۰۴ مهر ۱۳۹۷ - ۰۸:۵۰
چشم انتظار حقابه های زیست محیطی؛
دریاچه نمک قم برای ادامه حیات تنفس مصنوعی می خواهد
دریاچه نمک قم با وجود خشک شدن بسیاری از نقاط آن، هنوز نفس می کشد اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، برای ادامه حیات خود به تنفس مصنوعی که همان تخصیص یافتن حقابه های زیست محیطی است، نیاز دارد.
به گزارش ایران اکونومیست؛ طبیعت مناطق کویری ایران در سال های اخیر دچار آسیب های فراوان و تنش های محیطی شدیدی شده که بسیار از پدیده های ساکن در خود را به سمت نابودی کشانده است؛ از جمله این پدیده ها دریاچه نمک قم است که با وجود وسعت زیاد به دلیل خشکسالی های اخیر، برداشت بی رویه آب از مناطق اطراف آن و فعالیت های انسانی، در معرض خطر نابودی قرار گرفته و فرصت چندانی برای احیای آن نمانده است.
دریاچه نمک در ناحیه شرقی قم و درحد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود 200 هزار هکتار وسعت داشته و یک سوم آن در محدوده جغرافیایی قم قرار گرفته است.
این دریاچه دارای ساختار زمین شناختی کم نظیر شامل پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است که در سال های اخیر به دلیل خشکسالی و تخصیص نیافتن حقابه آن به یکی از کانون های فعال ریزگردها در منطقه تبدیل شده است.
حقابه، سهم مشروع و مقرربرای سیراب کردن ده، مزرعه، باغ، خانه یا کسی از آب رود، چشمه یا قنات در ساعات و به اندازه معلوم است.
به گفته کارشناسان، در شرایط فعلی تخصیص حقابه ها می تواند کمک بزرگی به احیای دریاچه نمک باشد که اگر این کار صورت نگیرد، روند مرگ دریاچه سرعت گرفته و در آینده نزدیک در قلب ایران، شاهد یک دریاچه مرده که کانون انتشار ریزگرد و خاک های نمکی است، خواهیم بود.
**فرصت برای نجات دریاچه نمک وجود دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم در همین زمینه گفت: هنوز فرصت برای احیای دریاچه نمک و نجات آن از خشکی کامل وجود دارد، اما این مساله نیازمند مشارکت همه دستگاه های مسئول و تخصیص حقابه های دریاچه است.
سید رضا موسوی، افزود: یکی از مهمترین اقدام ها برای احیای دریاچه نمک، تخصیص حقابه های زیست محیطی و جلوگیری از برداشت بی رویه آب از اطراف دریاچه است که می تواند بستر آن را مرطوب نگاه دارد.
وی بیان کرد: در سال های اخیر روند ورود روان آب ها به سطح دریاچه نمک به دلیل احداث سدها، حفر چاه های عمیق و فعالیت های عمرانی کاهش پیدا کرده است و با این روند، دریاچه به سمت خشکی پیش می رود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم ادامه داد: در صورتی که دریاچه نمک خشک شود، بلند شدن گرد و خاک های نمکی آن، زندگی مردم در مناطق اطراف دریاچه را به خطر می اندازد و این در شرایطی است که جهت بادهای غالب در بسیاری از مواقع سال از سمت دریاچه نمک به طرف شهر قم است.
موسوی گفت: هر گونه برنامه ریزی برای بهره برداری از دریاچه نمک باید با مطالعات زیست محیطی دقیق باشد تا شرایط شکننده دریاچه وخیم تر نشود.
** لزوم تخصیص حقابه برای دریاچه نمک
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی نیز درباره لزوم زنده نگاه داشتن دریاچه نمک گفت: پیگیر حقابه زیست محیطی برای این دریاچه هستیم تا شاهد بحران مربوط به آن در آینده نباشیم.
احمد امیرآبادی بیان کرد: دریاچه نمک با استفاده از پساب فاضلاب قم احیا نمی شود از این رو نیازمند تخصیص حقابه قم در سطح ملی از سد کرج و ساوه هستیم.
وی افزود: دستگاه های مربوطه از جمله شرکت آب و منطقه ای قم نیز باید پیگیری های لازم را در این زمینه انجام دهند.
امیر آبادی با بیان اینکه اگر حقابه زیست محیطی قم تامین نشود تا 15 سال آینده کسی نمی تواند در قم زندگی کند، گفت: این دریاچه کانون گرد و غبار و بحران زاست و در آینده مشکلاتی را برای این استان به همراه خواهد داشت.
امیرآبادی گفت: وضعیت دریاچه نمک قم باید مدیریت شود تا در آینده نه چندان دور دچار مشکل نشویم.
* 25درصد جمعیت کشور تحت تاثیر دریاچه نمک
استاندار قم نیز در گفت و گویی بر ضرورت احیای حقابه های دریاچه نمک تاکید و بیان کرد: باید مساله احیای حقابه های این دریاچه را دنبال کرد تا از خشک شدن آن جلوگیری شود.
سید مهدی صادقی افزود: اگر این دریاچه به مرحله خشکسالی برسد، تمام برنامه ریزی های انجام شده به منظور استفاده از ظرفیت های آن از بین می رود.
وی همچنین تصریح کرد: در صورت خشک شدن دریاچه نمک، حدود 25 درصد جمعیت کشور تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و ریزگرد حاصل از آن نمکی خواهد بود که قابل مقایسه با ریزگرد های خاکی نیست.
صادقی گفت: موضوع رسیدگی به این دریاچه از سوی استانداری پیگری می شود ولی آن چیزی که در سال های قبل باعث نگرانی شده هنوز برطرف نشده است و در زمان حاضر مسیر خشکسالی دریاچه نمک را طی می کنیم.
مدیرکل مدیریت بحران استان قم نیز پیرامون این موضوع بیان داشت: کاهش بارندگی در اثر خشکسالی های پی در پی، حفر چاه های عمیق برای بهره برداران از منابع زیر زمینی و برداشت بی رویه از منابع آبی از جمله مهمترین عواملی است که خطر خشک شدن دریاچه نمک را تشدید می کند.
محسن اوروجی بیان کرد: مطالعات و پایش وضعیت دریاچه نمک و دشت های اطراف آن، به طور مستمر انجام می شود تا با راهکاری عملی از وقوع بحران زیست محیطی در استان قم و مناطق مرکزی ایران جلوگیری شود.
وی ادامه داد: پایین رفتن سطح منابع آبی دریاچه نمک، موجب پیشروی آب های شور شده است که این پدیده نیز آسیب های فراوانی به محیط زیست وارد می کند.
اوروجی گفت: حوضه آبخیز ایران مرکزی که استان قم نیز در آن واقع شده با کمبود جدی منابع آبی مواجه است، برای حل این مشکل باید حقابه های اختصاص یافته به این منطقه تامین و وارد این حوضه آبخیز شود؛ در همین رابطه وزارت نیرو 154 میلیون مترمکعب آب به حوضه آبخیز رودخانه قمرود اختصاص داده است که با ورود این حجم از آب به منطقه بسیاری از مشکلات زیست محیطی برطرف و تا حدی از روند خشک شدن دریاچه نمک جلوگیری می شود.
وی افزود: اگر منابع آبی و سفره های زیرزمینی حوضه دریاچه نمک خشک شود، گرد و خاک ناشی از آن، تمام استان های مرکزی ایران همچون قم، تهران، اصفهان و مرکزی را درگیر مشکلات زیست محیطی می کند.
** خشک شدن کامل دریاچه نمک
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم نیز با اشاره به این که ورودی به دریاچه نمک قم نزدیک صفر است، گفت: درگذشته از طریق دشت مسیله و رودخانه های قره چای و قمرود حدود یک میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه نمک می شد، اما اکنون این رقم به نزدیک صفر رسیده است.
سید محمد تقی سجادی اظهارداشت: اکنون آب ورودی به این دریاچه از سمت قم به صفر رسیده و از سمت شمال هم آب ورودی به دریاچه به میزان بسیار محدود جریان دارد.
وی افزود: در برابر کاهش آب ورودی به دریاچه نمک، فعالیت های سنگین عمرانی همچون احداث آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله که روان آب های آن به دریاچه نمک وارد می شود، شرایط حفظ حیات این دریاچه را سخت تر کرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم ادامه داد: برای اجرای طرح های توسعه ای باید شرایط زیست محیطی را درنظر گرفت، در غیر اینصورت باید منتظر واکنش سخت طبیعت بود؛ در نتیجه برخی فعالیت های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمک، هم اکنون منطقه ای که روزگاری دارای پوشش گیاهی بود را به بیابان های خشک و کانون های تولید گرد و غبار تبدیل کرده است.
سجادی گفت: مساله دیگری که در اثر خشک شدن روان آب های بستر دریاچه نمک به وجود آمده، بازگشت شورآبه ها از بستر دریاچه به سطح دشت های اطراف است.
وی افزود: این اتفاق باعث می شود دشت ها و زمین های کشاورزی اطراف دریاچه به دلیل شور شدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت کشت گیاه را نداشته باشد و به تدریج تبدیل به بیابان و کانون گرد و غبار شود.
سجادی ادامه داد: بعد از خشک شدن تدریجی روان آب های دریاچه نمک، بلورهای نمک که در سطح زمین قرار گرفته در اثر سرما و گرما به تدریج شکسته و خرد می شود و با یک وزش باد به حرکت درمی آید و می تواند طوفان های نمکی ایجاد کند که برای سلامت انسان ها بسیار مخرب است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم تصریح کرد: اگر حقابه های اختصاص یافته برای دریاچه نمک به آن وارد نشود، نفوذ گرد و غبارهای نمکی به شهرهای مرکزی ایران همچون قم و تهران دور از انتظار نخواهد بود.
وی بیان کرد: در چنین شرایطی باید از هر اقدامی که به محیط زیست دریاچه نمک آسیب می زند جلوگیری کرد؛ همچنین باید با کاشت گیاهان مقاوم در اطراف دریاچه، پوشش گیاهی محافظ برای جلوگیری از گرد و خاک ایجاد شود.
سجادی ادامه داد: اجرای عملیات استخراج مواد معدنی از دریاچه نمک می تواند سرعت تبخیر روان آب های آن را تشدید کند و این مساله نجات دریاچه را با سختی بیشتری رو به رو می کند.
آنچه گفته شد نشان می دهد حفظ دریاچه نمک قم تنها مساله ای نیست که برای دوستداران طبیعت مهم باشد، بلکه توجه به آن برای همه مردم ایران به خصوص کسانی که در مناطق مرکزی کشور زندگی می کنند، اهمیت دارد.
خشک شدن دریاچه نمک به معنای بروز فاجعه طبیعی در کشور است چرا که این دریاچه 15 برابر مساحت شهر قم وسعت دارد و گرد و غبار ایجاد شده از دامان آن می تواند توفان های نمکی در ایران مرکزی به راه بیندازد و شهرهای مختلف کشور را به کانون های بحران زیست محیطی تبدیل کند.
بنابراین در این فرصت کوتاه باقی مانده تا خشک شدن کامل دریاچه نمک، باید از آن مراقبت کرد و این پدیده زیبای آفرینش را با اختصاص حقابه های زیست محیطی و جلوگیری از فعالیت های غیرکارشناسی در بستر دریاچه، به دامان طبیعت بازگرداند.
دریاچه نمک در ناحیه شرقی قم و درحد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود 200 هزار هکتار وسعت داشته و یک سوم آن در محدوده جغرافیایی قم قرار گرفته است.
این دریاچه دارای ساختار زمین شناختی کم نظیر شامل پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است که در سال های اخیر به دلیل خشکسالی و تخصیص نیافتن حقابه آن به یکی از کانون های فعال ریزگردها در منطقه تبدیل شده است.
حقابه، سهم مشروع و مقرربرای سیراب کردن ده، مزرعه، باغ، خانه یا کسی از آب رود، چشمه یا قنات در ساعات و به اندازه معلوم است.
به گفته کارشناسان، در شرایط فعلی تخصیص حقابه ها می تواند کمک بزرگی به احیای دریاچه نمک باشد که اگر این کار صورت نگیرد، روند مرگ دریاچه سرعت گرفته و در آینده نزدیک در قلب ایران، شاهد یک دریاچه مرده که کانون انتشار ریزگرد و خاک های نمکی است، خواهیم بود.
**فرصت برای نجات دریاچه نمک وجود دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم در همین زمینه گفت: هنوز فرصت برای احیای دریاچه نمک و نجات آن از خشکی کامل وجود دارد، اما این مساله نیازمند مشارکت همه دستگاه های مسئول و تخصیص حقابه های دریاچه است.
سید رضا موسوی، افزود: یکی از مهمترین اقدام ها برای احیای دریاچه نمک، تخصیص حقابه های زیست محیطی و جلوگیری از برداشت بی رویه آب از اطراف دریاچه است که می تواند بستر آن را مرطوب نگاه دارد.
وی بیان کرد: در سال های اخیر روند ورود روان آب ها به سطح دریاچه نمک به دلیل احداث سدها، حفر چاه های عمیق و فعالیت های عمرانی کاهش پیدا کرده است و با این روند، دریاچه به سمت خشکی پیش می رود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم ادامه داد: در صورتی که دریاچه نمک خشک شود، بلند شدن گرد و خاک های نمکی آن، زندگی مردم در مناطق اطراف دریاچه را به خطر می اندازد و این در شرایطی است که جهت بادهای غالب در بسیاری از مواقع سال از سمت دریاچه نمک به طرف شهر قم است.
موسوی گفت: هر گونه برنامه ریزی برای بهره برداری از دریاچه نمک باید با مطالعات زیست محیطی دقیق باشد تا شرایط شکننده دریاچه وخیم تر نشود.
** لزوم تخصیص حقابه برای دریاچه نمک
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی نیز درباره لزوم زنده نگاه داشتن دریاچه نمک گفت: پیگیر حقابه زیست محیطی برای این دریاچه هستیم تا شاهد بحران مربوط به آن در آینده نباشیم.
احمد امیرآبادی بیان کرد: دریاچه نمک با استفاده از پساب فاضلاب قم احیا نمی شود از این رو نیازمند تخصیص حقابه قم در سطح ملی از سد کرج و ساوه هستیم.
وی افزود: دستگاه های مربوطه از جمله شرکت آب و منطقه ای قم نیز باید پیگیری های لازم را در این زمینه انجام دهند.
امیر آبادی با بیان اینکه اگر حقابه زیست محیطی قم تامین نشود تا 15 سال آینده کسی نمی تواند در قم زندگی کند، گفت: این دریاچه کانون گرد و غبار و بحران زاست و در آینده مشکلاتی را برای این استان به همراه خواهد داشت.
امیرآبادی گفت: وضعیت دریاچه نمک قم باید مدیریت شود تا در آینده نه چندان دور دچار مشکل نشویم.
* 25درصد جمعیت کشور تحت تاثیر دریاچه نمک
استاندار قم نیز در گفت و گویی بر ضرورت احیای حقابه های دریاچه نمک تاکید و بیان کرد: باید مساله احیای حقابه های این دریاچه را دنبال کرد تا از خشک شدن آن جلوگیری شود.
سید مهدی صادقی افزود: اگر این دریاچه به مرحله خشکسالی برسد، تمام برنامه ریزی های انجام شده به منظور استفاده از ظرفیت های آن از بین می رود.
وی همچنین تصریح کرد: در صورت خشک شدن دریاچه نمک، حدود 25 درصد جمعیت کشور تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و ریزگرد حاصل از آن نمکی خواهد بود که قابل مقایسه با ریزگرد های خاکی نیست.
صادقی گفت: موضوع رسیدگی به این دریاچه از سوی استانداری پیگری می شود ولی آن چیزی که در سال های قبل باعث نگرانی شده هنوز برطرف نشده است و در زمان حاضر مسیر خشکسالی دریاچه نمک را طی می کنیم.
مدیرکل مدیریت بحران استان قم نیز پیرامون این موضوع بیان داشت: کاهش بارندگی در اثر خشکسالی های پی در پی، حفر چاه های عمیق برای بهره برداران از منابع زیر زمینی و برداشت بی رویه از منابع آبی از جمله مهمترین عواملی است که خطر خشک شدن دریاچه نمک را تشدید می کند.
محسن اوروجی بیان کرد: مطالعات و پایش وضعیت دریاچه نمک و دشت های اطراف آن، به طور مستمر انجام می شود تا با راهکاری عملی از وقوع بحران زیست محیطی در استان قم و مناطق مرکزی ایران جلوگیری شود.
وی ادامه داد: پایین رفتن سطح منابع آبی دریاچه نمک، موجب پیشروی آب های شور شده است که این پدیده نیز آسیب های فراوانی به محیط زیست وارد می کند.
اوروجی گفت: حوضه آبخیز ایران مرکزی که استان قم نیز در آن واقع شده با کمبود جدی منابع آبی مواجه است، برای حل این مشکل باید حقابه های اختصاص یافته به این منطقه تامین و وارد این حوضه آبخیز شود؛ در همین رابطه وزارت نیرو 154 میلیون مترمکعب آب به حوضه آبخیز رودخانه قمرود اختصاص داده است که با ورود این حجم از آب به منطقه بسیاری از مشکلات زیست محیطی برطرف و تا حدی از روند خشک شدن دریاچه نمک جلوگیری می شود.
وی افزود: اگر منابع آبی و سفره های زیرزمینی حوضه دریاچه نمک خشک شود، گرد و خاک ناشی از آن، تمام استان های مرکزی ایران همچون قم، تهران، اصفهان و مرکزی را درگیر مشکلات زیست محیطی می کند.
** خشک شدن کامل دریاچه نمک
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم نیز با اشاره به این که ورودی به دریاچه نمک قم نزدیک صفر است، گفت: درگذشته از طریق دشت مسیله و رودخانه های قره چای و قمرود حدود یک میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه نمک می شد، اما اکنون این رقم به نزدیک صفر رسیده است.
سید محمد تقی سجادی اظهارداشت: اکنون آب ورودی به این دریاچه از سمت قم به صفر رسیده و از سمت شمال هم آب ورودی به دریاچه به میزان بسیار محدود جریان دارد.
وی افزود: در برابر کاهش آب ورودی به دریاچه نمک، فعالیت های سنگین عمرانی همچون احداث آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله که روان آب های آن به دریاچه نمک وارد می شود، شرایط حفظ حیات این دریاچه را سخت تر کرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم ادامه داد: برای اجرای طرح های توسعه ای باید شرایط زیست محیطی را درنظر گرفت، در غیر اینصورت باید منتظر واکنش سخت طبیعت بود؛ در نتیجه برخی فعالیت های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمک، هم اکنون منطقه ای که روزگاری دارای پوشش گیاهی بود را به بیابان های خشک و کانون های تولید گرد و غبار تبدیل کرده است.
سجادی گفت: مساله دیگری که در اثر خشک شدن روان آب های بستر دریاچه نمک به وجود آمده، بازگشت شورآبه ها از بستر دریاچه به سطح دشت های اطراف است.
وی افزود: این اتفاق باعث می شود دشت ها و زمین های کشاورزی اطراف دریاچه به دلیل شور شدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت کشت گیاه را نداشته باشد و به تدریج تبدیل به بیابان و کانون گرد و غبار شود.
سجادی ادامه داد: بعد از خشک شدن تدریجی روان آب های دریاچه نمک، بلورهای نمک که در سطح زمین قرار گرفته در اثر سرما و گرما به تدریج شکسته و خرد می شود و با یک وزش باد به حرکت درمی آید و می تواند طوفان های نمکی ایجاد کند که برای سلامت انسان ها بسیار مخرب است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم تصریح کرد: اگر حقابه های اختصاص یافته برای دریاچه نمک به آن وارد نشود، نفوذ گرد و غبارهای نمکی به شهرهای مرکزی ایران همچون قم و تهران دور از انتظار نخواهد بود.
وی بیان کرد: در چنین شرایطی باید از هر اقدامی که به محیط زیست دریاچه نمک آسیب می زند جلوگیری کرد؛ همچنین باید با کاشت گیاهان مقاوم در اطراف دریاچه، پوشش گیاهی محافظ برای جلوگیری از گرد و خاک ایجاد شود.
سجادی ادامه داد: اجرای عملیات استخراج مواد معدنی از دریاچه نمک می تواند سرعت تبخیر روان آب های آن را تشدید کند و این مساله نجات دریاچه را با سختی بیشتری رو به رو می کند.
آنچه گفته شد نشان می دهد حفظ دریاچه نمک قم تنها مساله ای نیست که برای دوستداران طبیعت مهم باشد، بلکه توجه به آن برای همه مردم ایران به خصوص کسانی که در مناطق مرکزی کشور زندگی می کنند، اهمیت دارد.
خشک شدن دریاچه نمک به معنای بروز فاجعه طبیعی در کشور است چرا که این دریاچه 15 برابر مساحت شهر قم وسعت دارد و گرد و غبار ایجاد شده از دامان آن می تواند توفان های نمکی در ایران مرکزی به راه بیندازد و شهرهای مختلف کشور را به کانون های بحران زیست محیطی تبدیل کند.
بنابراین در این فرصت کوتاه باقی مانده تا خشک شدن کامل دریاچه نمک، باید از آن مراقبت کرد و این پدیده زیبای آفرینش را با اختصاص حقابه های زیست محیطی و جلوگیری از فعالیت های غیرکارشناسی در بستر دریاچه، به دامان طبیعت بازگرداند.
گزارش خطا
آخرین اخبار