تورم یکی از موضوعات اساسی و متغیرهای کلیدی تأثیرگذار بر متغیرهای کلان اقتصادی است که از دیرباز مورد بحث نظریه‌پردازان اقتصادی بوده است. بسیاری از اقتصاددانان بر این باور هستند که تورم منشأ عدم ثبات اقتصادی است و کشورهایی که با تورم بالا روبه‌رو هستند از بی‌ثباتی اقتصاد رنج می‌برند. باتوجه به تجربه‌ی تورم بالا در ایران در سال‌های متمادی و تحت تأثیر قرار دادن رفاه مصرف‌کنندگان و وضعیت فعالیت بنگاه‌های اقتصادی، مسئولین و سیاستگذاران اقتصادی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند سیاست‌های پولی و مالی را به‌گونه‌ای تنظیم نمایند که افزایش قیمت تحت کنترل قرار گیرد.
هر یک از گروه‌های کالایی مصرفی خانوارها در تورم کل، سهم متفاوتی را داشته‌اند که اطلاع از این سهم‌ها می‌تواند سیاست‌های ضد تورمی دولت و سیاستگذاران را هدفمند کند و همچنین می‌تواند راهنمای عمل خوبی برای دولت‌مردان در زمینه‌ی نظارت و کنترل قیمتی، شناسایی و اعطای یارانه به برخی اقلام خاص و ضروری و همچنین شناخت نقاط قوت و ضعف عملکرد دولت در برنامه‌های اقتصادی و... باشد. یکی از اقلام مهم و تأثیر در سبد خانوارها قلم خودرو است که اهمیت ویژه‌ای در سبد خانوار داشته و تغییرات قیمت آن همواره مورد توجه خانوارها بوده است. با توجه به افزایش قیمت خودرو در ماه‌های اخیر انتظار می‌رود که این شوک ناگهانی در کوتاه‌مدت به‌صورت مستقیم و در بلندمدت به‌صورت غیر مستقیم از طریق تأثیر بر قیمت دیگر اقلام منجر به افزایش نرخ تورم شود که در این گزارش تأثیر کوتاه‌مدت و مستقیم تغییرات قیمتی خودرو بر نرخ تورم بررسی می‌شود.¯
اهمیت کالای خودرو در سبد خانوار
برای بررسی تأثیر افزایش قیمت خودرو بر نرخ تورم ابتدا باید اهمیت این کالا در سبد خانوار را بررسی نمود. در واقع ضریب اهمیت اقلام سبد مصرفی خانوارها نشان‌دهنده‌ی میزان تأثیر آنها بر عدد شاخص قیمت مصرف‌کننده است. ضریب اهمیت هر قلم نسبت هزینه انجام شده برای آن قلم در سال پایه (ارزش پایه) به کل هزینه‌های خانوار است. قبل از شروع تحلیل ضریب اهمیت خودرو، ضریب اهمیت گروه‌های اصلی کالایی سبد خانوار بر اساس طبقه‌بندی مصرف فردی بر مبنای هدف (COICOP)1 در جدول زیر نشان داده شده است.
بر اساس این طبقه‌بندی کالای خودرو در گروه حمل و نقل قرار دارد. زیربخش‌های گروه حمل و نقل و ضرایب اهمیت آنها در جدول 2 آورده شده است.
بر اساس این جدول ضریب اهمیت خرید وسایل نقلیه در سبد خانوارهای کشور 2٫92 درصد از کل سبد خانوار و 31 درصد از گروه حمل و نقل بوده که این عدد به معنای تأثیر این قلم در محاسبه‌ی شاخص کل است.
سهم خودرو در تورم
همان‌طور که اشاره شد ضریب اهمیت قلم به معنای میزان تأثیر هر قلم در محاسبات شاخص کل است. اما هدف این گزارش بررسی سهم یک قلم از نرخ تورم بوده نه عدد شاخص. بنا بر این باید به جای استفاده از ارزش پایه از ارزش جاری یا هزینه‌ها در دوره‌ی جاری استفاده کنیم. به عبارت دیگر سهم یک کالا از تورم کل یک سال اخیر، نسبت تغییرات هزینه‌های انجام شده برای آن کالا در سال جاری و سال قبل به تغییرات هزینه‌های انجام شده خانوارها برای کل کالاها در این دو سال است. به عبارت دیگر اگر خانوارها در سال جاری، مبلغ مشخصی نسبت به سال قبل برای کالاها و خدمات بیشتر هزینه کرده باشند، درصدی از آن مبلغ اضافه شده مشخص که مربوط به یک کالای خاص است، نشان‌دهنده‌ی سهم آن کالا در تورم کل است.
این محاسبات برای کالای خودرو بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در ماه‌های سال 1398 انجام شده که نتایج آن در جدول 3 و شکل زیر ارائه شده است.
در اسفندماه 6٫47 درصد از 100 درصد نرخ تورم مربوط به قلم خودرو بوده است و در ستون آخر میزان عددی تورم خودرو از تورم کل نشان داده شده است، به‌عنوان مثال در اسفندماه 2.22 واحد از 34٫4 واحد تورم کل مربوط به خرید خودرو است. همان‌طور که مشاهده می‌شود در طول سال 1398 سهم خودرو از تورم کل با نوسان همراه بوده است اما این عدد در انتهای سال (6٫47) نسبت به ابتدای سال (5٫86) بیشتر است. در ابتدای سال 1399 به عدد 6٫63 رسیده است که با توجه به افزایش قیمت خودرو با افزایش همراه بوده است.
لازم به ذکر است تغییرات سهم از تورم خودرو علاوه بر تغییرات قیمت خودرو به تغییرات قیمت دیگر اقلام سبد خانوار هم بستگی دارد به عبارت دیگر افزایش سهم از تورم یک کالای خاص به این معنی است که میزان افزایش قیمت آن کالا بیشتر از میانگین افزایش قیمت دیگر اقلام سبد خانوار تورم کل را تحت تأثیر قرار داده است.
تسنیم
