همزمان با نشست ضدایرانی آمریکا و متحدانش درباره خاورمیانه، ایران به همراه روسیه و ترکیه گام‌های جدیدی برای آینده سوریه برداشتند.
کد خبر: ۲۸۲۲۶۶
پروژه مشترک دولت ترامپ، منافقین، ربات‌های توئیتری و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به همراه رژیم صهیونیستی، چهارشنبه و پنجشنبه گذشته در ورشو پایتخت لهستان برگزار شد. در طرح دولت ترامپ برای این نشست، ایجاد اجماع بین‌المللی برای ایران از اهمیت بسزایی برخوردار بود اما مخالفت بسیاری از کشورها با این موضوع باعث شد آنها در ظاهر اعلام کنند نشست درباره «آینده صلح و امنیت خاورمیانه» است و ایران تنها محور این گردهمایی نخواهد بود.
با این حال مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا تلاش کرد در روز پنجشنبه تمرکز نشست را به ایران و فعالیت‌هایش محدود کند، ولی عدم همراهی و موضع‌گیری برخی کشورهای حاضر، این طراحی را با شکست مواجه کرد. البته بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و مقامات سه کشور عربی عربستان، بحرین و امارات نیز برای خطرناک (!) جلوه دادن ایران با آمریکا همراهی کردند اما این حلقه، محدود به همین کشورها ماند.
بزرگ‌ترین دستاورد این نشست برای آمریکا را شاید بتوان عکس دسته‌جمعی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و وزرای برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس و جلسه مشترک با حضور بنیامین نتانیاهو دانست. در چند سال گذشته کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به صورت مخفیانه با رژیم صهیونیستی در تعامل بودند و ورشو تنها این ارتباط را به صورت علنی به نمایش در آورد.
شاید تعبیر حمد بن جاسم بن جبر آل‌ثانی، وزیر خارجه سابق قطر در توئیتر بهترین توصیف برای این وضعیت باشد. او نوشته که «نامزدی در گذشته انجام شده بود و عروسی در ورشو صورت گرفت و حاضران در آن یا شاهدان یا افراد دعوت‌شده به جشن بودند».
این نخستین گام اساسی آمریکا برای عادی‌سازی یا گشودن روابط با اسرائیل و اجرای «معامله قرن» بود. بنیامین نتانیاهو با عکس یادگاری این نشست، به دنبال کسب مجدد قدرت در انتخابات فروردین ماه رژیم صهیونیستی خواهد بود. او در چند ماه گذشته به دنبال شکست در جنگ با غزه و فسادهای مالی خود و خانواده‌اش تحت شدیدترین فشارهاست و حتی وزرای کابینه‌اش نیز علیه نخست‌وزیر موضع‌گیری کرده‌اند.
در همان ساعاتی که آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش در حال رایزنی برای اقدامات ضدایرانی خود به بهانه بازگرداندن امنیت در سوریه بودند، 1500 کیلومتر آنسوتر در سوچی روسیه، روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه نشستی را بدون حضور تمامی کشورهای حاضر در نشست ورشو برگزار کردند تا درباره حل بحران سوریه گفت‌وگو و رایزنی کنند. همزمانی این دو نشست از دید بسیاری از رسانه‌ها مخفی نماند و آنان با بی‌حاصل توصیف کردن نشست ورشو، نشست اصلی درباره خاورمیانه را نشست سه‌جانبه سوچی دانستند. بر اساس این گزارش، روز دوم نشست ورشو، روز پنجشنبه برگزار شد.
در این نشست مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا و رئیس هیات آمریکایی حاضر در این نشست، با طرح اظهاراتی علیه تهران، به توافق هسته‌ای ایران اشاره کرد. او با اشاره به سازوکار مالی موسوم به «اینستکس» که از سوی آلمان، فرانسه و انگلیس به بهانه تسهیل مبادلات تجاری اروپا و ایران تاسیس شده، گفت: «ما این را تلاشی برای شکستن تحریم‌های ایالات متحده علیه رژیم ایران می‌دانیم.» پنس افزود: «این گامی حساب نشده است که فقط ایران را تقویت، اتحادیه اروپا را تضعیف و فاصله میان اروپا و ایالات متحده را بیشتر می‌کند. برخی استدلال می‌کنند که ایران در تعریف مضیق از برجام، در انطباق با این توافق است. مساله انطباق نیست، مساله خود توافق است.»
وی از اروپا خواست از توافق هسته‌ای با ایران خارج و در اعمال فشار اقتصادی و سیاسی به ایران با آمریکا همراه شوند. در ادامه این نشست مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در کنار تمرکز بر ایران، به دنبال ارائه مقدمات معامله قرن و تعامل کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس با رژیم صهیونیستی بود.
او در سخنان خود خواستار نزدیک کردن دیدگاه‌های کشورهای منطقه و کناره‌گیری آنها از «ایده قدیمی» منزوی کردن اسرائیل و در عوض مقابله با ایران شد. وی با تکرار اظهاراتی واهی علیه کشورمان و خطرناک خواندن ایران برای کشورهای منطقه و حتی اروپا، افزود: «منافع مشترکی بین سعودی‌ها، اماراتی‌ها، بحرینی‌ها، اردنی‌ها و اسرائیلی‌ها وجود دارد.»
پومپئو تاکید کرد باید گام‌های عملی برای حل مشکلات منطقه خاورمیانه برداشته شود و هیچ‌کشوری نمی‌تواند در رسیدگی به چالش‌های منطقه بی‌تفاوت باشد. وی مدعی شد صلح و امنیت در منطقه بدون مقابله با ایران غیرممکن است. وزیر خارجه آمریکا ابراز امیدواری کرد مذاکرات در ورشو برای تقابل با بحران‌های خاورمیانه ادامه یابد. وی تاکید کرد: «سیاست ما در قبال سوریه تغییر نکرده است.» در این نشست، حلقه محدود حامیان ضدایرانی آمریکا نیز به اظهارات ضدایرانی خود پرداختند. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی ایران را بزرگ‌ترین تهدید علیه منطقه خواند و افزود: «ما با وحدت کامل و در صراحت کامل می‌گوییم ایران عامل تهدید‌کننده امنیت منطقه است!»
**اعراب حاشیه خلیج فارس صحنه گردان می‌شوند ضیافت شام چهارشنبه‌شب کشورهای شرکت‌کننده که پشت درهای بسته و غیرعلنی برگزار شد، با صحنه‌گردانی وزرای سه کشور عربی حاشیه خلیج فارس همراه شد. ویدئوی این دیدار را بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در صفحه شخصی‌اش در سایت «یوتیوب» منتشر کرده است.
در این ویدئو مشخص است که عادل الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجی عربستان مانند همیشه ایران را به ایجاد بی‌ثباتی در منطقه متهم و ادعا می‌کند که ایران در حال ارسال سلاح به کویت و بحرین است و از گروه‌های مختلف مانند حزب‌الله لبنان و حماس حمایت می‌کند. «شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان»، وزیر خارجه امارات در پاسخ به سوالی در مورد حملات هوایی رژیم صهیونیستی در سوریه به بهانه مقابله با ایران، به دفاع از تل‌آویو پرداخته و می‌گوید: «خوب، هر کشوری حق دارد وقتی از سوی یک کشور سرکش به چالش کشیده می‌شود، از خود دفاع کند. بله.»
وی سپس نشست ورشو را آغازی برای همکاری جهت فشار به ایران توصیف می‌کند. در بخشی از این ویدئو، «خالد بن احمد آل‌خلیفه» وزیر خارجه بحرین می‌گوید کشورهای عربی مناقشه فلسطین را مهم‌ترین چالش می‌دانسته‌اند که باید به طریقی حل می‌شده است، اما «بعدا دیدیم که چالش بزرگ‌تری هست... که از جمهوری اسلامی، از ایران می‌آید.» با وجود اظهارات ضدایرانی مقامات آمریکا و برخی کشورهای شرکت‌کننده هم‌پیمان این کشور، آمریکا و لهستان در بیانیه مشترک پایانی این نشست، اشاره‌ای به ایران نکردند و تنها از تشکیل چند کارگروه در مورد غرب آسیا گفتند.
**واکنش‌ها به نشست ورشو اختلافات بین کشورهای شرکت‌کننده در نشست به حدی بود که در حین برگزاری آن نیز صداهای متضادی از درون نشست به بیرون درز می‌کرد. دستیار وزیر خارجه آلمان یکی از این افراد بود. او که به نمایندگی از برلین در نشست ورشو حضور داشت، دقایقی بعد از سخنرانی پنس نوشت برخلاف آنچه قبلا اعلام شده بود، عمده وقت نشست ورشو عملا به صحبت در مورد ایران گذشت. او به‌صراحت خواسته پنس را رد کرد و گفت اتحادیه اروپا همچنان به برجام پایبند می‌ماند.
نشست ورشو نه‌تنها در حرکت به سمت یک ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران هم موفق نبود، بلکه در رسمیت‌بخشی به رژیم صهیونیستی نیز آن‌طور که تصور می‌شد، موفق عمل نکرد و هیچ‌کشوری به جز عمان نتوانست با نتانیاهو دیدار و گفت‌وگو داشته باشد.
«کیم یلمگارد»، خبرنگار نشریه «یو اس‌ای تودی» در مورد نتایج نشست ورشو و اظهارات «مایک پومپئو» در نشست خبری پایانی کنفرانس ورشو نوشته است: «صحبت‌های پومپئو شبیه مقامی نبود که توانسته باشد دیدگاه‌اش در مورد ایران، اسرائیل- فلسطین، یمن یا هرچیز دیگری را پیش ببرد. شاید هم خسته و بی‌حال بوده، یا از هوای سرد زمستانی لهستان کلافه شده، به هر حال لحن او بی‌‌رمق بود. او از تشکیل یک «ائتلاف تازه» برای مقابله با مسائل خاورمیانه گفت، اما شور و شوق کسی که توانسته باشد چنین ائتلافی تشکیل دهد، در او به چشم نمی‌خورد. هیات‌ها خیلی تلاش داشتند روی این مساله مانور دهند که صهیونیست‌ها با عرب‌ها دست داده‌اند و در مورد صلح صحبت می‌کنند، اما هیچ‌نماینده‌ای از فلسطینی‌ها حضور نداشت. درست مثل مذاکرات برگزیت، لهستانی‌ها فکر می‌کردند که دارند با اتحادیه اروپا مذاکره می‌کنند، اما فقط داشتند با خودشان صحبت می‌کردند.»
آمریکا این بار هم نتوانست یک اجماع بین‌المللی علیه ایران درست کند. معلوم هم نیست کارگروه‌های غرب آسیا نیز که توسط لهستان و آمریکا در بیانیه پایانی گنجانده شده است، چیست و چه دستاوردی درباره تحولات منطقه‌ای خواهد داشت. ترامپ و تیم سیاست‌خارجی تندروی او از لهستان هم با دست خالی بازگشتند.
**روسیه: نشست ورشو «بی‌ارزش» بود نماینده روسیه در سازمان ملل ضمن تکرار مخالفت مسکو با مواضع ضدایرانی آمریکا، نشست دو روزه واشنگتن در ورشو لهستان را بی‌ارزش خوانده است. به گزارش «آسوشیتدپرس»، «واسیلی نبنزیا» در جمع خبرنگاران در مقر این سازمان تاکید کرد که کشورش به دلیل مخالفت با مواضع آمریکا در قبال ایران، در این نشست شرکت نکرد. نبنزیا نشست ضدایرانی لهستان را فاقد ارزش خواند و گفت: «ایجاد ائتلاف علیه کسی یا کشورهایی و در این مورد خاص علیه ایران، به حل مسائل بسیاری که خاورمیانه با آنها روبه‌رو است، کمکی نمی‌کند و این، روشی نادرست است.»
**ورشو نشست واگرایی بود اندیشکده آمریکایی «استراتفور» در گزارشی با این عنوان: «خاورمیانه: در نشست ورشو هیچ‌پیشرفتی برای آمریکا درباره ایران صورت نگرفت» تاکید کرده که واشنگتن یک‌بار دیگر در رسیدن به اهداف ضد ایرانی خود ناکام مانده است. به گزارش «فارس»، استراتفور نوشت: «نشست دو روزه به رهبری آمریکا در ورشو درباره امنیت خاورمیانه 14 فوریه پایان یافت. در این گردهمایی مقام‌های 60 کشور فرصتی برای صحبت درباره استراتژی‌های تقویت امنیت خاورمیانه فراهم کرد و همچنین فرصتی برای رایزنی‌هایی درباره وعده آمریکا برای رونمایی از طرح صلح اسرائیل- فلسطین بعد از انتخابات نهم آوریل اسرائیل ایجاد کرده بود اما فقط یک‌سوم از کشورهای شرکت‌کننده، وزرای خارجه خودشان را به نشست فرستادند.»
اندیشکده آمریکایی درباره دلیل حضور نیافتن وزرای خارجه اکثر کشورهای جهان در نشست ورشو نوشت: «بخشی از دلایل (عدم حضور وزرای خارجه) ناشی از این واقعیت بود که آمریکا این نشست را تبدیل به یک اجلاس ضدایرانی کرده بود.» طبق گزارش این اندیشکده آمریکایی، «نشست (ورشو) به جای برجسته کردن همگرایی و اتفاق‌نظر در مسائل مربوط به امنیت خاورمیانه، تاکیدی بر واگرایی و اختلاف‌نظر بود. از همه قابل ملاحظه‌تر اینکه استدلال‌های آمریکا درباره لزوم اتخاذ مواضع سرسختانه علیه ایران در همراه کردن بسیاری از مقام‌های اروپایی با این مواضع بار دیگر شکست خورده است.»
**ایران: ورشو ناکام ماند سخنگوی وزارت خارجه ایران روز جمعه در واکنش به بیانیه پایانی کنفرانس ورشو لهستان اعلام کرد این بیانیه سند شکست و ناکامی این کنفرانس است. «بهرام قاسمی» در واکنش به بیانیه پایانی کنفرانس ورشو گفت: «به‌رغم تلاش‌های گسترده واشنگتن برای برگزاری یک نشست فراگیر و ایجاد یک ائتلاف جدید علیه جمهوری اسلامی ایران، تعداد و سطح پایین شرکت‌کنندگان که آنان نیز از همراهی با هر گونه تصمیم ضدایرانی امتناع کردند، در فرجام این نشست از پیش شکست‌خورده، بیانیه پایانی آن را به سندی بی‌خاصیت تبدیل کرد؛ متن و نوشته‌ای که تنها از سوی دو کشور برگزارکننده صادر شد و فاقد هر گونه اعتبار و تصمیم بود.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشتر در روز چهارشنبه که روز آغاز نشست ورشو بود آن را از همان آغاز شکست‌خورده توصیف کرده بود. این اما تنها توئیت و موضع‌گیری وزیر امور خارجه ایران در آن روز نبود. حمله انتحاری تروریست‌های تکفیری به اتوبوس حامل پاسداران در جاده خاش-زاهدان که موجب شهادت 27 تن و زخمی شدن 17 تن دیگر شد، ظریف را مجبور کرد تا دومین موضع‌گیری خود را نیز در توئیتر منتشر کند و این حرکت تروریستی را به نشست ورشو نسبت دهد.
**امنیت منطقه بدون آمریکا در سوچی همانقدر که در ورشو آمریکا تلاش می‌کند خود را به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی تضمین امنیت در خاورمیانه بنامد، در سوچی روسای سه کشور ایران، روسیه و ترکیه تنها راه بازگشت امنیت به منطقه را خروج آمریکا –حداقل از سوریه- می‌دانند. پنجشنبه چهارمین نشست روسای‌جمهور ایران، روسیه و ترکیه در فضایی دوستانه در شهر سوچی با محوریت برقراری صلح در سوریه آن هم با برنامه‌ای واقعی و نه بیانیه‌ای بدون ضمانت برگزار شد.
نشست حسن روحانی، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان در چارچوب بررسی روند و نتایج مذاکرات آستانه به صورت دوره‌ای در هر یک از این سه کشور برگزار می‌شود. محورهای نشست روسای‌جمهور سه کشور در این دور از مذاکرات، مبارزه مشترک با تروریسم منطقه‌ای و بازگرداندن آرامش، بازگشت آوارگان و برقراری ثبات سیاسی در سوریه بود. در بیانیه پایانی نشست نیز سه کشور در 17 بند به این موضوع اشاره کرده‌اند. مهم‌ترین مساله مورد تاکید در این نشست تکرار دوباره «تامین تمامیت ارضی سوریه» بود. این موضوع در هر سه دیدار گذشته روسای‌جمهور کشورهای تضمین‌کننده صلح در سوریه نیز مورد تایید قرار گرفته بود.
سه کشور اعلام کردند در جهت حفظ تمامیت ارضی سوریه با هرگونه حرکت جدایی‌طلبانه و استقلال‌خواهانه جهت تجزیه این کشور مقابله خواهند کرد. اعلام دولت آمریکا برای خروج نظامیانش از شرق سوریه، دیگر موضوعی بود که در جریان نشست سوچی مورد استقبال سه کشور قرار گرفت. روحانی این خروج را در صورت تحقق، امری مبارک برای مردم سوریه دانست. پوتین نیز آن را گامی مثبت جهت برقراری صلح و امنیت در سوریه خواند.
محور دیگر این نشست به مناقشه بازگشت آوارگان و بازسازی سوریه اختصاص داشت. حاضران در این نشست ضمن اشاره به ایجاد مانع و سنگ‌اندازی برخی کشورها در مسیر بازگشت آوارگان سوریه، راه‌حل‌های بازگشت این آوارگان را بررسی کردند. کشورهای شرکت‌کننده در این نشست خواستار ایجاد امنیت و پاکسازی تروریست‌ها از سراسر سوریه شدند تا به آوارگان برای برگشت به کشورشان و نیز حضور سرمایه‌گذاران خارجی در سوریه اطمینان دهند.
بررسی توافقات گذشته درباره منطقه کاهش تنش در ادلب دیگر دستور کار نشست سوچی بود. حضور گروه تروریستی «هیات تحریر الشام» در ادلب و مناطق کاهش تنش، مورد انتقاد شدید ایران و روسیه قرار گرفت و بنا شد جهت اجرای دقیق‌تر توافقات قبلی، مباحث پیرامون ادلب مورد بررسی دقیق‌تری قرار بگیرد.
در جریان این اجلاس تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه نیز مورد رایزنی قرار گرفت و توافق شد نامزدهای حضور در این کمیته به‌زودی مشخص شوند. در پایان این نشست ایران، روسیه و ترکیه با هرگونه تلاش برای ایجاد وضعیت جدید در میدان (عملیاتی) در سوریه به بهانه مبارزه با تروریسم مخالفت کردند. بنابر آنچه در سند پایانی نشست سوچی آمده است دور بعدی مذاکرات روسای‌جمهور سه کشور در آنکارای ترکیه و دور بعدی رایزنی‌ها درباره سوریه در آستانه (پایتخت قزاقستان) نیز در ماه آوریل انجام خواهد گرفت.
