پراکنده بودن بازارهای مصرف در جهان باعث می‌شود تا تمرکز برای انتقال کالا از طریق یکی از روش‌های حمل و نقل نه تنها صرفه اقتصادی نداشته باشد بلکه حتی در مواردی امکان‌پذیر هم نباشد.
اکنون کالاها از قلب آسیا به سمت آمریکای جنوبی بارگیری می‌شود و ترکیب روش‌های مختلف حمل و نقل امکان صادرات هر کالایی را از دام زنده گرفته تا دانه‌های قهوه فراهم کرده است.
در واقع، این روش‌ها باعث شده تا دنیا کوچک‌تر شود و دسترسی به محصولات تمام نقاط دنیا برای مردم آسان باشد.
اما نمی‌توان محصولات و کالاها را با تکیه بر یکی از روش‌های حمل و نقل ریلی، هوایی، دریایی و یا جاده‌ای به دست مصرف کننده رساند؛ از همین رو حمل و نقل ترکیبی به عنوان مفهومی جدید پا به عرصه صادرات کالا گذاشته است.
در این روش کالا از محل تولید تا بازار مصرف از طریق 2 یا چند مدل حمل و نقل جا به جا می‌شود. مهمترین دلیل استفاده از حمل و نقل ترکیبی نیز کاهش هزینه تمام‌شده و امکان رقابت‌پذیری بیشتر است.
با وجود استفاده از همه روش‌های حمل و نقل اما حمل و نقل دریایی را می‌توان پای ثابت در حمل و نقل ترکیبی دانست زیرا کشتی‌های باری (کانتینری و فله‌بر) امکان جا به جایی حجم بالایی کالا را با هزینه‌ای پایین‌تر از سایر روش‌ها دارد و در مسافت‌های طولانی به صرفه است . بنابراین بیشتر کالاها از مبدا با کشتی به بنادر مقصد می‌رسند و از طریق یکی دیگر از روش‌ها مانند ریلی و یا جاده‌ای به شهرها منتقل می‌شوند.
ایران هم به دلیل دارا بودن نوار ساحلی گسترده در جنوب، می‌تواند در زمینه حمل و نقل ترکیبی نقش فعالی را بازی کند.
** دور زدن تحریم ها با تکیه بر ترانزیت
در همین مورد، «ملک رضا ملک پور»، عضو هیات مدیره انجمن توسعه دریا محور با اشاره به اینکه ظرفیت ایران برای ترانزیت و ترانشیپ (تخلیه و بارگیری مجدد در بندر) کالا بالاست، گفت: ایران از نظر جغرافیایی بهترین موقعیت را برای تامین این خدمات در جهان دارد.
وی ادامه داد: البته برای اینکه این ظرفیت را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کنیم نیازمند حمل و نقل ترکیبی هستیم و باید بتوانیم در کمترین زمان ممکن کالا را از یک شیوه حمل به شیوه دیگر منتقل کنیم.
ملک پور به موقعیت چابهار اشاره کرد و افزود: این کار نه تنها در چابهار بلکه در تمامی بنادر ایران مانند خرمشهر، بوشهر، امام خمینی، شهید رجایی و بنادر دریای خزر ایران قابل اجراست.
وی بهره‌برداری ایران از ظرفیت انتقال کالا به روش حمل و نقل ترکیبی را اندک دانست و تاکید کرد: با توجه به تحریم کلیه کشورهایی که می‌خواهند از ایران کالا وارد کنند، زمانی که به مرحله پرداخت می‌رسند از بیم تحریم‌های آمریکا از معامله کنار می‌روند.
عضو هیات مدیره انجمن توسعه دریا محور با اشاره به مشکلات پیش روی صادرات ایران، گفت: از آنجا که موضوع تحریم برای کلیه کالاهایی است که مبدا و یا مقصد ایران را دارند، باید روی ترانزیت تمرکز کرد.
وی ادامه داد: اقتصاد کشورهایی مانند هند، افغانستان، آسیای میانه و قفقاز ممکن است به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران و موانع نقل و انتقال کالا آسیب ببیند زیرا با جا به جا شدن چابهار با بندری دورتر، هزینه تمام شده حمل و نقل افزایش پیدا می‌کند.
ملک پور افزود: اما از آنجا که تحریم‌ها علیه ایران وضع شده، آمریکا نمی‌تواند جلوی ترانزیت کالا از مبدا و مقصدی به جز ایران را بگیرد و به همین دلیل چابهار می‌تواند در ترانزیت این کالاها نقش داشته باشد.
** صادرات خدمات در بستر حمل و نقل ترکیبی
وی به لزوم سرعت در ارائه خدمات در چابهار اشاره کرد و گفت: چابهار می‌تواند از این ظرفیت استفاده کند به شرط آنکه خدمات از نظر سرعت و هزینه تمام شده معطلی کشتی و کالا را به حداقل برساند و سرعت انتقال به آسیای میانه و کالاهای آسیای میانه به چابهار از طریق خطوط ریلی و یا جاده‌ای کم شود.
وی این روش ترانزیت کالا را نوعی صادرات خدمات دانست و افزود: علاوه بر کسب درآمد در حمل و نقل ترکیبی، آثار اشتغالزایی نیز در کشور دارد.
ملک پور با اشاره به اینکه ظرفیت ایجاد شده در بخش دریایی محدود نیست، تاکید کرد: مشکل اساسی بعد از تخلیه در چابهار و انتقال به کشورهای افغانستان و آسیای میانه است و از آنجا که در این مسیر امکانات ریلی نداریم، فشار به جاده‌ها می‌آید و از آنجا که جاده‌ها توان لازم را ندارد، سرعت کاهش پیدا می‌کند.
وی سهم حمل و نقل ریلی در ترانزیت بین‌المللی را 10 درصد عنوان کرد و ادامه داد: باید بنادر ریلی را فعال کنیم و این موضوع نباید تنها در بندر چابهار مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیات مدیره انجمن توسعه دریا محور افزود: در سازمان ملل بخشی به نام کشورهای محصور در خشکی وجود دارد . این بخش در سال 2011 به کشورهای جهان اعلام کرد که اگر می‌خواهید در زنجیره اقتصاد و لجستیک جهانی برای کشورهای محصور در خشکی نقش داشته باشید، برنامه خود را ارائه کنید.
وی گفت: این موضوع برای ایران اهمیت زیادی دارد زیرا7+3 کشور محصور در خشکی اطراف ایران وجود دارند ومحتاج سواحل ایران برای رسیدن به آبهای آزاد هستند اما ایران پاسخی به این فراخوان نداد در مقابل ترکیه، مارات و پاکستان در این زمینه فعالانه حضور پیدا کردند.
حمل و نقل ترکیبی در شرایطی می تواند برای ایران درآمدزا باشد که زیرساخت‌های لازم از توسعه جاده‌ها گرفته تا افزایش خطوط ریلی در دستور کار قرار گیرد.
در کنار آن، ارتباط مطلوب در عرصه بین‌المللی با اولویت کشورهای همسایه مهمترین اصلی است که یک کشور را مسیری مطلوب برای عبور کالا به جهان معرفی می‌کند. در نتیجه تنش‌زدایی در منطقه و جهان، موفقیت ایران را در این راه تضمین خواهد کرد.
منبع: ایرنا
