بی تردید ورزش فوتبال پرطرفدارترین، پربیننده ترین و پرمشارکت ترین فعالیت ورزشی در میان فعالیت های گوناگون ورزشی که در سراسر دنیا به شمار می رود که گسترش روز افزون آن سبب شده است تا مرزهای جغرافیایی، نژادی، قومی، سیاسی و عقیدتی را در نوردد.
در چند سال اخیر پژوهشگران تحقیق های گسترده ای درباره آداب، مناسک، ارزش ها و الگوهای فرهنگی رایج در ورزش فوتبال را آغاز کرده اند که از آن جمله موضوعات حائز اهمیتی که مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته، بررسی و تبیین رویدادها و حوادث خشونت بار در رشته ورزشی فوتبال است که هر از چندگاهی جلوه هایی از آن را می توان هنگام برگزاری مسابقات ملی و بین المللی مشاهده کرد.
برخی از تماشاگران و طرفداران تیم های ورزشی از پرداختن به اعمال و حرکات خشونت آمیز ابایی ندارند و مبادرت به پرتاب اشیایی به طرف زمین مسابقه، ورزشکاران و داوران می کنند. برخی با شکستن اموال و صندلی ها و... در ورزشگاه ها خشم و هیجان خود را تخلیه می کنند و گاهی نیز آشوب های خیابانی به راه می اندازند و با تماشاگران و هواداران تیم مقابل به نزاع می پردازند.
نمونه ای بارز از این خشونت ها هفته گذشته در جریان مسابقه میان 2 تیم سپاهان اصفهان و پرسپولیس تهران به عینه مشاهده شد. بازی حساس و پرحاشیه ای که یکبار دیگر آن روی زشت خشونت در فوتبال را به نمایش گذاشت. تماشاگران 2 تیم به جان هم افتادند به گونه ای که مصدومان فراوانی راهی اورژانس تهران شدند.
اینکه تا چه زمان باید شاهد این بداخلاقی‌ها در فوتبال ایران باشیم و آیا باشگاه ها در این زمینه چه وظیفه‌ای دارند موضوعی است که سال هامورد مناقشه اهالی فرهنگ و ورزش بوده است. در همین زمینه پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در گفت وگو با «محمد پنجعلی» کارشناس فوتبال و از پیشکسوتان قدیمی این عرصه چند و چون بروز بداخلاقی ها و اِعمال خشونت میان تماشاچیان و فوتبالیست ها را بررسی کرد.
-در ادامه متن گفت وگو را می خوانیم:
** ایرنا: بداخلاقی ها و بروز رفتارهای خشونت آمیز در بازی های فوتبال در میان تماشاچیان و فوتبالیست ها تبدیل به فرهنگ شده است، این موضوع از چه عاملی نشأت می گیرد؟
*** پنجعلی: پدیده خشونت و بروز آن به اشکال مختلف در جامعه تبدیل به امری همگانی شده و نمی توان تنها گفت که متخص به تماشاچیان یا فوتبالیست ها است و این امر در جریان فرایندهای اجتماعی شدن آموخته می شود اما بداخلاقی ها یا بعضاً بروز برخی خشونت ها در رفتارهای تماشاگران فوتبال بسیار اهمیت دارد. فوتبال در میان دیگر ورزش ها جذاب تر و جنجالی تر است و همین موضوع سبب شده تا طرفداران بسیاری را به خود جلب کند. هیجان و خشم در مقوله فوتبال 2 امر جدایی ناپذیر هستند و به علت هیجان و نشاط بالایی که دارد تماشاچیان به رفتارهایی دست می زنند که گاهی ناخواسته صورت می گیرد. طرفداری از فرد مورد علاقه، احساساتی شدن، ناسزاگویی، شعارهای غیر عرفی، فشار طرفداران رقیب و... از مهم ترین دلایل بروز این گونه رفتارها در ورزشگاه ها گاه به وسیله طرفداران یا فوتبالیست ها به شمار می رروند.
** هنجارهای موجود در فضای ورزشگاه ها شامل چه مواردی است؟
*** پنجعلی: ورزشگاه ها نیز همانند سایر مکان های عمومی از قانون های خاصی برخوردار هستند که از منظر حقوق شهروندی اگر این موارد به درستی کنترل و مدیریت نشود افزون بر خشونت فیزیکی، آسیب های جدی به اموال عمومی که شامل شکستن اتومیبل ها، ضربه زدن صندلی ها و ... نیز می شوند. از این رو برای اینکه اینگونه موارد ناهنجار را از میان ببریم باید علت های آن را شناسایی کنیم زیرا بدون از میان بردن این عوامل، تزریق هنجارهای مثبت به هیچ وجه امکان پذیر نیست. جامعه کوچک شرکت کننده در زمین های ورزشی جزو جدایی ناپذیر از جامعه هستند و باید تابعی از هنجارهای موجود در اجتماع باشند.
** دستگاه‌هایی مثل وزارت جوانان، شهرداری‌ها، وزارت بهداشت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برخورد با این آسیب های اجتماعی که از جوانان بروز می دهد، چه مسوولیتی را دارند؟
*** پنجعلی: چگونگی مدیریت خشم، مهارت های ارتباطی و ... یکی از وظایف مهم نهادهای متولی به عنوان افرادی که وظیفه آموزش به نسل جوان را بر عهده دارند به شمار می رود تا افراد بتوانند در مکان های عمومی همچون حضور در ورزشگاه ها عصبانیت خود را کنترل و مهار کنند. این سازمان ها مسوولیت بسیار مهمی در آسیب‌شناسی و ارایه راهکارهای علمی و عملی برای برخورد با این نوع از ناهنجاری های اجتماعی دارند و باید در این زمینه بستری فراهم شود تا از حضور کارشناسان زبده برای آگاهی بخشی و آموزش استفاده شود. وقتی تماشاچیان به علت باخت تیم مورد علاقه خود به تماشاگران مقابل به روش های مختلف، کلامی، فیزیکی یا پرتاب شی حمله می کنند باید ریشه اینگونه رفتارها شناسایی شود تا ضمن اینکه بازی جذاب و بدون حاشیه انجام شود فرهنگ سازی برای موفقیت تیم نیز صورت گیرد تا در زمان به موفقیت نرسیدن تیم خاص خود اعتراض نکنند و پیامدهای ناشی از آن را رقم نزنند. تماشاچیان باید بدانند تنها برد تیم ملاک نیست بلکه حمایت همه جانبه و روحیه سازی به فوتبالیست ها مهم ترین امر در زمین مسابقه به شمار می رود.
** نقش فدراسیون و سازمان لیگ در کنترل این حاشیه‌ها چیست؟
*** پنجعلی: سازمان لیگ به عنوان متولی اصلی باید حمایت همه جانبه از تیم های مختلف در کشور را داشته باشد. این سازمان باید بتواند با روش های کارشناسانه برنامه ریزی های مدونی را انجام دهد تا تمامی تیم ها در رقابت های فوتبالی یک هدف مشخصی داشته باشند و بتوانند در بازی های بین المللی نیز کارنامه درخشانی را از خود باقی بگذارند. تنظیم و تدوین آیین نامه ها با هدف حمایت از اجرای قوانین و مقررات و رعایت اصول انضباطی و بازی جوانمردانه در ورزش فوتبال سبب می شود تا افزون بر حفظ نظم در انجام مسابقات فوتبال، وحدت انضباطی نیز در میان تمام تیم های کشور برقرار کنند.
منبع: ایرنا
