ایران اکونومیست- این جشن باشکوه در سال های نه چندان دور در تمامی مناطق کردنشین برگزار می شد و به همت دوستداران آیین های بومی محلی مهاباد چند سالی است که با استقبال گسترده اقشار مختلف مردم و در آستانه فصل بهار برگزار می شود.
جوانان روستایی در گذشته از شب چهاردهم بهمن به استقبال از این جشن می رفتند و با خواندن شعر، آواز و انجام بازی های محلی شب را با شادی سپری می کردند؛ عده ای هم با گردآمدن در خانه پیر فرهیخته و ریش سفید، در زمینه برنامه ریزی و هماهنگی برای برگزاری مراسم روز پانزدهم با یکدیگر به بحث و تبادل نظر می پرداختند.
این جوانان مشتاق در صبح روز پانزدهم بهمن ماه برای گردآوری هیزم خشک و روشن کردن آتش راهی جنگل های اطراف آبادی می شدند و تا ظهر همان روز به تهیه و گردآوری هیزم و تدارکات برای برپایی جشن می پرداختند؛ در ظهر همان روز هم به دستور پیر دانا این آیین آغاز می شد.
همکاری و همنوایی تمامی مردم در روند برگزاری مراسم بیلندانه در روز پانزدهم بهمن مشهود بود به طوری که گروهی به دنبال برپایی آتش و دیگران در پی تهیه مواد اصلی جشن می رفتند.
ابتدا هیزم ها در وسط میدان روستا بر روی هم قرار می گرفت و در وسط این آتش پارو را به حالت ایستاده قرار داده و چهار عنصر گوشت، آب، نان و بلوط را هر کدام بر روی چوبی آویزان می کردند و در چهار گوشه این آتش قرار می دادند.
گوشت به نشانه ازدیاد دام، آب به نشانه سالی پرآب، نان به نشانه افزایش رزق و روزی و میوه درخت بلوط به نشانه افزایش محصولات جنگلی انتخاب می شد.
در ابتدای این آیین یک سوارکار که در گذشته بهترین سوارکار روستا محسوب می شد، شتابان در داخل روستا می شتافت و به وسیله مشعلی، آتش را از روستا آورده و با آتش زدن هیزم ها اقدام به برافروختن آتش و آغاز این جشن می کرد.
همزمان با برافروختن آتش، اقشار مختلف مردم که بیشتر آنها را جوانان تشکیل می دهند در اطراف آتش اقدام به رقص محلی و پایکوبی می کنند؛ این مراسم آنقدر ادامه پیدا می کند تا زمانی که پارو، بیل یا تیرک چوبی که در داخل آتش قرار داده شده است، پس از سوختن به یک طرف خم شود.
طبق باور اهالی، این پارو به سوی هر کدام از عناصری که در چهار گوشه آتش قرار داده شده است، بیفتد، نشانه ازدیاد آن نوع معیشت در سال آینده خواهد بود.
در خلال برگزاری این آیین زیبا رقص های محلی و پایکوبی در اطراف آتش ادامه دارد و از میهمانان جشن با خوراک محلی پذیرایی می شود؛ در گذشته ضمن برگزاری این جشن رقابت سوارکاری، پرتاب نیزه و تیر و کمان نیز به ویژه با حضور جوانان برگزار می شد.
لباس های محلی که به ویژه توسط کودکان و جوانان برای شرکت در این جشن پوشیده شده بود بر زیبایی و جذابیت این جشن افزوده بود.
بیلندانه یا بیلدانه جشن کهنی است که ارتباطی مستمر با دامداری به عنوان شکل معیشتی غالب این مناطق دارد، زمان برگزاری این جشن باستانی در روزهای 14 و 15 بهمن ماه هر سال می باشد که مصادف با زمان تقریبی تغییر اساسی آب و هوا و گرم شدن تدریجی زمین و کم شدن هیبت زمستان است که امسال به علت تقارن با ایام فاطمیه با تاخیر در این شهرستان برگزار شد.
نام این آیین نیز برگرفته از همین واقعیت و تغییر آب و هوایی است؛ بیلندانه در معنی تحت اللفظی به معنای گذاشتن بیل روی زمین است، شاید این نوع نامگذاری با توجه به اینکه این مراسم ریشه در آغاز فصل بهار دارد، نویدی برای آمادگی زمین برای کشت محصولات کشاورزی باشد.
برخی معتقدند بیلندانه یعنی بیلی که با آن در زمستان برف پشت بام ها و کوچه ها را برف روبی می کردند تا سال آینده کنار گذاشته و به خاطر گرم شدن هوا دیگر نیازی به استفاده از آن نیست چون برف بتدریج آب شده و منتظر گرمای بهار و تابستان می مانند.
بیلندانه در واقع یک جشن دورهمی است که هم برف دارد و هم آتش و حاضران در آن از کودک یک ساله تا سالمندانی هستند که در جشن شرکت می کنند تا در کنار هم به استقبال بهار بروند و شادی را با هم تقسیم کنند.
هدف اصلی این آیین را می توان در حیطه های شکرگزاری و بخشش عنوان کرد؛ این مراسم در واقع شکرگزاری برای گذشتن از سرمای سخت کوهستان و همچنین طلب زیادت روزی در سال پیش روی است.
برخی از کارشناسان معتقدند تاریخ زایش و خاستگاه رویش این جشن به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح در منطقه زاگرس برمی گردد.
در آن دوران زاگرس نشینان اغلب از راه پرورش دام و دامداری امرار معاش می کردند و با زغال و چوب نیمه سوخته که در باور مردم این منطقه به عنوان یک ضدعفونی کننده شناخته می شود، آغل و طویله احشام خود را گندزدایی و ضدعفونی می کردند که برافروختن آتش در این مراسم نمادی از آن دوران محسوب می شود.
این مراسم همچنین در مفاهیم متنوع و زیبایی که در دل خود نهفته دارد، دارای کارکردهای اجتماعی خاصی نیز است که می توان به طلب بخشش و حل اختلافات و کدورت ها از آن یاد کرد.
در واقع یکی از چهره های زیبای این آیین، فرهنگ زیبای بخشش و گذشت است به این صورت که در این روز هر کسی که اختلافی یا درگیری قومی، طایفه ای یا غیره داشته باشد و بر سر این اختلاف با هم قهر باشند، در طول زمان برگزاری این جشن دل ها را از هم پاک می کنند و با مراجعه به منزل یکدیگر از همدیگر طلب حلالیت، بخشش کرده و آشتی می کنند.
مردم مناطق کردنشین ایران جشن ها و آیین های فراوانی دارند که هر کدام از آنها قدمتی چندین هزار رساله دارند؛ هرساله حضور علاقه مندان به این آیین های کهن و سنتی در مراسم هایی نظیر بیلندانه چشمگیرتر از سال گذشته می شود و گردشگران زیادی از داخل و خارج از کشور از این مراسم دیدن می کنند.
رییس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی محلی مهاباد گفت: این آیین امسال با حضور بیش از پنج هزار نفر از اقشار مختلف مردم از بیشتر شهرهای کردنشین غرب کشور به میزبانی این شهرستان برگزار شد.
یونس رسولی هدف از اجرای این جشن را زنده نگهداشتن آیین های کهن مناطق کردنشین ایران عنوان کرد و گفت: این آیین به همت دوستداران آیین های بومی محلی مهاباد برای ششمین سال متوالی است که باشکوه هرچه تمامتر و با استقبال گسترده اقشار مختلف مردم در آستانه فصل بهار برگزار می شود.
وی اضافه کرد: این آیین کهن به عنوان یکی از قدیمی ترین مراسم در میان قوم کرد مورد استقبال فراوان اقشار مختلف مردم قرار گرفته و هر سال با شکوهی بی مانند بهتر از سال گذشته برگزار می شود.
رسولی گفت: در سال های گذشته این مراسم تنها با حضور مردم مهاباد در این شهرستان برگزار می شد ولی بتدریج مردم از سایر شهرهای همجوار و حتی دیگر استان های کردنشین نیز برای حضور در این جشن خود را به روستای سهولان می رسانند.
این آیین کهن به عنوان یکی از قدیمی ترین مراسم در میان قوم کرد مورد استقبال فراوان اقشار مختلف مردم قرار گرفته و هر ساله با شکوهی بی مانند بهتر از سال گذشته برگزار می شود.
شهرستان مهاباد با 215 هزار نفر جمعیت در جنوب آذربایجان غربی و 116 کیلومتری مرکز استان واقع شده است.
گزارش از: منوچهر صمدی
