رونق اقتصادی چابهار در گرو ایجاد زیرساخت ها

به گزارش ایران اکونومیست؛ پس از افتتاح فاز نخست طرح توسعه بندر چابهار با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه هشت و نیم میلیون تن کالا، می بایست همزمان زیرساخت های حمل ونقل آن نیز به همین میزان ایجاد و بهره برداری می شد.

دغدغه جابجایی کالاهای وارده به بندر چابهار سبب شده تا بسیاری از سرمایه گذاران از این بندر استراتژیک نتوانند استفاده چندانی ببرند.

تجار و بازرگانان داخلی و خارجی کالاهای خود را با هدف انتقال به شهرهای داخلی کشور و یا سایر کشورها به ویژه افغانستان و آسیای مرکزی به بندر چابهار انتقال می دهند که این مهم نیاز به زیرساختهای لازم از جمله راههای ارتباطی زمینی، هوایی و ریلی دارد.

به گفته برخی تجار و بازرگانان، بندر مهم چابهار تا این لحظه از هرگونه زیرساخت حمل و نقل نظیر فرودگاه بین المللی، جاده ترانزیتی، بزرگراه و آزادراه محروم است و تاکنون نیز مطالعه ای برای ایجاد بزرگراه و آزادراه نشده است.

بسیاری از سرمایه گذاران داخلی و خارجی فعال در حوزه ترانزیت و حمل و نقل کالا و مسئولان بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان به ناچار برای انتقال کالاهای خود به جاده پرخطر و کم عرض چابهار- نیکشهر- سرباز- ایرانشهر و ادامه آن به زاهدان و میلک هیرمند چشم دوخته اند.

هم اینک برای حمل و نقل کالاهای ورودی به دو بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری تنها دو مسیر یکی جاده کم عرض 10 متری چابهار- نیکشهر به ایرانشهر و دیگری جاده پرپیچ و خم چابهار- سرباز- ایرانشهر وجود دارد که توسط کامیون های باری و خودروهای سواری مورد استفاده قرار می گیرد.

کالاهای ورودی به بندر چابهار به وسیله کامیون های کوچک و بزرگ در این جاده های پرخطر و در حد تردد خودروهای سبک بین شهری، به سایر نقاط ایران و کشور افغانستان منتقل می شود.

اگر مسوولان به فکر توسعه زیرساختهای حمل و نقل برای انتقال کالا با حجم فراوان از بندرچابهار به افغانستان هستند می بایست در مرحله نخست، برای ارتقای بیش از هزار کیلومتر جاده به بزرگراه و آزاده راه چاره اندیشی کرده و در مرحله بعد، خط ریلی چابهار- زاهدان- سرخس و چابهار- میلک مرز افغانستان را تکمیل و بهره برداری کنند.

با تخصیص اعتبارات قطره چکانی و اولویت چندم وزارت راه در تکمیل زیرساخت های جاده ای، هوایی و ریلی می توان گفت باید چند دهه دیگر منتظر توسعه حمل و نقل از مبداء بندر چابهار بود.

با ادامه روند کنونی تردد کامیون ها در محور چابهار- نیکشهر - ایرانشهر و چابهار- سرباز -ایرانشهر به زاهدان هر هفته باید شاهد وقوع تصادفات ناگوار و کشته و زخمی شدن تعدادی از هموطنان باشیم.

برای نخستین بار در طول 40 سال اخیر امضای توافقنامه بین کشورهای ایران، هند و افغانستان بهترین موقعیت را برای بندر چابهار ایجاد کرد و هند بدون نیاز به عبور از پاکستان براحتی توانست کالاهایش را از طریق بندرچابهار به افغانستان منتقل کند.

نخستین محموله ترانزیتی گندم اهدایی کشور هند به افغانستان در نیمه اول آبان سال گذشته (1396) از بندر کاندلای هند وارد بندر چابهار شد.

این محموله ترانزیتی گندم اهدایی کشور هند به افغانستان شامل 640 دستگاه کانتینر به میزان 15هزار تن بود که پس از ورود از طریق جاده چابهار- میلک هیرمند به افغانستان انتقال یافت.

از آن زمان تاکنون هشت فروند کشتی حامل کالاهای افغانستان وارد بندر چابهار شده است که نشان می دهد تجار و سرمایه گذاران مکان جدیدی را برای صادرات و واردات کالا انتخاب کرده اند.

علاقه مندی و استقبال دولت و مردم کشور دوست و همسایه افغانستان برای استفاده حداکثری از امکانات و فرصت های تجاری فراهم شده در بندر چابهار می تواند به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با ایران منجر شود.

ترانزیت گندم از بندر چابهار به خاک افغانستان یکی از مشوق های ارائه شده در بندر چابهار برای فعالان تجاری بود که بخوبی در حال انجام است.

** حمل و نقل جاده ای
هم اینک بندر چابهار حدود هزار کیلومتر راه ارتباطی دارد که باید همه مسیرهای منتهی به آن به بزرگراه و آزادراه ارتقا پیدا کنند تا ترانزیت و حمل ونقل به داخل شهرهای کشور و کشور افغانستان توسعه پیدا کند و خطری خودروهای سواری و مردم بومی سیستان وبلوچستان را تهدید نکند.

ساخت جاده 110 کیلومتری نیکشهر تا دوراهی کنارک و چابهار برای اتصال دو شهرستان و تسهیل در تردد خودروهای سواری بیش از 20 سال به طول انجامید.

این جاده با ابنیه ضعیف و نشست کردن در چندین مکان هیچگاه کشش تردد کامیون ها و ظرفیت انتقال سالانه هشت و نیم میلیون تن کالای وارده به بندر چابهار به سایر نقاط ایران و افغانستان را ندارد.

این مسیر باید با انجام مطالعات و تخصیص اعتبارات لازم و آغاز عملیات اجرایی به آزادراه و بزرگراه تبدیل شود و اگر نگاه گذشته به بندرچابهار حاکم باشد و روند فعلی برای انجام مطالعات و آغاز عملیات اجرایی ایجاد بزرگراه و آزادراه ادامه یابد باید چندین دهه دیگر منتظر زیرساخت های جاده ای بود.

حمل ونقل جاده ای از مهمترین نیازهای بندر چابهار است؛ ایجاد راه دسترسی به دو بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری به طول بیش از 30 کیلومتر از نیازهای ضروری و اساسی است.

راه اندازی جایگاه سوخت و ساخت مجتمع خدماتی و رفاهی از دیگر نیازهای جاده ای و توسعه حمل ونقل کالا است که در طول 20 سال اخیر نادیده گرفته شده است.

** فرودگاه بین الملی چابهار
ساخت فرودگاه بین المللی چابهار یکی از زیرساخت های حمل ونقل است که پس از صدور مجوز از سوی کمیته فضایی کشور ضرورت دارد احداث شود تا مسافران، سرمایه گذاران و گردشگران بتوانند به بندر چابهار سفر کنند.

هم اینک برای ورود به چابهار مسافران از فرودگاه نظامی کنارک در حدود 50 کیلومتری چابهار استفاده می کنند که امکانات چندانی برای رفاه مسافران ندارد و بنا بر ضرورت نظامی در 40 سال گذشته ساخته شده است.

ساخت فرودگاه بین المللی چابهار یکی از بحث هایی است که پس از یک سال تعلل در ساخت آن، بار دیگر مهلت مجوز صادره از سوی کمیته فضایی کشور به پایان رسید.

** راه آهن چابهار- زاهدان- سرخس
راه آهن چابهار- زاهدان- سرخس بهترین مسیر برای حمل ونقل کالاهای بندر چابهار است؛ مسیر اصلی این خط ریلی از چابهار به زاهدان به طول 640 کیلومتر سال 1389 کلنگ زنی شده اما از سال 1392 به طور جدی تر در حال اجراست.
این خط ریلی از دروازه شرقی اسکله شهید بهشتی چابهار آغاز و با عبور از شهرستانهای کنارک، نیکشهر، ایرانشهر و خاش در نهایت به زاهدان متصل و پس از آن برای ارتباط با کشورهای آسیای مرکزی به سرخس متصل می شود.
این پروژه در هشت قطعه و با مبلغ اولیه دو هزار و 41 میلیارد تومان در حال اجراست و در مجموع تا سرخس هزار و 640 کیلومتر است که 610 کیلومتر از چابهار- زاهدان و با احتساب خطوط فرعی 730 کیلومتر حدودا 40 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
به گفته برخی کارشناسان، کمبود شدید اعتبارات و عدم مطالعه و اجرای بخشی از پروژه راه آهن چابهار- سرخس ممکن است این طرح تا 10 سال دیگر و حتی تا 20 سال آینده هم تا مقصد نهایی در سرخس تکمیل و بهره برداری نشود.

** مسافرت دریایی
حمل و نقل مسافر از دریا با ورود نخستین کشتی مسافری هرمز با ظرفیت جابجایی 208 مسافر و 45 خودروی سواری از کشور عمان در آبان 1395 با عنوان خط و ترمینال مسافری دریایی ایران- عمان در بندر شهید کلانتری چابهار بصورت آزمایشی راه اندازی شد.

پایانه بین المللی مسافر دریایی بندر شهید کلانتری چابهار با مساحت سه هزار و 800 مترمربع و با صرف هزینه ای بالغ بر 50 میلیارد ریال احداث شده است که شامل 2 سالن مجزا با ظرفیت 600 مسافر ورودی و خروجی طراحی شده است.

در شش ماه نخست هر دو هفته در میان در حال فعالیت بود که از آن زمان تاکنون تعطیل شده است.

بازگشایی خط مسافری دریایی با بنادر همجوار کشور و کشورهای همسایه و به ویژه جابجایی مسافران و زائران پاکستانی از طریق بندرچابهار و توجه به این بخش می تواند به رونق حمل و نقل مسافر و بازگشایی دوباره پایانه مسافری بندرشهیدکلانتری منجر شود.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان وبلوچستان، اظهار کرد: بندر چابهار موقعیتی استراتژیک و نقش پررنگی در تعاملات اقتصادی و تجاری منطقه ای و بین المللی دارد.

بهروز آقایی افزود: چابهار بندری مهم و مسیری کم هزینه برای دسترسی کشورهای منطقه به یکدیگر بوده و سرمایه گذاریهای عمده‌ ای توسط سازمان بنادر و دریانوردی در ایجاد زیرساختهای بندری و تامین تجهیزات استراتژیک تخلیه و بارگیری صورت گرفته است.

وی گفت: بندر چابهار به عنوان نخستین بندر کشور در جذب اپراتور خارجی و اتصال سه کشور بر اساس توافقنامه ای به نام چابهار، توانست آمریکا را برای مستثنی کردن این بندر از تحریم ها قانع کند.

آقایی از طراحی، ساخت و تکمیل پروژه فاز اول طرح توسعه بندر شهید بهشتی به عنوان یک پروژه ملی یاد کرد و افزود: بهره‌ برداری از آن افتخاری برای کشور در زمینه افزایش تجارت و توسعه اقتصادی است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان وبلوچستان ادامه داد: ظرفیتهای ایجاد شده با افتتاح پروژه طرح توسعه بندر شهید بهشتی اقتصاد کشور را به دیگر کشورهای پیرامونی پیوند خواهد داد که نمونه بارز اقتصاد مقاومتی در ایران اسلامی است.

آقایی از انجام سرمایه گذاریهای گسترده کشورهای منطقه و فرامنطقه ‌ای در زمینه توسعه بنادر کشورهای حاشیه دریای عمان و بندر چابهار خبر داد و پیش بینی کرد؛ در آینده ای نزدیک، فعالیتهای تجاری و حمل و نقل دریایی گسترده ای در این منطقه ایجاد خواهد شد.

وی تصریح کرد: با محدودیت های موجود در بنادر حاشیه خلیج فارس به طور حتم با لوپ جدید کشتیرانی بین بنادر کشورهای حاشیه دریای عمان با فعالیتهای بازرگانی، دریایی، کشتیرانی و خدمات وابسته، جابجایی کالا ترانشیب و ترانزیت در این منطقه راه اندازی و نقش حیاتی بندر چابهار برای رونق تجاری و اقتصادی کشور را محسوس تر خواهد کرد.

آقایی همچنین با توجه به اهمیت و روند رشد بین المللی بندر شهید بهشتی تاکید کرد: موقعیت راهبردی بندر چابهار باعث شده دروازه ملل توجه کشورهای منطقه بویژه رئیس جمهوری آمریکا را به بندر چابهار بیش از هر زمانی جلب کند.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان افزود: در شرایط حساس فعلی لازم است همه مسئولان کشوری نسبت به هماهنگی و مهیا کردن شرایط برای استفاده از این فرصت به نفع کشور و کنترل تهدیدات و انجام برنامه های اقتضائی برای برون رفت از مشکلات احتمالی و تکمیل زیرساخت های حمل ونقل جاده ای، ریلی، هوایی و مسافرت دریایی اقدام کنند.

آقایی گفت: بندر چابهار پس از آماده شدن زیرساخت های حمل ونقل و به ویژه ایجاد حدود هزار کیلومتر بزرگراه و آزاد راه بعنوان امن ترین بندر منطقه در مسیر رشد و توسعه اقتصادی منطقه و محور شرق ایفای نقش خواهد کرد.

وی ادامه داد: هم اینک کالاهای ورودی به بندر چابهار پس از افتتاح فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی در مسیر جاده چابهار- نیکشهر- ایرانشهر- زاهدان برنامه انتقال و ترانزیت محموله ‌های گندم و حبوبات از طریق بندر چابهار به افغانستان آغاز و در فاصله کمتر از پنج ماه کل میزان کالای ترانزیتی معادل شش برابر آمار ترانزیت از طریق بندر چابهار ظرف پنج سال گذشته بوده است.

نماینده مردم شهرستان های چابهار، نیکشهر، کنارک و قصرقند در مجلس شورای اسلامی نیز تنها راه فعال شدن بندر چابهار را تکمیل راه آهن چابهار- سرخس و تخصیص اعتبار برای احداث هزار کیلومتر بزرگراه و آزادراه در محورهای منتهی به چابهار عنوان کرد.

عبدالغفور ایران نژاد افزود: با وجودی که فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار با سرمایه گذاری بیش از یک میلیارد دلار افتتاح و بهره برداری شده است اما متأسفانه در بیرون از بندر حتی از گیت خروجی آن فکری برای احداث جاده کمربندی نشده است.

وی گفت: یک جایگاه سوخت اختصاصی و یا مجتمع خدماتی و رفاهی در طول محور چابهار- سرباز و یا چابهار- نیکشهر به زاهدان برای حجم بالای کامیون ها ساخته نشده است.

ایران نژاد ادامه داد: توسعه حمل و نقل با انجام زیرساخت های جاده ای، ریلی و هوایی میسر است که بندر چابهار از وجود یک جاده ترانزیتی نظیر بزرگراه و آزادراه محروم است و تا 20 سال آینده نیز با این مشکلات کمبود زیرساخت ها دچار است.

وی با بیان اینکه تخصیص اعتبار، مطالعه و ساخت جاده ترانزیتی و بزرگراه و آزادراه در یک روز و یک ماه میسر نیست، خاطرنشان کرد: تا این لحظه هیچ فکری برای ساخت بزرگراه و آزادراه به بندر چابهار نشده است.

نماینده مردم شهرستان های چابهار، نیکشهر، کنارک و قصرقند در مجلس شورای اسلامی گفت: وقتی یک جاده با عرض 10 متری از نیکشهر تا چابهار بیش از 20 تا 25 سال طول می کشد، مسلم است بندر چابهار برای بهره مندی از بزرگراه و آزادراه بیش از 30 تا 40 سال دیگر و حتی بیشتر از این مدت منتظر باشد.