طرح های شهری و ترافیک انتقادات

 به گفته مسوولان شهری تهران از مهم ترین مشکلات شهرداری پایتخت، معضل ترافیک، آلودگی هوا و کمبود درآمدهای پایدار به دلایل مختلف از جمله رکود نسبی ساخت‌وساز در کنار افزایش هزینه ها است. بر همین اساس، تاکنون طرح های متنوعی برای بهبود یا حل این معضل ها اجرا شده است.
طی ماه های اخیر موضوع کسب عوارض از تونل ها و برخی از بزرگراه های شهر تهران مطرح شد. پیش از این نیز، شیوه هایی برای دریافت عوارض ورود به محدوده طرح ترافیکی و محدوده زوج و فرد اجرا شده که با انتقاد و سردرگمی های مردم همراه بوده است.
از سال 1359محدوده ای در مرکز شهر تهران مشخص شد و در سال های بعد ضمن تغییراتی در آن، جریمه ورود به طرح ترافیک با هدف کاهش آلودگی هوا و بار ترافیکی به اجرا درآمد. فروش برگه تردد روزانه به محدوده ترافیکی و در اختیار داشتن مجوزهای تردد سالانه برای برخی از اقشار و افراد، آفتی برای این طرح بوده و این سوال را به وجود آورده که اجرای محدودیت های ترافیکی چه میزان در کاهش میزان آلودگی هوا نقش داشته و آیا شهرداری از این طریق تنها به دنبال فروش هوا و زمین شهر بوده است؟
در اواسط آذرماه 1384، با افزایش شهرنشینی در تهران و به تبع افزایش بار ترافیکی در شهر، طرح زوج و فرد به عنوان رینگ دوم محدودیت های تردد در مرکز شهر به اجرا درآمد. براساس گفته های مسوولان شهر، در اوایل اجرای این طرح، شهر شاهد کاهش بار ترافیکی بود اما در سال های بعد، از تاثیر آن کاسته شد. یکی از دلایل این افت تاثیر این بود که خانواده ها به خرید ماشین های دوم و سوم روی آوردند تا پلاک های زوج و فردشان کامل شود و این وضع نه تنها آلودگی شهر را به میزان مورد نظر کم نکرد بلکه به نوعی یک ماشین در داخل طرح و ماشینی در خارج از طرح بر بار ترافیکی کل شهر افزود.
پاسخ دیگر شهرداری به معضل ترافیک شهری، ساخت بزرگراه ها، طبقاتی کردن آنها و احداث تونل ها و زیرگذرها بود ولی در عمل به دلیل عدم سرمایه گذاری مطلوب روی حمل و نقل عمومی، ساخت بزرگراه ها و تونل ها نه تنها به تسهیل عبور و مرور کمک نکرد بلکه ازدحام ترافیکی را بیش از پیش کرد و از طرف دیگر شهر را به عرصه ماشین در برابر انسان تبدیل و تقاضا برای استفاده از خودروی شخصی را بیشتر کرد چون زندگی پیاده در شهر معنای خودش را از دست داد. حال مردم نه تنها باید تاوان ازدحام بیشتر و تکه پاره شدن شهر را بخاطر تشخیص و عملکرد نادرست مسوولان شهرداری بدهند بلکه در معرض پرداخت های عوارض عبور و مرور در آن نیز هستند.
همچنین، اجرای دو طرح ترافیک اصلی و زوج و فرد بدون در نظر گرفتن پیامدهایشان و بدون مطالعه مجدد جهت اصلاح و بازنگری در طرح ها به طور متمادی سال های سال اجرا شد و همه شهروندان به آن عادت کرده بودند تا اینکه از سال گذشته محدوده طرح ترافیک و عوارض ورود به طرح مورد بازنگری جدی قرار گرفت.
«محسن پورسیدآقایی» معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران اخیرا در خصوص حذف طرح زوج و فرد در تهران از سال آینده گفت: مطالعات نشان داده که طرح زوج و فرد، طرح اشتباهی بوده که در بلندمدت نه تنها آلودگی هوا را کاهش نداده است، بلکه سبب شده مردم به سمت خرید خودروی ارزان قیمت اما پلاک مخالف گرایش پیدا کنند و این امر موجب افزایش آلودگی هوا شود و مطالعات نشان می‌دهد که برای کاهش آلودگی هوا لازم است که طرح زوج و فرد ملغی شود.
در برنامه کنونی شهرداری، ساعت ورود به طرح بر اساس ازدحام ترافیکی تقسیم شده و شهروندی که بخواهد در اوج ترافیک وارد محدوده طرح ترافیک شود باید عوارض ورود بیشتری را به شهرداری بپردازد. سابقا ورود غیرقانونی به محدوده طرح ترافیک، در زمره جریمه راهنمایی و رانندگی قرار می گرفت اما در این طرح ورود غیرقانونی به طرح به عنوان عوارض شهرداری قرار گرفت تا این سازمان از عوارض به درآمدی نسبتا پایدار برسد که بنا بر ادعایشان این درآمد را برای توسعه حمل و نقل عمومی خرج کنند.
منتقدان این طرح معتقدند که بدون توسعه نسبی حمل و نقل عمومی، اجرای آن منجر به افزایش ازدحام بیش از پیش در اوج ساعات روزهای کاری خواهد شد. همچنین افزایش ساعت ورود به محدوده طرح ترافیک از ساعت 17 به 19، موجب مشکلات بسیاری برای عبور و مرور مردم به خصوص کسانی شده است که ساکن منطقه طرح هستند.
از سوی دیگر، لغو طرح زوج و فرد در روزهای پنج شنبه، نارضایتی دارندگان پلاک فرد و سکنه محدوده طرح ترافیکی را در پی داشت و منجر به افزایش بار ترافیکی در مرکز شهر شد. به گفته «علی پیرحسین لو» مشاور معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، بررسی ‌ها نشان داده است که به ویژه در ساعت 11 و 12 صبح ترافیک در این محدوده به اوج خود می ‌رسد، به گونه ‌ای که در مواردی طول صف ترافیک خودروها به 50 درصد قبل نیز افزایش می ‌یابد و این حجم ترافیک در مجموع به نفع شهر و هوای پایتخت نیست.
با توجه به این شرایط و افزایش خرید مردم در ماه آخر سال، از ابتدای اسفندماه، روزهای پنجشنبه نیز طرح ترافیک و طرح زوج و فرد اجرا و همچون گذشته، از ساعت 6:30 صبح تا ساعت 13 اعمال می شود.
از دیگر انتقادات جدی نسبت به اجرای طرح ترافیکی و اعمال عوارض شهرداری، غفلت از اصل مشارکت و اطلاع رسانی به مردم بوده است. چنانکه از ابتدای اجرای این طرح جدید در سال 97، بسیاری از مردم از نحوه اعمال و پرداخت عوارض شهرداری بی اطلاع بودند و گمان داشتند که مثل گذشته جریمه راهنمایی و رانندگی مد نظر است.
محاسبه پیچیده برای اعمال جریمه در ساعت های روز و نوع معاینه فنی یا نحوه خرید و پرداخت عوارض برای ورود به دو طرح ترافیکی، از دیگر مسائلی بود که کار را برای شهروندان سخت کرد.
بر همین اساس، شهرداری هزینه های گزافی را بر دوش مردم بابت پرداخت عوارض گذاشت و از بی اطلاعی آنان بهره برد. در صورتی که شهرداری می توانست از اوایل اجرای کار به طور گسترده از بیلبوردها و تابلوهای سطح شهر برای اطلاع رسانی استفاده کند.
در شرایط تحمیل عوارض مضاعف، شهرداری از آبان ماه، دریافت معاینه فنی را منوط به پرداخت عوارض شهرداری کرد که شوک بزرگی برای شهروندان تهرانی بود زیرا اگر نمی خواستند عوارض پرداخت کنند، معاینه فنی هم نمی توانستند بگیرند و برای هر روز تاخیر در دریافت معاینه فنی، 50 هزار تومان جریمه می شدند. این امر موجب نارضایتی های بسیار و صف های طولانی برای دریافت معاینه فنی شد.
وجود این عوارض، درآمدی میلیاردی برای شهرداری دارد. بنا به گفته رئیس سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، از ابتدای سال تا اول بهمن ماه سال جاری، 206 میلیارد تومان از محل طرح ترافیک درآمد کسب شده و‌ شهروندان 380 میلیارد تومان عوارض بدهکارند.
پورسید آقایی از نحوه خرج این درآمد 206 میلیاردی به رسانه ها گفت: 30 میلیارد تومان نقدی به مترو کمک شده و مابقی خرج بهره‌ برداری و اتوبوسرانی شده است؛ همچنین مقداری از پول هم خرج اصلاح هندسی معابر شده است.
اگر به راستی این هزینه ها برای توسعه حمل و نقل عمومی صورت بگیرد، باعث امیدواری است اما در خصوص رویکرد شهرداری در قبال شهروندان همواره این سوال مطرح است که آیا شهرداری تهران با درآمد عوارض های شهری مثل عوارض خودروهای عبوری در تهران چه در محدوده ترافیکی یا تونل ها، به دنبال بهبود وضعیت ترافیکی یا آلودگی شهر تهران است یا فقط چنین درآمدهای ثابتی برای مخارج سازمان عریض و طویل شهرداری راهگشا است.
از سوی دیگر برخی می گویند با توجه به اینکه هر روز مردم بیشتر در مضیقه های مالی برای گذران زندگی قرار می گیرند، حتی شنیدن خبر پولی شدن عبور و مرور در شهر و افزایش قیمت آن هم لرزه بر اندامشان می اندازد، چه بسا اینکه تعدادی از همین مردم تنها با ماشین خود کسب درآمد دارند.
بسیاری طرح های ترافیکی شهرداری برای سال آینده را از نظر کارآمدی، کارشناسی و تامین رضایت شهروندان زیر سوال برده و هدف غایی آن را درآمدزایی می دانند. از این منظر از فضای شهری چنان که سایر شهرداری ها در کلانشهرهای بزرگ جهان درآمدزایی می کنند می توان بهره برد اما در کنار آن رضایت اقشار گوناگون را با طرح هایی کارشناسانه تامین کرد و از فشارهای مضاعف روی زندگی شهری کاست.
منبع: ایرنا