بودجه 98، فرصتی برای توزیع عادلانه یارانه سوخت

به گزارش ایران اکونومیست؛  حدود 10 میلیون نفر جمعیت تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و نهادهای خیریه به حمایت های مالی نیاز دارند؛ این افراد که فاقد خودرو هستند بهره چندانی از یارانه سوخت نمی برند.
در مقابل، ثروتمندان و دهک های بالای جامعه که برخی از آنها چندین خودرو دارند، بیشترین میزان یارانه سوخت را می گیرند آن هم در حالی که مشکلی در پرداخت پول بنزین ندارند.
کارشناسان بارها شیوه کنونی پرداخت یارانه بنزین را مصداق بی عدالتی اعلام کرده اند زیرا اقشار ثروتمند و مرفه که خودروهای زیادی دارند بالاترین سود را برده و فقیران و یا افرادی که به هر دلیلی تمایلی برای داشتن خودرو ندارند، کمترین بهره را از این یارانه می برند.

** سه دهک ثروتمند، نیمی از یارانه بنزین را می بلعند
براساس آمارهای اعلام شده، سه دهک ثروتمند و مرفه جامعه، به تنهایی نیمی از یارانه پنهان بنزین را به خود اختصاص می دهند.
مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت چندی پیش از اختصاص نیمی از یارانه بنزین به سه دهک‎ پردرآمد جامعه خبر داده و گفته بود، اگر روند مصرف به همین شکل ادامه یابد در چند سال آینده، بخش عمده‎ بودجه کشور باید به پرداخت یارانه سوخت اختصاص یابد.
محسن دلاویز تاکید کرد، پرداخت ارقام هنگفت به عنوان یارانه بنزین که نیمی از آن به دهک‎های ثروتمند جامعه اختصاص می‎یابد و همین‌طور قاچاق بنزین با قیمت یارانه‎ای، هر دو از نمودهای بی‎عدالتی است.
وی افزود: بی‌شک اگر برای مردم تبیین شود که قیمت کنونی بنزین، چگونه در ترویج این بی‎عدالتی نقش داشته است، در اصلاح قیمت‎گذاری‎ سوخت همراهی خواهند کرد و از این چالش که تبعات منفی آن رو به افزایش است، عبور می‌کنیم.
اقتصاددانان، جمعیت هر جامعه ای را ازنظر درآمد و مصرف به 10 رتبه تقسیم بندی می کنند و هریک از این رتبه ها را دهک می نامند.
دهک اول نشان دهنده 10 ‌درصد از خانوارهایی است که کمترین هزینه سالیانه را داشته‌اند. بنابراین می‌توان گفت این دسته از خانوارها جزو فقیرترین قشرهای جامعه محسوب می‌شوند.
در نقطه مقابل، دهک دهم، 10 ‌درصد از خانوارهایی را نشان می دهد که بیشترین مبلغ را صرف هزینه سالیانه خود کرده‌اند، که این دسته از خانوارها از مرفه‌ترین افراد به شمار می روند.
براساس شیوه کنونی توزیع یارانه بنزین، خانواده های مرفهی که چند خودرو دارند از 38 سنت یارانه (بر مبنای نرخ دلار 12 هزار تومانی در زمان تنظیم گزارش) که به صورت یارانه پنهان برای هر لیتر بنزین توسط دولت پرداخت می شود، بهره می گیرند و افراد فقیر و نیازمند که خودرو ندارند، هیچ سود و عایدی از این یارانه نخواند داشت.
با احتساب یارانه پنهان 38 سنتی برای یک لیتر، با مصرف هر لیتر بنزین معادل چهار هزار و 560 تومان عاید مالک خودرو می شود.
بنابراین در صورت مصرف روزانه 10 لیتر بنزین توسط خودرو، دارندگان آنها معادل 45 هزار و 600 تومان در روز از یارانه بنزین بهره مند می شوند؛ این در حالی است که آنها برای سوخت گیری 10 لیتر بنزین فقط 10 هزار تومان پول پرداخت کرده اند. در این میان، اقشار نیازمندی که فاقد خودرو هستند از این یارانه بی بهره می مانند و به عنوان بازندگان اصلی پرداخت یارانه سوخت محسوب می شوند.

** لزوم اصلاح شیوه پرداخت یارانه از مسیر قانون بودجه
یارانه پنهانی که برای بنزین پرداخت می شود روزانه به 35 میلیون دلار و سالیانه به بیش از 12.5 میلیارد دلار می رسد.
البته در صورت ورود یک میلیون و 500 هزار دستگاه خودرو جدید به جاده های کشور در سال 98، میزان یارانه پنهان پرداختی به بنزین به روزانه 45 میلیون لیتر و سالیانه به حدود 16.5 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.
یارانه به 2 نوع تقسیم می شود، «یارانه مستقیم» به صورت نقدی به افراد پرداخت می شود اما «یارانه پنهان» به صورت غیرنقدی و بدون اینکه به مردم اعلام شود برای تامین کالاهای مختلف مانند بنزین توسط دولت هزینه می شود.
بخش های مختلف اقتصادی در سال های اخیر به دلیل تحریم و سایر مسایل، با مشکلات مالی دست به گریبان بوده اند به طوری که بسیاری از پروژه های ملی چشم انتظار دریافت بودجه و منابع مالی مانده اند.
همچنین به دلیل نوسان شاخص های اقتصادی و افزایش قیمت ها در ماه های اخیر، فشار مضاعفی به اقشار فقیر و پایین وارد شده به طوری که نیازمند دریافت حمایت های مالی بیشتر شده اند.
اما، این در حالی است که در کشورمان سالانه 12.5 میلیارد دلار صرف پرداخت یارانه پنهان بنزین می شود که بخش عمده آن نصیب اقشار ثروتمند شده و یا صرف قاچاق سوخت می شود و اقشار دهک های پایین که نیاز به حمایت مالی دارند، بهره چندانی از آن نمی برند.
براین اساس، راهکارهای مختلفی برای اصلاح این رویه با هدف بهره مندی عادلانه از یارانه سوخت مطرح شده است.
با توجه به انتقادهای گسترده ای که نسبت به شیوه کنونی توزیع یارانه وجود دارد، بررسی قانون بودجه در مجلس شورای اسلامی، فرصتی برای اصلاح این شیوه و توزیع عادلانه یارانه سوخت به شمار می رود.
حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهوری بزودی با حضور در جلسه علنی مجلس لایحه بودجه سال 1398 کل کشور را تقدیم نمایندگان می کند. بلافاصله پس از تقدیم لایحه بودجه به مجلس، کار بررسی آن در کمیسیون های تخصصی آغاز و کمیسیون تلفیق بودجه 98 نیز برای بررسی این لایحه تشکیل می شود.
انتظار متولیان و کارشناسان از نمایندگان مجلس این است که در بررسی لایحه بودجه، نگاه ویژه ای به این مسایل داشته باشند تا یارانه ها به کسانی که مستحق واقعی هستند پرداخت شود نه دهک های ثروتمند.