ایران اکونومیست- اگر توجه‌ای به تقویم قمری داشته باشیم، رحلت دو تن از نواب اربعه امام عصر (عج) با ایام شعبانیه و ولادت آن عزیز در ماه شعبان مصادف شده است و از سوی دیگر نواب اربعه به رغم عظمت علمی،معنوی و باب المولی بودن شان مهجور واقع شده‌اند، به همین منظور برای شناخت بیشتر اصحاب حضرت مهدی (عج) که با نام «نواب اربعه» معرفی شده‌اند، با محمد حسین رجبی دوانی به گفتگو پرداختیم.
رجبی دوانی خطیب و کارشناس دینی در ابتدای این گفتگو درباره ویژگی‌های حائز اهمیت نواب اربعه اظهار کرد: امانتداری، رازداری، عدالت و اعتماد، از مهمترین خصوصیات نواب اربعه بود. البته باید توجه داشت همان‌طور که به ابوسهل نوبختی از دانشمندان بزرگ شیعه و ازخویشان حسین بن روح نوبختی (نائب سوم امام زمان (عج)) درباره چگونگی انتخابشان برای نائب حضرت مهدی (عج) جویا شد، او گفت؛ اگر من نائب امام می‌شدم و دستگاه خلافت تحت فشار قرارم می‌داد چه بسا به ناچار محل امام را برای آن‌ها افشا می‌کردم، اما حسین بن روح به گونه‌ای است که اگر امام در آغوش و در پیراهن او باشد او را تکه تکه کنند جای امام را افشا نخواهد کرد. با همین استدلال شاید افرادی را در عصر نیابت خاصه داشته باشیم که از نظر علمی مقام بالاتری داشتند، اما از نظر اراده‌ی محکم استقامت، عدالت و رازداری این‌ها سرآمد بودند و دیگران به پای آن‌ها نمی‌رسیدند که شایستگی آن را پیدا کردند و حلقه‌ی وصل این‌ها جامعه شیعه باشند.
وی ادامه داد: حدود ۲۵۰ سال یازده امام در معرض دید مردم و در معرض دسترسی زمانه، مردم و حکومت‌های مختلف بود، اما حالا می‌خواهد امام تا رسیدن به شرایط خاص از نگاه‌ها غائب شود و ظهوری نداشته باشد که این برای شیعه سخت خواهد بود، چراکه ۲۵۰ سال به یازده امام دسترسی داشتند. به همین خاطر است که خداوند برای زمینه سازی غیبت امام عصر (عج) تدابیر ویژه‌ای دارند.
این خطیب و کارشناس دینی با تاکید براینکه امام عصر(عج) آخرین حجت خدا است، گفت: تا جامعه‌ی بشری آمادگی لازم را برای رسیدن به ظهور پیدا نکند آن حضرت نباید به صورت ظاهری در بین مردم دیده شود، چراکه پس از تولدشان جان امام زمان (عج) در معرض خطر بود و خداوند برای حفظ و صیانت آن وجود مقدس را غائب کرد. اما برای اینکه شیعه به یک باره با غیبت امام خود مواجه نشود، دوره‌ای ۶۹ ساله چهار نائب خاص یعنی شخصیت‌ها برجسته از شیعه از نیابت خاصه‌ی امام زمان (عج) را به عهده داشتند.
وی تصریح کرد: امام عسگری (ع) یکی از اصحاب و وکلای برجسته‌ی خود به نام عثمان بن سعید عمری را که از اصحاب خود و پدر بزرگوارشان بود را به عنوان نائب اول حضرت مهدی (عج) معرفی کرد. عثمان بن سعید حدود پنج سال نیابت خاصه امام زمان (عج) را برعهده داشت. به طور کل در دوران غیبت صغری فقط چهار نفر سعادت این را داشتند که به محضر امام برسند، با امام دیدار کنند و دستورات امام را بگیرند و به شیعه منتقل کنند و سوالات، مشکلات جامعه شیعی را به امام (عج) انعکاس دهند.
رجبی دوانی افزود: وقتی که مرگ عثمان بن سعید عمری فرا رسید به دستور امام زمان (عج) به شیعیان اطلاع داند که جانشین او فرزندش محمد بن عثمان است و، چون فرزند او هم فردی مورد اعتماد امام حسن عسگری (ع) و امام زمان (عج) بود او جانشین پدر در میان نواب خاصه شد و به خدمت امام عصر (عج) می‌رسید.
این محقق و پژوهشگر تاریخ اسلام درباره‌ای نائب سوم امام زمان (عج) گفت: در زمان مرگ نائب دوم به دستور امام زمان (عج) حسین بن روح نوبختی یکی از شیعیان برجسته و بسیار مقاوم را به عنوان نائب سوم معرفی کرد. حسین بن روح ایرانی بود نام او کاملا واضح است، زیرا او در یک خاندان بسیار سرشناس و ارزشمندی که در عرصه‌ی دینی سیاسی و علمی سرآمد بودند، بزرگ شد و در واقع از خاندان آل نوبخت بود. حسین بن روح ایرانی نیز حدود بیست و یک سال نیابت خاصه امام (عج) را در دست داشت، البته دستگاه خلافت و دشمنان اهل بیت (ع) متوجه ارتباطات شیعه با نائب امام زمان (عج) بودند که به همین خاطر حسین بن روح این مرد بزرگ را دستگیر کردند.
وی بیان کرد: چندین سال نائب سوم حسین بن روح در زندان دستگاه خلافت بود و بعد از مدت قابل توجه یعنی ۲۱ ساله نیابت هنگام مرگ به دستور امام عصر (عج)، علی بن محمد سمری را به عنوان نائب بعدی معرفی کرد که او هم حدود سه سال نیابت داشت و در نهایت در سال ۳۲۹ با وفات او دوره‌ی غیبت صغری و نیابت خاصه به پایان رسید. هنگامی که علی بن محمد سمری در بستر بیماری و مرگ بود، از او پرسیدند که بعد از شما نیابت با چه کسی است که فرمود: «من مامور به تعیین جانشین نیستم بعد از مرگم نیابت خاصه به پایان می‌رسد.»
رجبی دوانی یادآور شد: در این مدت ۷۰ سال شیعه به ندیدن امام (عج) دیگرعادت کرده بود، به همین خاطر امام زمان (عج) تکلیف شیعه را اینگونه تبیین فرمودند که هر مسئله‌ای که پیش میاد مردم باید به راویان احادیث ما یعنی علمای برجسته و اهل فن مراجعه کنند، این افراد حجت‌های من بر شما هستند و من هم حجت خدا بر آن‌ها هستم. درواقع پس از آن بود که دیگر غیبت کبری آغاز می‌شود.
