به گزارش ایران اکونومیست؛ شکاف در شورای همکاری خلیج فارس با تشدید شکاف میان قطر و برخی کشورهای عرب منطقه در بیش از یک سال و نیم گذشته به شدت افزایش یافته است. تلاش های گوناگون بین المللی برای بهبود شرایط و میانجی گری میان قطر با عربستان سعودی و متحدان آن هم تاکنون راه به جایی نبرده است. حتی برگزاری نشست اعضای شورای همکاری خلیج فارس در ریاض و دعوت رسمی از امیر قطر نیز نتوانست اندکی از بار مشکلات دو طرف را کم کند.
ریاض برای تطهیر خود در افکار عمومی، در اقدامی خارج از عرف از طریق دبیرکل این شورا پیام دعوت را برای مقام های قطری فرستاد که با استقبال سرد دوحه روبرو شد. در مقابل قطر نیز وزیر امور خارجه خود را به این اجلاس فرستاد و به رفتار سعودی ها پاسخی مشابه داد.
** شکاف عمومی در شورای همکاری
نه تنها نشست حدود دو هفته قبل شورای همکاری در ریاض و حضور مقام های قطری در آن گره ای را در مناسبات دو کشور باز نکرد بلکه به تدریج بر تیرگی روابط افزوده هم شد. روزنامه «گاردین» پس از این نشست روابط میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را متنشنج تر از هر زمان دیگر توصیف کرد و نوشت: شکاف در منطقه خلیج فارس به شدت افزایش یافته است و اکنون برخی از اعضای شورای همکاری، قطر را به ناکارآمد کردن نشست این نهاد متهم می کنند.
البته این گزارش اعتقاد دارد این شکاف زمانی عمیق تر شد که کشورهای متحد عربستان، دوحه را تحریم کردند. با این حال در حدود 20 ماهی که از تشدید منازعه میان قطر و عربستان می گذرد دوحه توانست با اتکا به ذخایر مالی عظیم خود، تحریم های ریاض و سه کشور مصر، امارات متحده عربی و بحرین را ناکام کند. این چهار کشور از تابستان سال گذشته محاصره همه جانبه دریایی، هوایی و زمینی را علیه قطر به اجرا گذاشتند.
به نوشته این روزنامه بریتانیایی کویت به عنوان میانجی همیشگی در شورا از همه طرف ها خواست تا اختلافات کنونی را که انسجام شورا را از بین برده است کنار بگذارند. وی در نشست ریاض حتی تقاضا کرد هر دو طرف حملات سنگین رسانه ای خود را متوقف کنند.
گذشته از این موضوع سطح حضور قطر در این نشست نیز باعث نارضایتی طرف های دیگر شد. در حالی که نشست ریاض مخصوص سران شش کشور عضو بود و تنها پادشاه عمان پیش از آن اعلام کرد قادر به حضور در نشست ریاض نیست اما امیر قطر نیز در ریاض حاضر نشد و ضربه سختی را به جایگاه عربستان و اعتبار این شورا وارد کرد.
اما به اعتقاد «کریستین اولریخسن» تحلیلگر مسائل منطقه در اندیشکده چتم هاوس، ویژگی های شخصیتی و خط مشی هایی که از سوی حکام عربستان و امارات دنبال می شود باعث بی اثر و چند پارگی سیاست های کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شده است.
وی تاکید کرد: تنش های گوناگونی در میان این کشورها وجود دارد؛ کویت و عربستان، عمان و امارات، قطر و عربستان و ... اختلافات شدیدی دارند. حتی در زمینه سیاست های ابوظبی در یمن و صحرای آفریقا و سواحل اقیانوس هند نیز این شکاف وجود دارد.
شرایط به گونه ای شده است که عمان و کویت در امور منطقه ای همزمان که از قطر انتقاد نمی کنند حامی رویکردهای عربستان و امارات نیز نیستند. علت آن است که این دو کشور احتمال می دهند در آینده از سوی سعودی و امارات تحت فشار قرار خواهند گرفت تا همنوا با سیاست خارجی و اهداف ژئوپلتیک این دو کشور رفتار کنند.
تارنمای شبکه تلویزیونی «الجزیره» چندی قبل در یک گزارش تحلیلی با انتقاد از رویکردهای عربستان سعودی در شورای همکاری خلیج فارس عنوان داشت مدت های طولانی است که دیدار سران کشورهای عضو تنها شکل سمبلیک پیدا کرده و شورا نتوانسته است گامی را در جهت رفع اختلافات و نزدیکی اعضا بردارد.
کارشناس شبکه قطری بر این باور است که ریاض به صورت سنتی خود را عضو برتر در این شورا می بیند و برای خود نقش رهبری را متصور است تا از این طریق به عنوان یک قدرت منطقه ای مطرح باقی بماند.
**شورایی ناتوان از حل اختلاف ها
شاید همین رویکردهای یکجانبه نگر، متفرق و گاها متناقض باعث شده است که این شورا با سنی نزدیک به 40 سال، اکنون ماهیت وجودی خود را به عنوان شورایی برای همکاری کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از دست بدهد.
در پاسخ به سخنان تند مقام های سعودی و اماراتی علیه دوحه، وزیر امور خارجه قطر به تازگی شورای همکاری را نهادی ناتوان و بی تاثیر توصیف کرد. خبرگزاری «رویترز» آورده است: «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر روز گذشته در یک نشست بین المللی در دوحه ضمن انتقاد از روندهای موجود در شورای همکاری این نهاد و رهبران آن را افرادی دانست که «دندان ندارند».
وی در سخنرانی خود در این همایش سالانه خواستار دگرگونی کلی در ساختار اتحادها در میان کشورهای منطقه خلیج فارس شد زیرا اصول حاکمیتی در منطقه را نیازمند نوسازی بنیانی می داند. البته وزیر امور خارجه قطر ابراز امیدواری کرد کویت و دیگر قدرت های منطقه ای بتوانند بحران در خلیج فارس و شورای همکاری را رفع کنند.
تارنمای نشریه The New Arab هم عنوان داشت که وزیر امور خارجه قطر اعتقاد دارد اتحاد میان کشورهای منطقه نیازمند بازطراحی و اصلاح است تا بتواند در آینده ثبات و امنیت را برای منطقه به همراه داشته باشد.
وی محاصره کنونی چهار کشور علیه دوحه را بر پایه دروغ و تبلیغات رسانه ای برای ایجاد ترس در افکار عمومی توصیف کرد گفت که این شورا توانی (دندانی) برای مقابله با بحران های منطقه ای همچون وضعیتی که اکنون بین کشورهای عضو رخ داده است، ندارد. بنابر این شورا نیازمند مکانیسمی است تا همه اعضا همه قوانین آن را رعایت کنند و به آن پاسخگو باشند.
خبرگزاری الجزیره نیز عنوان داشت حتی امیر قطر نیز در پیام خود به نشست دوحه بر وجود بحران میان کشورهای عضو شورا صحه گذاشت. وی برداشتن محاصره را سرآغازی برای حل اختلافات از طریق گفت وگو عنوان داشت.
تلاش های بین المللی گسترده ای برای رفع بحران میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس صورت گرفته است. وزیر امور خارجه رومانی اکنون تلاش هایی را برای برگزاری یک کنفرانس جهت کمک به حل بحران در خلیج فارس در پیش گرفته است. این کشور قرار است از ابتدای سال 2019 ریاست اتحادیه اروپا را برای 6 ماه برعهده بگیرد. جالب اینجاست به نوشته نشریه نیوعرب، اتحادیه اروپا آمادگی خود برای میانجی گری میان قطر و عربستان پیشنهاد داده است اما بحرین به عنوان متحد عربستان اعلام کرد «این بحران ما نیست، بلکه بحران قطر است، بنابراین نیازی به میانجی برای حل مشکلات وجود ندارد».
