تهران - واشنگتن؛ دو رویکرد متضاد اقتصادی به عراق

به گزارش ایران اکونومیست؛  «حسن دانایی فر» مشاور معاون اول رییس جمهوری و دبیر ستاد توسعه اقتصادی ایران، عراق و سوریه که در کارنامه خود، تجربه 6 سال تصدی مقام سفارت را در عراق (89 – 95) دارد، اوائل هفته جاری وارد بغداد شد و همزمان با ترک عراق در سه شنبه گذشته، وزیر انرژی آمریکا به پایتخت عراق پا گذاشت.
دانایی فر به منظور گسترش افق همکاری ها بین دو کشور با مسوولان بلندپایه عراق از جمله رییس جمهوری، نخست وزیر و 5 وزیر حمل و نقل، مسکن، دارایی، برق و بهداشت به علاوه رییس کمیته سرمایه گذاری (مهمترین نهاد سیاستگذاری های سرمایه گذاری داخلی و خارجی در عراق) دیدار کرد.
دانایی فر در حاشیه این سفر همچنین با برخی رهبران سیاسی عراق مانند «سید عمار حکیم» رهبر فراکسیون اصلاح و «اسامه النجیفی» رهبر فراکسیون «القرار» دیدار تازه کرد.
مشاور معاون اول رییس جمهوری، پیش از این نیز چند بار به کردستان عراق سفر کرده و با مسوولان اقلیم دیدار و گفت و گو کرده بود.
همزمان با این سفر اداره گمرگ ایران در خبری اعلام کرد که تبادلات تجاری غیر نفتی در هشت ماهه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با عراق رشد 66 درصد یافته و به رقم 6 میلیارد و 757 میلیون دلار رسیده است.
در تمامی دیدارهای دانایی فر در بغداد، اربیل و سلیمانیه همه مسوولان عراقی از جمله رهبران سیاسی از سه طیف شیعیان، اهل سنت و کردها بر گسترش بیش از پیش روابط با ایران و روابط راهبردی که بین دو کشور وجود دارد، تاکید کردند.
شاید این سفر دانایی فر، تجلی دیگری از سخنان «برهم صالح» رییس جمهور عراق در سفر 26 آبان ماه گذشته باشد که گفت: «روابط ایران و عراق دارای ثوابت و اصول و متغیرهایی است که ثوابت و اصول این روابط کاملا روشن و واضح هستند و آن داشتن روابط راهبردی است.»
بر همین اساس «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر عراق در دیدار با دانایی فر در بغداد بر این امر صحه گذاشت و گفت: عراق کشوری مستقل است و به روابط خارجی خود بویژه روابط اقتصادی با ایران بر اساس مصالح و منافع ملی خود اهمیت قائل است و تحت تاثیر خواست و فشار دیگران قرار نمی گیرد.
وی با تاکید بر این که اقتصاد ایران و عراق به هم پیوند خورده است، بار دیگر بر موضع مخالف خود در قبال تحریم های یکجانبه آمریکا علیه مردم ایران تاکید کرد.
«فواد حسین» وزیر دارایی عراق نیز بر اهمیت گسترش روز افزون روابط دو کشور تاکید و به طور ویژه پیشنهاد توسعه مناطق آزاد را بین ایران و عراق داد.
رییس جمهوری و وزیران حمل و نقل، بهداشت، مسکن، برق و رییس کمیته سرمایه گذاری به علاوه اسامه النجیفی و سید عمار حکیم بار دیگر شرکت های ایرانی را به سرمایه گذاری بیشتر و مشارکت در روند سازندگی کشورشان فراخواندند.
یک روز قبل از سفر دبیر ستاد توسعه اقتصادی ایران، عراق و سوریه، «ایرج مسجدی» سفیر ایران در بغداد، از خط تولید کارخانه شرکت «کاله» در کربلا به عنوان یکی از نمونه های موفق سرمایه گذاری بخش خصوصی ایران در عراق بازدید به عمل آورد.
افزایش حجم تبادلات تجاری بین دو کشور و قول هایی که دانایی فر در دیدار با وزیر برق عراق در خصوص امکان افزایش صادرات برق ایران به عراق در نتیجه افزایش بارندگی های امسال داده، همگی شواهد گویایی است که به باور کارشناسان، عمل گرایی و جدیت ایران را در امر توسعه اقتصادی با عراق و در مقابل استقبال دولتمردان و رهبران سیاسی عراق را از این امر نشان می دهد.
در مقابل طرف آمریکایی ها به رغم داشتن دو توافقنامه راهبردی یکی در زمینه امنیتی و دیگری اقتصادی با عراق، اما همچنان برغم بلایا و مصیبت هایی که بر سر عراق از اشغال تا جنگ داخلی و سپس یورش تروریسم ایجاد کرده، تاکنون کمترین پایبندی را به وعده هایی که به عراقی ها داده اند، نداشته اند.
سفر روز گذشته وزیر انرژی آمریکا به بغداد و اربیل و دیدار با مقامات مختلف یکی از نمونه های تداوم سیاست وعده های پوچ آمریکایی ها برای عراق است که به اعتقاد خود عراقی ها، بیش از این که هدف توسعه روابط باشد، اساسش سرقت منابع انرژی این کشور است.
یکی از نمایندگان پارلمان عراق درباره سفر هیات آمریکایی به بغداد به عنوان تداوم سیاست «عربده کشی» ترامپ برای سرقت منابع انرژی عراق یاد کرده و گفته است که این هیات آمریکایی در واقع به سرپرستی «داگلاس سیلیمان» سفیر آمریکا در بغداد و همراهی وزیر انرژی آمریکا بوده است و نه بالعکس.
«محمد البلداوی» به خبرگزاری «المعلومه» عراق گفته است که واشنگتن می کوشد با تحت فشار قرار دادن دولت عراق، همه قراردادهای مربوط به انرژی در بخش برق و نفت را در انحصار خود در آورد.
به گفته وی، سفر وزیر انرژی آمریکا در قالب هیاتی که سرپرستی آن را سفیر سابق امریکا در بغداد بر عهده دارد، در راستای این سیاست آمریکا صورت می گیرد زیرا ترامپ می کوشد با سیاست عربده کشی منابع انرژی عراق را به تسخیر خود در آورده و بر اقتصاد این کشور مسلط شود.
«دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا در جریان تبلیغات انتخاباتی خود به صراحت به این موضوع اشاره کرده و گفته بود که چیزی به عنوان کشور عراق وجود ندارد و باید آمریکا نفت این کشور را به طور کامل تحت تسلط خود در آورد.
به اعتقاد کارشناسان، به رغم اینکه در طول 15 سال گذشته پس از سقوط دیکتاتوری صدام در عراق، سه رییس جمهوری متفاوت در آمریکا به قدرت رسیده اند، اما همه آنها فقط سیاست وعده دادن را در قبال عراقی ها در پیش گرفته اند که حاصل آن اشغالگری آمریکا (2003 تا 2011)، سپس جنگ داخلی (2006 تا 2008) و بالاخره یورش تروریسم (2014 تا 2017) بوده است.
گرچه گفته شده است که 50 سرمایه گذار هیات آمریکایی را در سفر به عراق همراهی می کنند، اما از این گونه هیات ها - به گفته عراقی ها - قبلا هم به این کشور آمده اند اما در عمل، کاری از پیش نبرده اند.
برخی کارشناسان معتقدند که آمریکا بیش از اینکه به دنبال توسعه اقتصادی عراق باشد، به دنبال کارشکنی در توسعه اقتصادی این کشور است که به باور کارشناسان، قصه دردآور برق عراق و شرکت «ژنرال الکتریک» گویاترین نمونه است.
طبق گزارش افراد مطلع که اخیرا در سطح رسانه ها منتشر شد، مانع اصلی عدم بهبود وضعیت برق عراق در طول 15 سال گذشته، شرکت ژنرال الکتریک آمریکا بوده که بر تمامی قرار دادهای برق عراق مستولی شده و اجازه توسعه و پیشرفت و حل معضل برق را در این کشور نداده است.
در پی تصمیم جدی دولت عراق برای خروج از سلطه ژنرال الکتریک و رویکرد وزارت برق عراق به سمت عقد قرارداد با شرکت «زیمنس» آلمان، آمریکایی ها دچار جنون شدند تا جایی که دولت آمریکا به طور مستقیم در این قضیه دخالت کرد و اجازه نداد که زیمنس وارد این حوزه شود.
تحت فشار دولت ترامپ، وزارت برق عراق ناچار شد، سهم بیشتر قرارداد به ارزش 15 میلیارد دلار را به شرکت ژنرال الکتریک بدهد تا شاید این شرکت آمریکایی راضی شود، شرکت زیمنس آلمان با قرارداد 10 میلیاردی، بخشی از معضل برق عراق را برطرف کند.
آمار سالانه تبادلات تجاری بین عراق و آمریکا نیز نشان می دهند که آمریکا فقط به دنبال مکیدن منابع انرژی به ویژه نفت عراق است.
حجم تبادلات تجاری بین دو کشور به طور میانگین حدود 6 میلیارد دلار است که براساس گزارش رسمی بانک مرکزی عراق در 2016 بیش از 97 درصد آن ناشی از صادرات نفت عراق است اما سهم صادرات آمریکا به عراق به 2 میلیارد دلار هم نمی رسد.
این درحالیست که آمریکا هر روز با یک حکم جدید، به جای توسعه مناسبات اقتصادی، عراقی ها را با سیاست فشار و محدودیت سیاسی، شگفت زده می کند.
بعد از فرمان ممنوعیت ورود اتباع عراقی به آمریکا در ابتدای روی کار آمدن ترامپ تا گنجاندن گروه های مقاومت عراقی در فهرست تروریسم در حالی که جهان شکست داعش را در عراق مدیون این گروه ها است اکنون فرمان جدید سیاسی که این بار مقارن با سفر وزیر انرژی به عراق شده، صادر کرده است.
در حالی که عراقی ها امیدوار بودند که سفر هیات آمریکایی به بغداد منجر به پیام امیدبخشی برای معافیت عراق از تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران باشد اما عملا نه تنها این اتفاق نیفتاده بلکه ترامپ، حکمی را صادر کرده که بار دیگر گروه های مقاومت عراقی ضد تروریسم را در ردیف تروریسم قرار داده است.
پشت بند این حکم سیاسی ترامپ، «ریک پری» وزیر انرژی آمریکا نیز در بغداد گفته است که مسئله تحریم های کشورش را علیه ایران با مسوولان عراقی در بخش انرژی مورد بحث قرار داده است.
با وجود این، به نظر می رسد که عراقی ها به این باور رسیده اند که نباید به وعده های آمریکا امید داشته باشند بر همین اساس، رویکرد خود را همچنان بر گسترش مناسبات با ایران به عنوان شریک راهبردی عراق، سیاست گذاری کرده اند.
عادل عبدالمهدی در همین راستا در جلسه خبری هفتگی خود، دیروز سه شنبه اعلام کرد که درصدد ارسال یک هیات به واشنگتن برای رایزنی با دولت آمریکا به منظور معافیت بغداد از تحریم های یکجانبه علیه ایران است.
وی اشاره کرده است که عراق خواهان معافیت از تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران در حوزه واردات گاز از ایران با توجه به اهمیتی که این امر در تامین برق عراق دارد، است.
عبدالمهدی در حالی که هنوز هیات امریکایی در عراق به سرمی برد، تاکید کرد که عراق بخشی از نظام تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران نخواهد بود و بر همین اساس بر گسترش مناسبات با ایران تاکید کرد.
به نظر می رسد که مقامات عراقی به این باور جدی رسیده اند که نباید جمهوری اسلامی ایران را به عنوان شریک تجاری و همسایه مهم و رفیق روزهای سخت به راحتی به خاطره ای یک مشت وعده بافی های آمریکایی ها از دست بدهند.
روی همین اصل به رغم فشار واشنگتن و عربده کشی های ترامپ، اما بغداد اصرار دارد با عبور مسالمت آمیز از تحریم های یکجانبه آمریکا علیه مردم ایران، سطح مناسبات خود را با ایران نه تنها حفظ کنند بلکه روز به روز بر سطح و افق آن بیفزایند تا سخنان برهم صالح در خصوص حفظ روابط راهبردی با ایران در سایه وجود متغیرها عملا تجلی یافته باشد.