا در راستای تمدید مجدد این تحریم‌ها بیشتر می‌شود، بنابراین به عقیده برخی یکی دیگر از محورهای گفت‌وگو در این سفر هم همین موضوع خواهد بود؛ مصیب نعیمی کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به مهمترین محورهای این سفر اظهار کرد «عمده‌ترین مسائلی که در این سفر ممکن است مطرح شود، مسائل دو جانبه میان کشورها، مسائل منطقه‌ای و اقدامات مقابله با کارشکنی‌های واشنگتن به ویژه در بحث دوگانگی آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای و ایجاد اختلال در آن خواهد بود؛ با توجه به اینکه تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران رو به پایان است، آمریکایی‌ها در حال انجام اقدامات خلاف قانون هستند. در این سفر ظریف قطعا در این رابطه هم با مقامات روسیه صحبت خواهد کرد، هرچند مسکو، پکن و اروپا با این اقدام آمریکا مخالفت کرده‌اند، اما نحوه تعامل با قضایا به مشورت‌های جدی و عملی نیاز دارد.»
نعیمی همچنین معتقد است که با توجه به نزدیکی زمان انقضای تحریم‌های تسلیحاتی، آمریکا ممکن است تحرکاتی را برای تلافی شکست‌هایی که پس از برجام متحمل شده انجام دهد که در این راستا افراد باقی مانده را به نقض توافقنامه برجام تشویق می‌کند.
ولی به عقیده جعفر حق پناه کارشناس مسائل ترکیه موضوع عمده این سفر، به تسهیل روابط دوجانبه میان تهران و آنکارا مربوط می‌شود که در یکسال گذشته و در حوزه اقتصادی، مالی، ترانزیت و سایر حوزه‌ها افت کرده که با توجه به نیازی که دو کشور به یکدیگر دارند، نیاز به شارژ مجدد آن وجود دارد که به صورت بالقوه زمینه‌های آن وجود دارد.
او همچنین عقیده دارد با توجه به مسائل ادلب و چالش‌هایی که وجود دارد، در درجه دوم موضوعاتی که می‌تواند مورد بحث قرار بگیرد، مسائل منطقه‌ای به ویژه سوریه خواهد بود.
البته روسیه جدای از اینکه عضوی از نشست آستانه است، عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد هم هست که با اظهارات مقامات کاخ سفید برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی به شدت مخالفت کرده است، بنابراین احتمال گفت‌وگو در این زمینه هم دور از ذهن نیست.
یک سفر و کلی اولویت!
به صورت کلی رفت و آمد و انجام سفرهای متعدد میان کشورها امری عادی است که با شیوع کرونا لغو شده بود، اما به نظر می رسد که با کاهش این بیماری و شاید اهمیت این موضوعات است که ظریف دومین سفر خود را هم در سال جدید به کشورهای همسایه اختصاص داده است؛ در هر صورت به دلیل وقفه ای که در مراودات بین المللی افتاد و تعدد موضوعات مهم، پیش بینی محوریت های این سفر کمی دشوار است و نمی تواند آن را حدس زد.
باشگاه خبرنگاران جوان
