هر کس هر چیزی دلش می‌خواهد می‌خواند!

به گزارش ایران اکونومیست  به نقل از روابط عمومی این برنامه، چهارمین نشست شب موسیقی در شبکه چهار سیما شب گذشته (یکشنبه ۶ آبان) با موضوع «سوگ و نغمه، آواهای مذهبی و دینی در بستر فرهنگی و دینی ایران» با اجرای رضا مهدوی روی آنتن رفت. محسن جلیلی، آهنگساز، محقق و پژوهشگر، و هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی اقوام ایرانی، مهمانان برنامه بودند.

محسن جلیلی در ابتدای نشست، درباره آلبوم «سربلندان» توضیح داد وگفت:  سه نسل از موسیقی ما در آن حضور داشتند و نشان دادند اگر بستر فراهم باشد همه حاضر به همکاری هستند.

آوا و نواهای سوگ مختص فرهنگ ایران است؟

او بیان کرد: ما در چند دهه اخیر برخوردهای متفاوتی با موسیقی داشته‌ایم که لطماتی وارد کرده‌اند. هنر مداحی هنر موسیقی است.

جلیلی همچنین درباره خلاصه شدن آثار مذهبی به محرم اظهار کرد: اگر تولید را چهار فصل بکنیم و جنبه آگاهی و تنبه در آن قرار بگیرد، قطعا قابل استفاده در خارج از ایام محرم نیز هست.

نغمه‌های سوگواری حافظ موسیقی بودند

این پژوهشگر در پاسخ به پرسش مهدوی مبنی بر اینکه آیا نواهای مذهبی و موسیقی ملی ایران خدمات متقابلی در طول تاریخ با هم داشته‌اند؟ گفت: قطعا همین طور بوده. در دوره‌های مختلفی که پرداختن به موسیقی ممنوع بود، نغمه‌های سوگواری عهده دار حفظ موسیقی ما شدند که بارزترین آنها تعزیه است.

جلیلی در باره موسیقی‌های مورد استفاده در ایام محرم گفت: وقتی از نغمه‌ای که متناسب با حال و هوای دیگری است در جای دیگری استفاده می‌کنیم، این استفاده نادرست اشتباه است که متاسفانه به وفور در فضاهای نوحه‌خوانی دیده می‌شود.

نوآوری به اصالت سوگواری آیینی آسیب می‌زند

در بخش دوم این برنامه، هوشنگ جاوید- پژوهشگر موسیقی- درباره قوت روزافزون مداحی و روضه در شهرستانهای مختلف توضیح داد: ریشه این قضیه اندیشه باورهاست. باورها سه دسته هستند. باورهای ارزش شناختی که شاخص ترینند، باورهای هستی شناختی و زیبا شناختی. در ایران آیین‌های ویژه مذهبی در بخش سوگ، بر اساس این سه محور شکل گرفته‌اند. در باور ایرانی مسلمان بحث، بحث نگاه خداوندی به جهان هستی است و بر این اساس آیین‌ها شکل گرفته‌اند. سوگ‌های دینی مذهبی ما با سوگ‌های قومی قبیله‌ای فاصله دارند اما هر دو بر یکدیگر تاثیر گذاشته‌اند. زیبایی آنها بحث اعتقادات و باورهاست. در نسل جدید دست به یک سری نوآوری زده‌اند که اگر پایه عالمانه‌ای پیدا کنند شاید بتوان گفت فرهنگ خوبی ایجاد می‌شود. اما این نوآوری‌ها به شکل اصیل آنها آسیب می زند.

جلیلی نیز درباره ارتباط بین مداحی و موسیقی دستگاهی اظهار کرد: خدمات متقابلی به هم دارند ولی نظر شخصی من این است که الزامی به استفاده از گوشه‌های ردیف دستگاهی در موسیقی سوگواری نیست وگرنه ما موسیقی سوگواری را به شاخه‌ای خاص محدود کرده‌ایم.

بعد از دوران حماسی دفاع مقدس شکل نوحه‌ها رها شده است

 جاوید در جمع بندی این برنامه، موسیقی را به عنوان یک بستر شناخته شده برای دین و مذهب دانست،  تا در این بستر تبلیغ صورت بگیرد و گفت: در صد سال اخیر، دهه به دهه شکل نوحه‌ها عوض شده است. ما آسیب شناسی موسیقی مذهبیمان را اصلا جدی نمی‌گیریم. در حال حاضر هر کسی هر چیزی دلش می‌خواهد به هر شکلی می‌خواند. می‌گویند نشان دادن ارادت به هر شکلی اشکالی ندارد در حالی که پر از اشکال است. بعد از دوران حماسی دفاع مقدس شکل نوحه‌ها رها شده است.

جلیلی نیز با اشاره بر اینکه رسانه از ارکان تعیین کننده است گفت: متاسفانه آن چیزی که در حال حاضر از رادیو و تلویزیون شنیده می‌شود بیشتر از اینکه به سمت و سوی موسیقی دینی و آیینی باشد، مداحی‌هایی را می‌شنویم که از فرم‌های موسیقی مرسوم خارج است.

چهارمین نشست شب موسیقی در شبکه چهار سیما با بخش ناشنیده‌ها که آوازی از بیات ترک بود به پایان رسید. آیتم «ناشنیده‌ها»ی این هفته شب موسیقی با صدای پیشکسوت این حوزه، استاد مراتب و آواز «بیاتِ تُرک»( از آوازهای چهارگانهٔ دستگاه شور) به پایان رسید.