جایگاه ایران در دسترسی به خدمات بانکی

ایران اکونومیست- بررسی داده‌های بانک مرکزی، مرکز آمار ایران، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهند ایران از نظر شاخص های پایه شمول مالی اعم از شاخص های دسترسی به بانک افراد بالغ دارای حساب بانکی و نقاط خدمات دهی (تعداد شعب، پایانه های خودپرداز و فراگیری ابزارهای جدید پرداخت) در رده های بالای جهانی و در سطح کشورهای توسعه یافته قرار دارد. مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به بررسی این شاخص ها پرداخته است.
شاخص دسترسی به بانک در واقع درصد افراد بالغی را بررسی می کند که در یک موسسه مالی رسمی حساب دارند. براساس طرح آماری بررسی دسترسی به خدمات مالی در مناطق شهری ایران در سال ۱۳۸۷ که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انجام داد، ۷۸.۳ درصد افراد بالغ (بزرگتر از ۱۸ سال) شهری در بانک یا موسسات مالی غیر بانکی حساب داشتند.
پایگاه داده شمول مالی بانک جهانی (موسوم به گلوبال فیندکس) درصد افراد بالغ بزرگتر از ۱۵ ساله دارای حساب در موسسات مالی را ۷۳.۶۸ درصد در سال ۲۰۱۱ و ۹۲.۱۸ درصد در سال ۲۰۱۴ گزارش می کند، این شاخص در سال ۲۰۱۷ به ۹۳٫۹۸ رسیده است.
براساس داده های گلوبال فیندکس، ایران در سال ۲۰۱۱ بین ۱۴۶ کشور در رتبه ۳۹، در سال ۲۰۱۴ میان ۱۵۷ کشور در رتبه ۲۶ و در سال ۲۰۱۷ از میان ۱۴۶ کشور در رتبه ۲۵ قرار داشته است، شایان ذکر است در سال ۲۰۱۷ این شاخص برای کشورهای OECD برابر ۹۴٫۶۸ بوده است.
مقایسه اعداد گزارش شده نشان دهنده هماهنگی بین آنها و حاکی از رشد مقداری شاخص و همچنین ارتقای جایگاه ایران در رتبه بندی جهانی است. ایران در منطقه جایگاه اول را دارد. جایگاه ایران در این شاخص نشان دهنده توسعه یافتگی از نظر دسترسی به حساب شرط لازم سایر خدمات مالی است.
همچنین بر اساس اطلاعات پایگاه داده شمول مالی بانک جهانی در سال ۲۰۱۷، حدود ۷۹ درصد از ایرانیان بالای ۱۵ سال سن، کارت بانکی (Debit card) دارند و ایران از ۱۴۶ کشور در جایگاه ۳۱ و اندکی پایین تر از میانگین کشورهای OECD (۸۴ درصد) و منطقه یورو (۸۷ درصد) قرار دارد.

شاخص تعداد شعب نیز در «آمارهای دسترسی مالی» صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۴، بانک های تجاری بالغ بر ۱۴۲۳۸ شعبه در کشور داشته اند که سرانه آن برای هر ۱۰۰ هزار نفر برابر ۲۸.۳۱ شعبه بوده است. این تعداد در آخرین اطلاعات که مربوط به سال ۲۰۱۷ است به ۱۷۴۴۱ شعبه رسیده که سرانه آن برای هر ۱۰۰ هزار نفر برابر ۲۸.۲۱ بوده است.
به این ترتیب ایران جایگاه ۳۰ را میان ۱۵۴ کشور کسب کرده است در سال های گذشته تعداد شعب به ازای جمعیت بالغ روندی ثابت داشته و در حال افزایش است و نزدیک به یک چهارم این افزایش به رشد شعب بانک های خصوصی و سه چهارم آن مربوط به اضافه شدن بانک های جدید به مجموعه بانک های کشور و رشد شعب آنهاست.

آمارهای دسترسی مالی صندوق بین المللی پول نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۵ تعداد ۲۲۸۹ دستگاه خودپرداز در کشور وجود داشته که سرانه آن برای هر هزار کیلومتر مربع برابر ۱.۴۱ عدد و برای هر صد هزار نفر ۴.۴۰بوده است. این تعداد در سال ۲۰۱۷ به ۴۷۳۷۴ عدد رسیده که به افزایش میزان سرانه جغرافیایی و فردی به ۲۹.۰۴ و۷۶.۴۹ منجر شده که رشد بسیار چشمگیری نشان می دهد.
در سال ۲۰۱۷ ایران در شاخص تعداد خودپرداز به ازای هر صد هزار نفر در بین ۱۴۱ کشور رتبه ۳۱ را کسب کرده است. این سه آمار تایید می کند که در سال های اخیر، خدمات بانکی به مشتریان رشد قابل توجهی را کسب کرده است.