ترک استریم خط لوله‌ای که گاز روسیه را از مسیر ترانزیتی ترکیه به اروپا می‌برد، راه‌اندازی شد تا جولانگاهی باشد برای یک رقابت سخت.
تاکنون این گاز از طریق اوکراین و آلمان به اروپا منتقل می‌شد و رقیبی هم در کار نبود، اما جریان جدید که قرار است از ترکیه عبور و 31.5 میلیارد متر مکعب گاز را به بلغارستان، یونان و مقدونیه شمالی در اروپای شرقی منتقل کند، رقبایی چون آذربایجان، عراق، ترکمنستان، اسرائیل و البته ایران دارد. به طوری که عملیات ساخت و احداث خط لوله گاز ترانس آناتولی (TANAP) جمهوری آذربایجان در حال انجام است و نه تنها قرارداد انتقال گاز آذربایجان به ترکیه منعقد شده، بلکه قراردادهایی نیز به منظور انتقال گاز آذربایجان به کشورهای ایتالیا، یونان و بلغارستان به امضاء رسیده است.
ترکیه هم امیدواری خود را برای اینکه بتواند در مسیر ترانزیت گاز ایران و کردستان عراق قرار گرفته و مسئولیت انتقال گاز تولیدی این مناطق و صادرات آن به اروپا را به عهده گیرد، از دست نداده، ترکمنستان و اسرائیل نیز پتانسل لازم برای رقابت با صادرات گاز روسیه را دارا هستند.
بهرحال روس‌ها سریع‌تر وارد فاز عملیات شده و خط لوله را اجرایی کردند، خطی که جایگزین مسیر عبوری از کشور تازه استقلال یافته اوکراین شد، اگرچه اقدام روسیه و اختصاص اعتبار 12میلیارد دلاری در گزینش ترک‌ها برای تنبیه اوکراین و پاسخی نافرمانی‌های این کشور بوده اما قطعاً پیمایش هزار کیلومتر مسیر از زیر دریای سیاه برای انتقال از ترکیه و همچنین وابسته شدن به کشوری که هوشمندانه وارد بازار انرژی شده هزینه‌هایی برای روس‌ها خواهد داشت. در واقع هدف روسیه از تغییر مسیر خط لوله گازی، دور زدن اوکراین و اجتناب از برخی خطرات فنی و سیاسی بود که ممکن بود موجب ایجاد اختلال در عرضه گاز روسیه به اروپا شود. ضمن اینکه به گفته سید مهدی حسینی تمام تخم مرغ‌هایش را در سبد اوکراینی که بارها نااعتمادی خود را نشان داده، نگذارد و امکان باج خواهی‌های احتمالی را از این کشور سلب کند.
در این میان علاوه بر رقابت فروشندگان گاز برای یافتن بازارهای بزرگ، ایران و روسیه شرکایی دیرین در موضوعات سیاسی و استراتژیک بوده‌اند، اینکه چرا روسیه شریک استراتژیکش را در خلوتگاه دستاوردهای اقتصادی راه نمی‌دهد و در مباحثی همچون گاز در نقش یک رقیب بی برو برگرد ظاهر می‌شود، سوالی است که بی‌پاسخ مانده است؟
سید مهدی حسینی در گفت‌وگو با ایلنا، درباره اینکه چرا ایران در خط لوله ترک‌استریم برای صادرات گاز به اروپا جایی ندارد، اظهار داشت: برای صادرات گاز همه کار می‌توان انجام داد، اما باید دید امکان دارد یا خیر، ما یک دهه قبل برای صادرات به اروپا بررسی‌های اقتصادی داشتیم که از طریق ترکیه اجرایی شود اما جواب نداد. البته آن زمان بازار گاز، قیمت‌ها و شرایط فرق می‌کرد، بعدها از گاز به عنوان یک سوخت پاک استقبال شد و پای آن به صنایع و پتروشیمی‌ها باز شد و قیمت‌ها بالا رفت. امروز صادرات گاز می‌تواند اقتصادی باشد، ما به ترکیه گاز صادر می‌کنیم و بیش از آن ظرفیت انتقال گاز به اروپا را هم داریم.
وی با تاکید بر اینکه اگر در خط لوله ترک‌استریم مشارکت داشتیم نقش ما در سطح بین‌الملل بالاتر می‌رفت، گفت: در شرایط سیاسی امروز خیلی از کشورها برای کار با ما احتیاط می‌کنند و سعی می‌کنند ضمن احترام، کارهایی را که احیانا با ملاحظات سیاسی‌شان همخوانی نداشته باشد، انجام ندهند.
رئیس سابق کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی در ادامه با بیان اینکه ترکیه یک بالانسی بین ما و روسیه برقرار می‌کند، تصریح کرد: روس‌ها همیشه سیاست‌های خاص خود را داشته‌اند، اصولا در بخش گاز احساس رقابت شدیدی با ایران دارند زیرا ما به میزان ذخایری که داریم شانه به شانه روسیه حرکت می‌کنیم. روسیه سابقه طولانی در صادرات گاز به اروپا دارد، بازار اروپا و خصوصا شمال شرقی را تحت کنترل خود دارد و تاکنون 5 خط لوله از این کشور به اروپا رفته، بنابراین تمایلی ندارد یک بازیگر قوی در میزان ذخایر بتواند وارد حوزه‌اش شود، شاید اگر ما هم وارد این بازی می‌شدیم با این ملاحظات برخورد می‌کردیم، شاید هم مذاکراتی شده و به نتیجه نرسیده است. ولی بهرحال خوب است در نظر داشته باشیم در دنیا حتی ممکن است در رفاقت هم رقابت باشد و در این رقابت هم ممکن است رقیب تمایلی به موفقیت رفیق نداشته باشد.
وی درباره کنار گذاشتن اوکراین در ترانزیت گاز به اروپا از سوی روسیه خاطرنشان کرد: این دو کشور مدتی اختلافاتی با هم داشتند اما بهرحال مشکلات‌شان را حل کرده و کنار گذاشتند. واقعیت اینکه خط‌های زیادی از اوکراین عبور می‌کند، روس‌ها به خاطر اختلافات اساسی که با اوکراین دارند، نمی‌خواستند باز هم همه تخم‌مرغ‌هایشان را در سبد این کشور بگذارند، بنابراین در صدد برآمدند از مسیرهای دیگر استفاده کنند که یکی از گزینه‌ها ترکیه بود.
حسینی تاکید کرد: ضمنا فراموش نکنیم روسیه روی بازار ترکیه هم برای صدور گاز حساب کرده و در رقابت با ما است و در این بین ترکیه هم بین ایران و روسیه بازی خوبی آغاز کرده و بهترین قیمت و امکانات را برای خود قائل می‌شود، گاز را در بلندمدت برای خود تضمین می‌کند و رابطه دو رقیب را هم بالانس می‌کند.
