به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی بانک قرض الحسنه مهر ایران؛ چک در سال‌های گذشته به عنوان یکي از مهم‌ترين ابزار‌هاي نظام پرداخت از جايگاه ويژه اعتباري برخوردار بود، ولي با روند رو به رشد چک‌هاي برگشتي طي سال‌هاي اخير تا حدي از اعتبارش كاسته شد.
بانک مرکزی برای جلوگیری از افزايش چک‌هاي برگشتي در چند سال گذشته اقداماتي را در دستور کار قرار داد كه مهم‌ترين آن، راه‌اندازي سامانه صياد است.
نسل جدید دسته چک‌های صادره که به دسته چک صیادی معروف هستند، ارتباط متقاضي دسته چک با شعبه را به ارتباط متقاضي با يك سامانه تغيير مي‌دهند؛ بنابراين با كنار رفتن شعبه و عوامل انساني، فرآيند اعتبارسنجي، صدور و رصد استفاده از چك كاملا مكانيزه مي‌شود.
سامانه صیاد در پایان شهریور ماه سال ۹۶ به عنوان سامانه صدور یکپارچه چک با هدف متمرکزسازي درخواست‌هاي دسته چک، امكان اعتبارسنجي صاحبان حساب و امضاء، جلوگيري از اختصاص دسته‌چك به افراد فاقد صلاحيت و بدسابقه و همچنين اختصاص شناسه منحصر به فرد به هر برگ چك، توسط بانك مركزي، راه‌اندازي شد تا اصلاح رويه و روال صدور دسته چك، يكسان سازي مولفه‌ها و خصيصه‌هاي محتوايي و امنيتي چك در شبكه بانكي اجرايي شود.
از آن زمان به مرور بانك‌ها به سامانه متصل شدند تا مشتريان نيز بتوانند همزمان دسته چك‌هاي خود را تغيير داده و به دسته چك‌هاي صيادي تبديل كنند.
با راه‌اندازی این سیستم، بانک مرکزی موفق شد چک‌هاي يکپارچه صادر كند و همچنين اطلاعات چك به‌صورت آنلاين در دسترس متقاضيان قرار گيرد كه امكان شناسايي و اعتبارسنجي را فراهم مي‌كند. اين سيستم سبب منحصر به فرد بودن چك و آنلاين بودن آن بدون در نظر گرفتن بانك صادركننده مي‌شود.
همچنین گفتنی است، با استقرار سامانه صیاد، اندازه و فرمت برگ چک برای همه بانک‌ها يکسان شده و ضمناً، اطلاعات هويتي صاحب چک به‌همراه شناسه استعلام در قالب يك باركد دوبعدي روي چك درج شده كه اين موضوع، امكان سوءاستفاده‌هاي احتمالي را كاهش مي‌دهد.
ویژگی‌های سامانه صیاد
یکی از مهم‌ترین ویژگي‌هاي سامانه صياد کاهش تنش اعتباري و افزايش قدرت نظارت بر فرآيند صدور چک‌ها است. با فعال شدن اين سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختي، امکان رصد جريان چك‌ها وجود دارد.
از ویژگی‌های دیگر دسته چک‌هاي سامانه صياد مي‌توان به حذف نقش شعب بانکي در صدور دسته چک اشاره کرد. در اين سامانه ديگر شعب بانكي مرجع صدور دسته چك نيستند، بلكه فرد درخواست‌كننده دسته‌چك از طريق سامانه بانك مركزي اعتبارسنجي شده و دسته چك برايش صادر مي‌شود. دسته چك صياد متحدالشكل است و تنها لوگوي بانك‌ها وجه تمايز آن‌ها از يكديگر است.
یکی دیگر از نکات قابل تامل چک صیادي داشتن شماره يکتا است. شماره يكتا يك شماره منحصر به فرد براي هر برگ چك است.
اين شماره به گيرنده چك امكان مي‌دهد تا تنها با يك پيامك از ميزان اعتبار فرد صادركننده چك مطلع شود.
باپيامك شماره يكتا به شماره‌اي كه اعلام مي‌شود، اطلاعات پايه فرد صادركننده چك براي گيرنده چك ارسال مي‌شود. هدف از اين كار كاهش تنش‌هاي ناشي از صدور چك‌هاي بالامحل توسط افراد كم‌اعتبار است. همچنين با اين سامانه ابعاد چك‌هاي مختلف دولتي و خصوصي در يك استاندارد مناسب قرار مي‌گيرد و در نتيجه امكان جعل اين چك كمتر خواهد شد.
در اين خصوص وجه تمايز، هريك از چك‌ها تنها درج نام و آرم بانك صادركننده است. با صدور اين نوع چك‌ها به محض آنكه اولين چك شخص برگشت بخورد، به‌دليل وجود امكان استعلام و مطلع شدن افراد مبني بر فاقد بودن اعتبار، بنابراين از اخذ چك‌هاي كساني كه بدحساب هستند اجتناب مي‌شود و اين مي‌تواند بسياري از پرونده‌هاي قضايي مرتبط را كاهش دهد.
روش گرفتن دسته چک صیادی
عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک توسط کاربر شعبه انجام شده و درصورت تأييد توسط رييس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام، به سامانه صياد بانك مركزي ارسال مي‌شود.
چنانچه، درخواست‌دهنده از نظر بانك مركزي، واجد شرايط دريافت دسته چك باشد، درخواست مورد اشاره از سامانه صياد به گروه صدور دسته چك به‌منظور شخصي‌سازي و چاپ چك ارسال مي‌شود و دسته‌چك جديد صادر خواهد شد.
مشخصات امنیتی طرح چک صیاد
طراحی کلیه نقوش چک‌های صیاد به صورت خطي و با استفاده از نرم افزار‌هاي امنيتي انجام گرفته به صورتي که هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است. در حالي که در نمونه‌هاي جعلي، خطوط از تركيب نقاط رنگي تشكيل شده اند و به راحتي به وسيله ذره بين قابل تشخيص اند.
در خمیر کاغذ چک‌های صیاد نیز از تصوير سه بعدي نشان و عبارت چاپخانه دولتي ايران استفاده شده که در مقابل نور قابل رويت است.
همچنين در چک‌هاي صياد، چاپ شماره سريال‌ها با استفاده از مركب مشكي فلورسنت بوده و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تيره ديده مي‌شود.
علاوه بر این در فرایند ساخت کاغذ این چک‌ها از موادی استفاده شده که در صورت تماس با مواد شيميايي از خود واکنش نشان داده و تغيير رنگ مي‌دهد.
استفاده از الیاف فلورسنتی که در سطح کاغذ پراکنده شده اند دیگر ویژگي امنيتي چک‌هاي صياد است. اين الياف در زير نور ماوراء بنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبي قابل مشاهده اند.
نحوه استعلام چک صیادی
در این سامانه، امکان استعلام هر برگ چک با توجه به شناسه استعلام تولیدی توسط بانک مرکزی، براي پذيرنده چك فراهم شده تا امنيت بيشتري در حوزه مبادلات چك ايجاد شود. هموطنان مي‌توانند با ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمي مندرج در چك‌هاي صيادي به سامانه استعلام پيامكي اين بانك با سرشماره ۷۰۱۷۰۱ و در قالب زير از وضعيت اعتباري صادركننده چك از نظر تعداد و مبلغ چك‌هاي برگشتي ثبت شده نزد بانك مركزي مطلع شوند.
گفتنی است، چک‌های قدیمی با مراجعه به بانک صادرکننده وارد سامانه صياد خواهند شد و اعتبار آن‌ها تنها در اين صورت باقي خواهد ماند.
