آغاز استراحت بورس برای شروع دوباره

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، روند رو به رشد خود را بیش از یکسال و نیم است که آغاز کرده و توانسته در یک حرکت نسبتا پیوسته، از ۹۴ هزار واحد در اردیبهشت ماه سال ۹۷ به ۳۲۷ هزار واحد در مهرماه سال ۹۸ برساند.
در این میان،  در برخی از بازه‌های زمانی، شاخص بورس اندکی افت را تجربه کرده است، به نحوی که در سیزدهم مهرماه سال جاری شاخص کل به ۳۲۷ هزار و ۳۰۵ واحد و پس از آن، با یک روند سینوسی از افزایش و کاهش، به ۳۰۵ هزار و ۹۶۹ واحد در ششم آبان‌ماه سال جاری رسید.
کارنامه ۱۸ ماهه شاخص بورس تهران
مروری بر تحولات بازار سرمایه ظرف ماههای گذشته، به خوبی نشان می‌دهد که این روند رو به رشد علیرغم فراز و نشیب‌هایی که در اقتصاد ایران به لحاظ نوسانات قیمتی ارز و تحریم‌ها وجود داشته، با یک مقاومت برای کاهش شاخص و فرو ریختن ارزش بازار مواجه بوده و همواره در مقاطعی که پیش‌بینی می‌شده به دلیل برخی خبرهای منفی اثرگذار بر شاخص بورس، شاخص از کاهش بی‌سابقه‌ای برخوردار شود، اما به هر حال این رشد همچنان ادامه یافته است.
شاخص بورس تهران از سیزدهم مهرماه  با نوسانات بعضا کاهشی مواجه بوده است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این روند موقتی بوده و بزودی، شاخص مجدد حرکت خود را به سمت رشد آغاز خواهد کرد. در واقع، تحلیلگران بورسی، سخن از آغاز دوران استراحت برای بورس تهران به میان می‌آورند و معتقدند که بر اساس پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌های بنیادین و تکنیکال، بورس باید این روند را آغاز می‌کرده و اکنون در یک شرایط کاملا طبیعی، وارد دوران استراحت شده است.
مروری بر عملکرد شاخص از ۱۳ مهرماه که روند رو به کاهش شاخص آغاز شده است، نشان می‌دهد که ۱۳ مهرماه، شاخص بورس در اوج خود یعنی ۳۲۷ هزار و ۳۰۵ واحد قرار داشته و پس از آن روند نزولی آغاز شده است؛ به نحوی که اگرچه شاخص تلاش کرده تا در ۲۱ مهرماه ۹۸ مجدد به اوج برگردد و حتی رقم ۳۲۶ هزار و ۱۹۰ واحدی را تجربه کرده، اما گویا زور شاخص برای ایستادن در اوج به اندازه کافی نبوده و پس از آن، مجدد روند رو به کاهش آغاز شده تا در روز گذشته(شش آبان ۹۸) به ۳۰۵ هزار و ۹۶۹ واحد رسیده است که البته باز هم نسبت به ۴ آبان ۹۸ که شاخص ۳۰۳ هزار و ۴۴۹ واحد بوده، رشد بیش از ۱۵۰۰ واحدی را نشان می‌دهد.
آغاز دوران استراحت بورس برای شروع دوباره
محمدهادی بحرالعلوم، تحلیلگر بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه شاخص بورس اوراق بهادار تهران به نقطه‌ای رسیده بود که نیاز به اصلاح و استراحت داشت، گفت: بعد از یک دوران جهشی برای شاخص بورس تهران، شاخص کل با یک افت منطقی مواجه شده و اگرچه در برخی روزها طی هفته‌های گذشته تلاش کرده تا مقاومت بر روی کاهش را بشکند، اما دوباره در هفته گذشته به ۳۲۸ هزار واحد نیز رسید که به هر حال به دلیل شرایط موجود نتوانست از این مرز عبور کند.
وی افزود: در این میان برخی نیز بر این باورند که مسائل سیاسی بر روی شاخص اثرگذار بوده و برخی دیگر نیز اصلاحات بازار پایه را مطرح می‌کنند؛ در حالی که به نظر می‌رسد این گونه اظهارنظرها به دلیل برداشت‌های شخصی افراد بوده و اگرچه ممکن است در برخی مقاطع هم بر روی شاخص اثرگذار باشند، اما به هر حال باید گفت که وقتی که شاخص و یا سهم نیاز به استراحت دارد، ممکن است یکی از این بهانه‌ها محرک بازار شود.
بحرالعلوم معتقد است که بازار تابع خرد جمعی است و اگر همه بازیگران آن به یک نقطه نگاه کنند، همان نقطه درست جایی قرار می‌گیرد که بازار وارد یک دوران استراحت شود؛ به این معنا که قرار گرفتن شاخص در قله ۳۵۰ هزار واحدی، جایی است که باید شاخص استراحت کند؛ ضمن اینکه برخی نیز بر این باورند که اراده شناسایی سود، به خرید غالب شده و به هر حال یک سمت بازار تضعیف می‌شود؛ اینجا است که سمت مقابل نیز با یکی از همین بهانه‌ها تقویت شده و اولین جرقه برای کاهش نیز زده می شود.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه اظهار داشت: در این میان برخی افراد نیز معتقد هستند که بعد از طی شدن این استراحت، شاخص جهشی معقول خواهد یافت؛ به خصوص اینکه در مقطعی، بازار خود را با واقعیت‌های دلار ۱۰ تا ۱۲ هزار تومانی هماهنگ نکرده بود، ولی اکنون این هماهنگی ایجاد شده و در حال حاضر شاخص با دلار ۱۰ هزار تومانی همانندسازی شده است و از این جا به بعد، بورسی‌ها سهام خود را متناسب با کیفیتی که در عملیات دارند پیش خواهند برد.
باید به بازار زمان داد 
همچنین ایمان مقدسیان، تحلیلگر بازار سرمایه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: به هر حال بازار سهام، رشدهای خوبی را طی ماههای گذشته پشت سر گذاشته و شاخص از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است؛ به نحوی که حجم معاملات بسیار بالا بوده و طبیعی است در زمانی که بازار رشد می‌کند، عده‌ای به دنبال این هستند که سود را زودتر شناسایی کنند؛ به نحوی که این موضوع در شهریورماه چند بار در بورس تکرار شده و بر اساس آن، تردید وجود داشته که شاخص فعلا بتواند نقاط بالاتری را ببیند.
وی معتقد است که اکنون نیز با افت شاخص، اتفاق خاصی در بازار رخ نداده و عده‌ای سودهای خود را شناسایی کرده‌اند؛ به نحوی که در یکسری از نمادهایی که نسبت قیمت به درآمد (P/E) معقولی بوده و جزو سهم‌های بزرگ بازار بوده‌اند، اگرچه عدم رشد قیمتی وجود نداشته ولی افت قیمت نیز به آن شکل قابل توجه نبوده است.
مقدسیان ادامه داد: در برخی از نمادهایی که با رشد فزاینده‌ای مواجه بوده‌ و فاصله بین سودآوری و گزارش‌های آنها با قیمت نیز خیلی زیاد بوده است، افت‌های قیمت قابل توجهی را شاهد هستیم که بر این اساس، مجموع این دو اتفاق، منجر به تغییرات شاخص شده است؛ البته باید باز هم تاکید کرد که اتفاق خاصی رخ نداده و باید به این بازار زمان داد تا به هر حال روندی را محقق کند که این گزارش‌ها بتوانند قیمت‌های جدید را توجیه‌پذیر نموده و بازار بتواند خود را اصطلاحا در این قیمتها نگاه دارد و حفظ کند.
چالش در قدرت خریداران و فروشندگان بازار سرمایه
کارشناس ارشد بازار سرمایه خاطرنشان کرد: بازار همواره افت و خیز خاص خود را داشته و خواهد داشت و بعد از این نیز، به هر حال روند به همین شکل ادامه می‌یابد؛ به این معنا که با توجه به اینکه گزارشات شش ماه تا حدود زیادی توانست انتظارات را برآورده سازد، اگر بعد از این نیز بتواند، ماهانه آن را حمایت کرده و قیمت‌ها را در سطح فعلی نگاه دارد، می‌توان امیدوار بود که بازار اول در این سطوح شاخص باقی بماند و با فاصله زمانی، حتی با رشد نیز مواجه باشد.
مقدسیان گفت: واقعیت این است که برآیند رفتار خریداران و فروشندگان در بازار سرمایه باعث شده که بازار به استراحت بپردازد، البته بازار به گونه‌ای پیش نرفته که یکسری از تحلیلگران بگویند رشد شاخص متوقف و به فاز رکود وارد شده است، بلکه به نظر می رسد که این کاهش شاخص، بیشتر یک حالت جبری دارد و قدرت خریداران و قدرت فروشندگان با هم، در چالش قرار گرفته است؛ به این معنا که هر زمان که خریداران نتوانند بر فروشندگان غلبه کنند و آنها را وادار به عقب‌نشینی نمایند، بازار وارد فاز استراحت خواهد شد.
وی اظهار داشت: شاخص نیز بارها این نقطه اوج را تست کرد و وارد اصلاحات شد؛ اما قدرت فراتر رفتن از این نقطه را حداقل به صورت موقت هم نداشت و البته باید تاکید کرد که این امر، مساله ویژه‌ای نیست و بارها رخ داده است که شاخص، از یک نقطه نتوانسته فراتر رود و این هم مطمئنا دائمی نیست و با گذشت زمان، فرآیند رشد آغاز خواهد شد.
این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است که مهمترین عامل در نوسان شاخص، گزارش‌ها و نیز برای بورس تهران، قیمت‌های جهانی است که از آن اثر می‌پذیرد، به نحوی که قیمت نفت و فلزات نیز در رشد و افت شاخص، اثرگذار است؛ همانطور که برابری دلار و ریال و نرخ بهره ای که برای اوراق بهادار با درآمد ثابت وجود دارد، در کنار وضعیت بازارهای موازی، تعیین خواهد کرد که بازار چه سمت و سویی در آینده به خود خواهد گرفت و چه جایگاهی خواهد داشت.
وی در خصوص اثرگذاری اصلاحات عملیات بازار پایه بر کاهش شاخص بورس گفت: بعید به نظر می‌رسد که اصلاحات بازار پایه، اثری بر کاهش شاخص بورس داشته باشد؛ چراکه بازار پایه، بازاری است که مختصات ویژه و خاص خود را داشته و بازیگران و میزان پولی که در آن در جریان است، با بازار سرمایه متفاوت است؛ اگرچه به هر حال هر حرکتی که در بخشی از بازارهای متعلق به بازار سرمایه رخ می‌دهد، می‌تواند سایر قسمت‌های دیگر را نیز تحت تاثیر قرار دهد؛ ولی گاهی اوقات این علت و معلولی دیدن وقایع، لزوما با آن چیزی که در واقعیت می‌گذرد همخوانی ندارد.
رفتار معقول سهامداران چگونه باید باشد؟
محمدهادی بحرالعلوم همچنین به تحلیل رفتار سهامداران و عملکرد عقلانی آنها در شرایط کنونی بازار سرمایه می‌پردازد و می‌گوید: برخی سهامداران درگیر هیجان هستند که البته معامله‌گری تحت تاثیر دو حس ترس و طمع صورت می‌گیرد؛ اما به هر حال، بهترین نوع معامله گری آن است که سهامدار، از این دو حس فارغ باشد؛ در حالیکه هم اکنون چنین احساسی در بازار حاکم است که از این دو شاخص تبعیت کنند. 
وی افزود: نمونه آن هم سهام پالایشگاه بندرعباس است که در یک روز ۵۸ میلیون سهم خرید شده و در روز بعد ۴۸ میلیون سهم فروش رفت، در حالیکه سوال اینجا است که اگر خریداران سهام، با تحلیل خوب خود این سهم را خریداری کرده‌اند، چرا باید یک روزه آن را بفروشند؛ پس معاملات نباید تحت تاثیر طمع و ترس باشد.
بحرالعلوم به سهامداران توصیه کرد که اگر نیت خرید هر سهمی را در بازار سرمایه دارند و می‌خواهند برای آن دستور خرید بدهند، حتما پیش از آن مطالعه لازم را صورت داده و از خود بپرسند که چرا قصد خرید چنین سهمی را دارند، اما اینکه همراه با بقیه و بدون تفکر، سهمی را بخرند و بدون فکر آن را بفروشند، تحلیل درستی حتما در کار نبوده است.
وی اظهار داشت: سرمایه گذاران خُرد اگر دانش کافی نسبت به بورس دارند می دانند که بهتر است بخشی از سرمایه خود را در صندوق‌های با درآمد ثابت که ریسک معقولی دارد سرمایه‌گذاری کرده و بخشی دیگر را به صورت موازی، با نیت آموزش و ورود به بورس با دانش خود سرمایه گذاری کنند؛ با اینکار به مرور تبدیل به یک معامله‌گر حرفه‌ای خواهند شد؛ اما باید دقت لازم را در تحلیل خود داشته باشند.
تازه‌واردهای بورسی در بازار سرمایه چگونه رفتار کنند؟
ایمان مقدسیان نیز در ادامه به تحلیل رفتار سهامداران خرد می‌پردازد و می‌گوید: سهامداران خرد باید به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بپردازند و  لذا صندوق‌های سرمایه‌گذاری به آنها توصیه می‌شود تا با در نظر گرفتن سلیقه سرمایه‌گذاری خود، انواع آنها را انتخاب نمایند؛ به نحوی که هم اکنون در بورس، هم صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت وجود دارد و هم صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط مشغول به کار هستند که شامل ۵۰ درصد اوراق مشارکت و ۵۰ درصد سهام است.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه ادامه داد: صندوق‌های سرمایه گذاری سهام نیز در دسترس سهامداران است که بر اساس آن، باید هر سرمایه‌گذاری را با توجه به میزان ریسک پذیری صورت داده و یکی از انواع صندوق ها را انتخاب نمایند؛ البته عملکرد گذشته این صندوق‌ها نیز در دسترس است و سهامداران می‌توانند از ریسک کمتری در این سرمایه‌گذاری خود بهره مند شوند.
وی اظهار داشت: توصیه دیگر به سهامداران آن است که حق ضرر را در بورس رعایت کنند، به این معنا که گاهی اوقات پیش می‌آید که تحلیل های ما درست از آب در نمی‌آیند و با هر تحلیلی وارد خرید سهمی شده‌ایم، به دلایل موجه یا ناموجه آن تحلیل ما درست پیش نرفته است و همین امر باعث می‌شود که ضرر کنیم؛ اما این ضرر را باید پذیرفت و قبل از اینکه گسترده شود، اجازه رشد و تعمیق به آن ندهیم.
مقدسیان ادامه داد: این کاری است که سرمایه گذاران تازه وارد باید انجام دهند. حتی حرفه‌ای های بورس هم ممکن است با این شرایط مواجه شوند؛ اما رعایت حق ضرر، یک اصل شناخته شده‌ است و رعایت کردن آن با دشواری مواجه است؛ چراکه شناسایی زیان برای سرمایه گذاران مطلوبیت ندارد.
وی گفت: سرمایه‌گذاران باید سهم‌هایی را خریداری کنند که همراه با توجه به گزارش‌ها و سودهای آنها باشد و اگر گزارشات هم سهمی، قیمت آن را توجیه می کند، باید به خرید آن ورود نمایند و بر روی آن سرمایه‌گذاری کنند؛ بنابراین اینکه بر مبنای یکسری شایعات و احتمالات، وارد خرید سهمی بشوند توصیه نمی‌شود؛  البته اگر این خرید برای یک بخش کوچکی از پرتفوی آنها باشد، قابلیت به کارگیری دارد و اگر پرتفویی ۱۰۰ واحد است به اندازه ۲۰ واحد و ده واحد، بسته به میزان ریسک پذیری یک سرمایه‌گذار، قابل توجیه است.
مقدسیان معتقد است که سهامداران تازه وارد باید بیشتر وزن پرتفوی خود را به سهم‌هایی بدهند که گزارشات مناسبی دارد و اگر ظرفیت رشدی شناسایی می‌کنند، یک پشتوانه منطقی و تحلیلی داشته باشد و قانع کند این سرمایه‌گذاری مناسبی است.اگر همه سهامداران با این دیدگاه وارد بازار سهام شوند و بخواهند در بورس ماندگار شوند، با درنظرگرفتن این ملاحظات، مشکلی پیدا نخواهند کرد.