"آفلاتوکسین‌ها"، گروهی از ترکیبات بسیار سمی، جهش‌زا و سرطان‌زا هستند که عمدتاً توسط قارچ‌هایی به نام" آسپرژیلوس پارازیتیکوس" و "آسپرژیلوس فلاووس" تولید می‌شوند. این قارچ‌ها در سراسر جهان در هوا و خاک یافت شده و می‌توانند بافت‌های زنده یا مرده گیاهان و جانوران را آلوده کنند. تولید آفلاتوکسین در شرایط انبار روی بسترهای غذایی مختلفی ازجمله غلات تحت تأثیر ترکیب گازی محیط، فعالیت آبی، اسیدیته، برهمکُنش‌های میکروبی و طول مدت انبارداری اتفاق می‌افتد. در این میان، آفلاتوکسین نوع B1، از همه خطرناک‌تر است و توسط آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان در گروه یک سرطان‌زایی قرار گرفته است.
متخصصان علوم صنایع غذایی می‌گویند آفلاتوکسین‌ها در بسیاری از کشورها و در محصولات کشاورزی متعددی ازجمله غلات مانند ذرت و برنج، دانه‌های روغنی نظیر پنبه‌دانه و کنجد و همچنین انواع میوه‌های آجیلی مثل پسته، بادام‌زمینی و فندق شیوع دارند. وجود این سموم یا اصطلاحاً توکسین‌ها در محصولات کشاورزی، اثری منفی در بهداشت، ایمنی غذایی و اقتصاد جامعه دارد و جلوگیری از آلودگی مواد غذایی با قارچ‌های تولیدکننده این سموم، به‌عنوان منطقی‌ترین و به‌صرفه‌ترین رویکرد برای پرهیز از این ماده سمی، تحت شرایط رایج انبارداری مواد غذایی مطرح است.
برای رسیدن به این هدف، محققانی از دانشگاه یزد و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن با استفاده از یک روش و فناوری نوین، به مبارزه با چنین قارچ‌هایی پرداخته شده است. در این تحقیق، اثر پرتوهای فرابنفش و تنگستن بر میزان آفلاتوکسین نو B1 در آرد برنج مورد ارزیابی واقع شده است.
محققان فوق برای انجام این پژوهش، آرد برنج آلوده‌شده با دو غلظت مختلف از آفلاتوکسین B1 را که توسط قارچ "آسپرژیلوس فلاووس" تولید شده بود، در آزمایشگاه و در مدت‌زمان‌های مختلف تحت تابش فرابنفش با طول موج ۳۶۶ نانومتر و لامپ تنگستن ۱۰۰ وات قرار دادند و سپس تأثیرات حاصله را با استفاده از روش‌های آماری و به کمک کامپیوتر، تجزیه‌وتحلیل کردند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که هرچه فاصله بین آرد برنج آلوده به آفلاتوکسین B1 به منبع نور فرابنفش و تنگستن کمتر باشد، کاهش آفلاتوکسین در اثر پرتودهی بیشتر رخ می‌دهد. در ضمن هرچه مدت‌زمان در معرض پرتو قرار گرفتن نیز بیشتر باشد، این کاهش باز هم بیشتر می‌شود. لذا به نظر می‌رسد استفاده از این پرتوها به‌منظور کاهش آلودگی مواد غذایی به آفلاتوکسین می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
در این رابطه، حسین محمدی منش، استادیار گروه شیمی‌فیزیک دانشکده شیمی دانشگاه یزد و همکارانش اظهار داشته‌اند: «نتایج بررسی‌های ما نشان داد که حداکثر و حداقل کاهش آفلاتوکسین B1 بعد از ۵۰ و ۱۰ دقیقه پرتودهی در فاصله ۷ و ۱۴ سانتیمتری و به ترتیب توسط نور فرابنفش و تنگستن اتفاق می‌افتد».
آن‌ها ادامه می‌دهند: «غلظت اولیه آفلاتوکسین B1 در نمونه‌های مورد بررسی نیز تأثیری در میزان کاهش آفلاتوکسین بعد از پرتودهی نداشت، اما کاهش فاصله تا منبع نور و افزایش زمان در معرض نور قرارگرفتن، تأثیرات مناسبی روی کاهش این سم در آرد برنج داشته است».
این یافته‌های علمی پژوهشی که در فصل‌نامه «علوم غذائی و تغذیه» منتشر شده‌اند، می‌توانند در آگاه‌سازی عموم نقش مهمی داشته و همچنین موجبات توجه بیشتر متولیان امر به استفاده از روش‌های نوین در سم‌زدایی از محصولات غذایی را فراهم آورند.
گفتنی است نشریه علمی پژوهشی فوق توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات به‌صورت چهار شماره در سال به چاپ می‌رسد.
ایسنا
