ایران اکونومیست- مازندران با برخورداری از 338 کیلومتر خط ساحلی طولانی ترین ساحل ایران در دریای خزر، 550 کیلومتر از زیباترین نوار کوهستانی البرز مرکزی، دو سوم جنگل های هیرکانی با قدمت 40 میلیون ساله، آب و هوایی معتدل و نیمه بهاری، جاذبه های تاریخی و سنتی و دیگر شاخص ها، سالانه میزبان ده ها میلیون گردشگر است.
اما این میلیون ها گردشگر تنها به سبب جاذبه های گردشگری استان مهمان هرساله اند بدون اینکه برنامه ریزی منسجمی برای بهره برداری از گردشگری مازندران در قالب صنعت توریسم صورت گیرد.
البته نگاه صرف به گردشگر به عنوان یک منبع درآمد نگاهی پسندیده نیست، چه اینکه اگر تمرکزها بر رضایت مشتری گردشگری باشد و استانداردهای گردشگری در کل فراهم شود به یقین درآمدزایی هم به صورت ناخودآگاه اثرهای خود را می گذارد.
امکانات ضروری گردشگری از جمله تجهیز اماکن گردشگری به لوازم توریستی و اقامتگاه و دیگر مقدمات گردشگری از ملزومات تعریف شده صنعت گردشگری محسوب می شود که متاسفانه مجموع اینها به صورت بی عیب و نقص هیچگاه در مازندران دیده نشده است.
علاوه بر این ایجاد بستری راهنما برای هدایت گردشگران به سمت امکانات موجود نیز از دیگر لازمه های گردشگری در هر منطقه است که همواره جای خالی آن احساس می شود.
سواحلی با کمترین میزان امکانات تفریحی و رفاهی برای گردشگر، پارک های جنگلی بدون لازمه های گردشگری ، شهرها و روستاهایی که تنها ملاک نام گیری مقصد گردشگری آنها حضور مسافران سرگردان است و نبود راهنمایی جامع برای گردشگر و غیره از گردشگری مازندران چهره ای ناقص ساخته است.
اگر به سواحل مازندران توجه کنید، به توقف گاهی تبدیل شده است که مسافران زیراندازی پهن کرده تا بدون هیچ برنامه ای لم بدهند، اگر تحرکی هم دیده شود آن دود قلیان مسافران است که همچون مه غلیظی ساحل را در می نوردد.
محدود اماکنی نیز وجود دارد که به شکل سنتی مسافران را فله ای سوار قایق می کنند تا گشتی در دریا بزنند و در ازای این خدمات نیز هزینه گزافی دریافت می کنند. برای مثال برای یک ربع گشت زنی خانواده چهارنفره با قایقی که بیشتر برای ماهی گیری ساخته شده تا گردشگری، باید 100 هزار تومان پرداخت کنید.
در برخی اسکله ها نیز وسایل محدود گردشگری همچون پاراسل، جت اسکی و یا شاتل دیده می شود که قیمت آنها نیز آنقدر بالا است که اکثر مردم را منصرف می کند.
این قیمت های بالا و بدون توجیه که در برخی ایام مانند نوروز افسارگسیخته نیز می شود، خود ناشی از کمبود امکانات تفریحی است که رقابت پذیری را عملا غیر ممکن می کند و به نوعی انحصار را برای برخی ایجاد کرده است.
از دریا که بگذریم در مناطق مثلا گردشگری جنگلی استان نیز وضعیت به همین منوال است و پارک های جنگلی که گردشگران می توانند از آن استفاده کنند، برخی مواقع حتی از وسائل بهداشتی چون توالت تر و تمیز نیز محروم است چه برسد به وسائل تفریحی.
اماکن جنگلی استان تنها به محیطی برای استقرار ایستگاه های عوارضی و دریافت هزینه ورود تبدیل شده بدون اینکه هیچ وسیله سرگرمی و تفریحی در آن وجود داشته باشد. در اغلب پارک های جنگلی هیچگونه خدمات گردشگری حتی در اندازه چند عدد تاب و سرسره نیز دیده نمی شود.
**کمبود ظرفیت اقامتگاه های گردشگری
بر اساس آخرین آمار میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران، این استان در مقابل 59 میلیون گردشگر در 11 ماه گذشته تنها 60 هزار نفر شب اقامت ظرفیت رسمی و هتلینگ در اختیار دارد.
البته جالب است بدانید که آمار دقیق ظرفیت هتلی مازندران تنها حدود هفت هزار نفر شب اقامت در حدود 55 هتل است که از این تعداد فقط یک هتل دارای استاندارد 5 ستاره می باشد که در همین تعداد ستاره نیز از نگاه بسیاری از گردشگران شک و تردید وجود دارد.
البته در ایامی همچون نوروز و تابستان نهاد گردشگری استان ظرفیت اقامتی مازندران را بیش از یک میلیون نفر شب اقامت اعلام می کند که از دید خودشان نیز رسمی و استاندارد نیستند.
بخش اعظمی از این آمار یک میلیونی ویلاهای استیجاری هستند که نه تنها از نظرگردشگری صنعتی جایگاه تعریف شده ای ندارد، بلکه از لحاظ کیفیت نیز شامل کمترین سطح نظارت می باشند.
ویلاهایی که به عنوان بلای جان گردشگری استان در تمام تریبونهای مسئولان استانی مورد شماتت قرار می گیرند، اما در زمان آمار دهی جزو اقامتگاه گردشگری محسوب می شوند.
علاوه بر این در چند سال اخیر بر اساس برنامه های گردشگری کشور و حرکت به سمت گردشگری بومی یا بوم گردی، مازندران نیز از این قافله عقب نمانده و بیش از 100 واحد اقامتگاه بوم گردی در سراسر استان احداث شده است.
البته بر اساس اعلام مسئولان استانی حدود 200 واحد دیگر نیز در مرحله دریافت مجوز قرار دارند که تا آینده نه چندان دور تعیین تکلیف شوند.
حال آنکه بر اساس گزارش های خبرگزاری ایرنا و دیگر رسانه ها بوم گردی نیز در استان مازندران با انحرافاتی مواجه بوده است و نه تنها به اعتقاد کارشناسان، برگرفته از شاخصه های زندگی بومی و همنوایی با اکوسیستم فرهنگی و اجتماعی محلی نیست، بلکه در مواردی نیز شاهد نوعی تهاجم فرهنگی به دست نخورده ترین مناطق استان هستیم.
** راهنماهای سفر به مازندران اندرخم آزمون و خطا
یکی از ایده های نوین در گردشگری انواع سامانه ها و برنامه های نرم افزاری برای راهنمایی گردشگر است. در این راستا علاوه برای نوروز 97 نخستین سامانه راهنمای سفر استان مازندران با نام اختصاری «رسام» جهت هدایت و خدمات بهتر به مسافران فعال و راه اندازی شد، اینکه این سامانه چقدر توانست موفق باشد، بماند،اما عمر آن فقط به همان ایام نوروز 97 محدود و خیلی زود به فراموشی سپرده شد بدون بررسی نقاط ضعف در جهت تکمیل تر شدن و یا برانداز کردن آن برمبنای اثرگذاری در عمل.
همچنین چندی پیش سامانه جدیدی با نام «سفر نما» برای هدایت و راهنمایی مسافران نوروز 98 راه اندازی شد که به گفته طراحان این سامانه از سامانه قبلی نه تنها پر محتوا تر است، بلکه از چندین زبان پشتیبانی می کند و امکان افزودن اماکن گردشگری دیگر استان ها نیز به آن وجود دارد تا به طرحی ملی تبدیل شود.
اینکه چرا سامانه قبلی با بروزرسانی و افزودن محتوا توسعه نیافت و اینکه چه لزومی برای هزینه کردن برای طراحی و ساخت سامانه جدید بود به یک طرف و اینکه این طرح مورد استقبال قرار می گیرد طرف دیگر ماجرا است که باید قضاوت را به بعد از نوروز و نظر مسافران موکول کنیم.
در کنار سامانه های جدید که بخشی از دستاوردهای شبکه های اجتماعی و مجازی هستند، سالیان سال است که ستادهای تسهیلات سفر در ایام تعطیلات مانند نوروز، در پایگاه های هلال احمر اقدام به توزیع راهنمای استان می کنند، که اگر صادق باشیم آن هم نتوانسته تاکنون راهنمای خوبی برای جاذبه های استان باشد.
**پازل نامنظم گردشگری و زحمت چیدن آن بر دوش گردشگر
مواجه شدن مسافر مازندران با پازل گردشگری نامنظمی که خود گردشگر مجبور است تمام مهره هایش را بچیند از یکسو و نبود اقامتگاه هایی در قالب هتل های استاندارد نیز از سوی دیگر چالش هایی است که گردشگری مازندران را امروز از حالت طبیعی در حد انتظار خارج کرده است.
ظرفیت هتلینگ مازندران، استانی که سالانه بیش از50 میلیون مسافر را پذیراست امروز تنها 6 هزار نفر است، ظرفیتی در حد هتل های معمولی بدور از قالب های تعریف شده هتل های چند ستاره.
این در حالی است که ظرفیت کافی هتل هایی که مطابق با استانداردهای گردشگری باشند لازمه این صنعت برای شهرهای مسافرپذیر است و به گونه و نوعی امنیت روانی پیش از سفر را برای مسافران تامین می کند تا مسافر اطمینان داشته باشد مجبور نیست در گوشه خیابان و پارک، زیر باران شمال چادر بزند.
متاسفانه کمبود ظرفیت هتلینگ امروزه در مازندران علاوه بر سرگردانی مسافر منجر به روند صعودی قیمت های این نوع اقامتگاه ها شده و به نوعی از فضای موجود سوءاستفاده می شود.
مسافر مازندران امروز یا باید به چادرخوابی در گوشه پارک و ساحل بدون امکانات رفاهی تن دهد یا هزینه هنگفتی بابت ظرفیت محدود اقامتی استاندارد بپردازد و یا سرگردان دل به تبلیغات پلاکارد به دستان ویلا بسپارد و به هزینه های دوبرابر بویژه در ایام نوروز برای خود سرپناه تامین کند.
در کنار تمام مشکلات اسکان مسافران مازندران، مناطق بیشمار گردشگری این استان نیز به دلیل عدم معرفی ، عدم رسیدگی و تجهیز به انواع امکانات مورد نیاز از جمله سرویس های بهداشتی و آب شرب و غیره و نیز نبود وسائل تفریحی خاص این مناطق از جمله جنگل و ساحل و دریا، امروز بدون بهره از سفره گردشگری مانده اند.
گردشگری مازندران امروز به دلیل ظرفیت های بیشمار طبیعی، تاریخی و فرهنگی جای کار بسیار دارد و می توان از آن بهره های فراوان برد اما این استان حتی همانند بسیاری استانهای دیگر که از سطح پایین گردشگری نیز بهره مند هستند، دارای تورهای گردشگری هم نیست، تورهایی که بتواند اطمینان خاطری برای مسافر ایجاد کند که از جاذبه های این استان بیشترین بهره را ببرد تا به عنوان سفیر مبلغ این جاذبه ها شود.
امروز بسیاری از مناطق دیدنی و زیبا در مازندران می تواند مورد بهره روستاییان و بومیان برای راه اندازی تورهای یک روزه گردشگر باشد چون مسافر این استان که با وسیله نقلیه عمومی یا شخصی آمده است امکانات رفتن به این مناطق زیبا را به دلیل نیاز به وسائل نقلیه ویژه و راهنما ندارد بنابراین ناچار قید دیدن این جاذبه ها را می زند در حالیکه این می تواند یک فرصت اشتغالزایی برای روستاییان منطقه باشد.
**الگوبرداری تنها راه برون رفت از گردشگری سنتی
کارشناس ارشد جهانگردی با اشاره به اینکه امروزه بسیاری از کشورها از برنامه های موفقی در عرصه گردشگری بهره می برند، گفت: مازندران نیز به عنوان قطب گردشگری کشور می تواند از این الگوها که به راحتی نیز در دسترس است استفاده کند.
فرشاد قلی پور افزود: با توجه به اینکه کشور و بخصوص مازندران در شرایط حساس زیست محیطی و اقتصادی قرار دارد، دیگر دوره آزمون و خطا به سر آمده و راهی جز الگوبرداری از کشورهای موفق در صنعت گردشگری نداریم.
به گفته او الگو برداری از کشورهایی همچون ترکیه، مالزی، آفریقای جنوبی و دیگر کشورهای در حال توسعه در صنعت گردشگری می تواند کمک بزرگی به برون رفت از گردشگری سنتی در مازندران کند.
وی با اشاره به اینکه مشکل گردشگری ما با تغییر یک مدیر یا معاون حل نمی شود، افزود: چنانچه قصد حرکت به سمت اقتصاد گردشگری داریم باید تمامی برنامه ها ، فعالیت ها، تعاملات فرهنگی و امنیتی، آگاه سازی جامعه محلی و سیاست های تمامی نهاد های اجرایی و تصمیم گیر استان در چارچوب گردشگری انجام گیرد.
کارشناس گردشگری با بیان اینکه ظرفیت گردشگری مازندران بیش از معادن ، کشاورزی و صنایع استان است، افزود: متاسفانه همیشه گردشگری اولویت چندم بوده و در چشم اندازهای اقتصادی استان ظرفیت های این بخش جدی گرفته نمی شود.
عبور از گردشگری انبوه بدون بهره های این صنعت و رسیدن به گردشگری پایدار مطابق با استانداردهای صنعت توریسم از لازمه امروز گردشگری مازندران است تا هم گردشگر سرگردان نباشد و هم مازندران رهاوردش از گردشگری تنها زباله و تخریب محیط زیست نباشد.
