صید ترال چینی‌ها چه بر سر اقتصاد دریا در ایران و جهان آورده؟

یکی از موضوعاتی که درباره فعالیت چینی‌ها و کشتی‌هایشان در آب‌های جنوب کشورمان مورد توجه است، روش صید آن‌هاست که علاوه بر محیط زیست، فعالیت صیادان محلی و کوچک‌مقیاس را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

**کف‌روبی در آب‌های جنوب ایران

روش صیدی که چینی‌ها یا خودشان یا با اجاره دادن تجهیزاتشان به ایرانی‌ها به آب‌های جنوب آورده‌اند، استفاده از تورهای ترال است. تورهای ترال به دو صورت میان‌آبی (Midwater Trawling) و کف‌روب (Bottom Trawling) کار صید را انجام می‌دهند.

قابلیت تحرک و شکل این‌ تورها به آن‌ها اجازه می‌دهد در زمان کمتری، سطح بیشتری از صیدگاه‌ها را تحت پوشش قرار دهند. این روش صید در مقایسه با ابزارهای غیرفعال، به تحرک آبزیان، عادات غذایی یا رفتار آن‌ها وابسته نیست و در نتیجه، به لحاظ کمّی، بازدهی بالاتری نسبت به روش‌های دیگر دارد.

در صید ترال و به‌ویژه ترال کف‌روب، با توجه به اینکه تور، بر بستر دریا کشیده می‌شود، طیف وسیعی از آبزیان در تورها گرفتار می‌شوند، اما همه آن‌ها به‌عنوان محصولات هدف مورد توجه نیستند و بخشی از آن‌ها نه ارزش خوراکی دارند و نه ارزش غیرخوراکی، در نتیجه یا به دریا بازگردانده می‌شوند یا دور ریخته می‌شوند.

**زیان 560 میلیارد دلاری کف‌روبی

در واقع، حیات آبزیانی که در صید کف‌روب مورد استفاده نیستند، تهدید می‌شود. مطالعات علمی هم آسیب‌های محیط زیستی این نوع شیوه صید را تأیید می‌کنند. آسیب‌هایی که از طریق محیط زیست، اقتصاد را هم تحت تأثیر قرار می‌دهند.

نتایج پژوهشی که درباره صید دریایی جهان در بازه زمانی 65 ساله 1950/ 1329 تا 2014 / 1393 در دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا انجام شده نشان می‌دهد زیان ناشی از صید به روش کف‌روبی در این دوره، در مجموع برابر با 437 میلیون تن آبزی به ارزش 560 میلیارد دلار بوده است و در واقع، 60 درصد از هدر رفت صید دریایی، به دلیل استفاده از روش کف‌روبی است. این در حالی است که روش‌های صید کوچک‌مقیاس در مجموع، ارزش اقتصادی بیشتری دارد.

در مجموع حدود 23 درصد از حجم کل آبزیان صید شده با استفاده از روش‌های کوچک‌مقیاس به‌دست آمده‌اند، اما ارزش حاصل از این روش، بیشتر است. ارزش کل آبزیان صید شده در این دوره با استفاده از این روش‌ها 200 میلیارد دلار برآورد شده است. در این روش‌ها امکانات محدود، به صیدهای هدفمند و با ارزش تخصیص داده می‌شوند.

**تهدید 7.8 میلیون کیلومتر مربع از بستر دریاها

با وجود زیان‌هایی محیط‌زیستی و اقتصادی صید کف‌روبی، این روش در جهان در حال گسترش است و آبزیان و حیات دریایی را تهدید می‌کند. مطالعه دیگری در آکادمی علوم ایالات متحده با مشارکت 57 دانشمند از 22 کشور جهان انجام شده که گسترش این روش صید را با استفاده از اطلاعات ماهواره‌ای اندازه‌گیری کرده‌اند.

به‌طور میانگین حدود یک‌چهارم از مواد غذایی دریایی در سطح جهان با استفاده از روش کف‌روبی تأمین می‌شود، اما اطلاعات دقیقی از حجم آب یا سطح بستر دریا که صید کف‌روبی در آن انجام می‌شود در دسترس نیست.

محققان در این پژوهش تلاش کردند تا نقشه آب‌های 24 منطقه از جهان را بر اساس روش، عمق و فاصله فعالیت‌های صیادی از ساحل را ترسیم کنند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد در حدود 7.8 میلیون کیلومتر مربع از بستر آب‌های این 24 منطقه، صید کف‌روبی انجام می‌شود و زیستگاه آبزیانی که در این مناطق زندگی می‌کنند به دلیل کشیده شدن تجهیزات صیادی و تور بر بستر دریا، در خطر است.

**مخاطرات حضور چین در فعالیت‌های صیادی بین‌المللی

با وجود مطالعات انجام شده در زمینه آسیب‌ها و زیان‌های ناشی از این شیوه صید مخرب، چین قصد دارد فعالیت بیشتری در این زمینه داشته باشد. فایننشیال تایمز در گزارشی به برنامه چین برای افزایش تولیدات دریایی اشاره کرده که بر اساس آن، چین به دنبال افزایش فعالیت‌های صیادی در آب‌های عمیق خود و سایر بنادر دنیاست.

هدف‌گذاری وزارت کشاورزی چین در زمینه صید آبزیان، حجم 2.3 میلیون تنی در سال 2020 است. این کشور در یک برنامه 20 ساله که از سال 2000/ 1379 آغاز شده، افزایش حجم صید دریایی را در دستور کار قرار داده که بر این اساس، حجم کل آبزیان صید شده در پایان دوره یعنی سال 2020/ 1399، افزایش صد درصدی خواهد یافت.

چین با استفاده از گسترش روش‌های صید در آب‌های عمیق توانسته است در پنج سال منتهی به سال 2016/ 1395 رشد 50 درصدی در آبزیان صید شده را تجربه کند. این امر با حضور کشتی‌های صید صنعتی چین در آب‌های سایر کشورها از جمله آرژانتین، اکوادور و گینه محقق شده است.

حضور این کشتی‌ها باعث ایجاد چالش‌هایی بین چین و سازمان تجارت جهانی شده است، زیرا این کشتی‌ها از یارانه سوخت استفاده می‌کنند که این نوع تخصیص، موانعی را برای اهداف رقابت‌پذیری که مورد توجه سازمان تجارت جهانی است، ایجاد می‌کند.

**تخریب محیط زیست و تهدید معیشت

چین با گسترش فعالیت صید صنعتی و به‌خصوص استفاده از روش کف‌روبی، علاوه بر افزایش زیان اقتصادی ناشی از هدررفت در این شیوه صید، خود را درگیر چالش‌های محیط‌زیستی کرده است و از طرف دیگر، با حضور در سایر کشورها، در حال تبدیل شدن به مانعی برای صید رقابت‌‎پذیر است.

در کنار این موارد، معیشت صیادانی که در مقیاس‌های کوچک‌تر فعالیت می‌‌کنند با حضور تورهای بزرگ این کشتی‌های صیادی به خطر می‌افتد و به نظر می‌رسد در صورت ادامه چنین فعالیت‌هایی، حیات اقتصادی این گروه از صیادان، تحت تأثیر قرار گیرد.

منبع: ایرنا