ایران با استفاده از چه ابزاری تنگه هرمز را می‌بندد؟

خروج آمریکا از برجام واکنش‌های زیادی را به همراه داشت؛ در یکی از این واکنش‌ها حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان با اشاره به تحریم نفت ایران گفته بود: آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند کاملا جلوی صادرت نفت ایران را بگیرند. آن‌ها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چرا که اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود، اگر شما توانستید این کار را بکنید تا نتیجه اش را ببینید.

اگرچه رئیس جمهور کشورمان اشاره‌ای به بستن تنگه هرمز نکرده‌ بود؛ کارشناسان مسائل سیاسی این سخن روحانی را بستن تنگه هرمز توسط ایران تفسیر کردند. چند روز بعد روحانی در همایش رؤسای سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌های ایران نیز اعلام کرد: آمریکایی‌ها می‌گویند نمی‌گذاریم نفت ایران صادر شود و خیال می‌کنند وقتی ما می‌گوییم هنگامی که نفت ایران صادر نشود، هیچ کس نمی‌تواند نفت صادر کند به دنبال بستن تنگه هرمز هستیم، در صورتی که راه‌های فراوانی وجود دارد و بستن تنگه هرمز روش ساده آن است، ما بسیاری تنگه‌های دیگر برای این کار در اختیار داریم. "

این اظهارات رئیس شورای عالی امنیت ملی کشورمان واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت؛ در اولین واکنش‌ها دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به حسن روحانی در پیامی توئیتری به روحانی نوشت که هرگز آمریکا را تهدید نکند.

"ملوانان نیروی دریایی آمریکا تضمین می‌دهند که تنگه هرمز باز بماند"؛ این هم سخن بیل اوربن، از فرماندهان ارتش آمریکا است که در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس مدعی شده بود که ملوانان نیروی دریایی آمریکا و متحدان منطقه‌ای این کشور تضمین می‌دهند راه عبور کشتی‌های تجاری طبق قوانین بین المللی باز می‌ماند.

اویل پرایس که از معتبرترین نشریه‌های اقتصادی سیاسی در جهان است در گزارشی به اهمیت تنگه هرمز در معادلات نفت جهانی پرداخت و نوشت: "هیچ تهدید مستقیمی انجام نگرفته، اما بستن تنگه هرمز برای همه دارای اهمیت استراتژیک است. تهدید ایران به بستن این تنگه موضوع جدیدی نیست. در زمان جنگ معروف به «جنگ نفتکش‌ها» ایران همین تهدید را مطرح کرده و حتی به طور موقتی این تنگه را مسدود کرد. نیرو‌های دریایی غرب قادر به جلوگیری از چنین اقدامی هستند، اما تعداد بیشماری تانکر و کشتی‌های حمل و نقلی در  آن دوره تحت تاثیر قرار گرفتند."

اشاره اویل پرایس به سال‌های پایانی جنگ تحمیلی است که خلیج فارس عرصه درگیری ایران با صدام و حامیانش شد؛ برای اولین بار عراق در سال ۱۹۸۱ اقدام به حمله به کشتی‌های غیر نظامی ایرانی کرد که محموله‌های نفتی حمل می‌کردند؛ در طول جنگ صدام به شدت این حملات علیه کشتی‌های تجاری ایرانی افزود تا اینکه ایران هم در اواسط جنگ تصمیم به مقابله گرفت؛ سیاست ایران این بود در صورتی که نتواند نفت خود را صادر کند؛ مانع از صادرات نفت دیگر کشور‌ها شود.

در سال ۱۹۸۷، ایران موشک‌های زمین به دریا موسوم به موشک‌های کرم ابریشم را خریداری کرد و بر قدرت نظامی خود در خلیج فارس افزود؛ با حمله عراق به جزیره خارک و ادامه حملات علیه کشتی‌های تجاری ایرانی, هم کویت برای اولین بار از آمریکا درخواست کرد تا به کمک ناو‌های جنگی خود، محافظت از نفتکش‌های کویتی را به عهده بگیرد؛ به تدریج پای آمریکا هم به این درگیری‎ها باز شد.

روش جنگی نیرو‌های دریایی ایرانی استفاده از مین‌های دریایی و قایق‌های تندرو بود. روشی سریع که می‌توانست به راحتی در برابر تجهیزات عظیم نظامی دشمن پیروز شود. تجربه موفق نیروی دریایی سپاه در چنین قالبی موجب شده است تا امروز هم سپاه بر استفاده از همین ظرفیت تکیه کند.  با این وجود نیروهای دریایی سپاه و ارتش همواره قدرت نظامی خود را به منظور موازنه قدرت، ارتقا می‌دهند.

سردار سرلشکرپاسدار  محمد باقری رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح دربیست و یکمین همایش سراسری فرماندهان، مسئولان و مدیران نیروی دریایی سپاه پاسداران با بیان اینکه هیچ‌گاه از راهبرد‌های جدید دشمن غافل نشده و همواره آن‌ها را رصد می‌کنیم، تصریح کرد: به برکت آمادگی و توانمندی نیروی دریایی سپاه، کشور‌های متخاصم قبل از ورود به تنگه هرمز اضطراب دارند و ظرف یک سال اخیر مطابق حقوق بین الملل رفتار کرده اند و اگر فراتر از آن عمل کنند، با مقابله و اقدامات کنترلی نیروی دریایی سپاه مواجه خواهند شد.

باقری با تاکید بر اینکه خلیج فارس خانه و وطن ما است و دشمنان در خلیج فارس میهمان ناخوانده هستند، گفت: جمهوری اسلامی ایران با نیرو‌های با ایمان، شجاع و شهادت طلب برای نبرد با دشمنان آماده است، همانگونه که پیشکسوتان نیروی دریایی سپاه در دوران دفاع مقدس درخلیج فارس تقابل و رویارویی عزت بخش و اقتدار آفرینی با دشمنان داشتند.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بهره گیری از "مین های دریایی" ،" موشک های ضد کشتی" و "قایق های تندرو" ؛ یک امنیت پایدار را در خلیج فارس ایجاد کرده و این موضوع باعث ناخشنودی مقامات نظامی و سیاسی ایالات متحده آمریکا شده است. نیروی دریایی سپاه پاسداران با اعمال حاکمیت ایران در آب های سرزمینی همواره به ناوهای بیگانه هشدار داده به حریم دریایی احترام بگذارند و ناوهای آمریکایی در زمان عبور از خلیج فارس خود را به دهانه جنوبی "تنگه هرمز" می چسبانند و حرکت می کنند و این یعنی اقتدار جمهوری اسلامی در حفظ حریم آبی.

شبکه المیادین در گزارشی مطرح کرد که قدرت نیروی دریایی ایران در قایق های تندرو نهفته است که مجهز به موشک های ضد کشتی هستند. نیروی دریایی ایران فعالیت هایی سیاسی مثل دیپلماسی دریایی برای ارسال پیام های دریایی انجام می دهد که در انجام تمرین های دریایی در واکنش به تمرین های دریایی آمریکا و اسرائیل در منطقه و بخصوص منطقه خلیج فارس تجلی می یابد. علاوه بر این نیروی دریایی ایران برای مقابله با تهدیدات خارجی که هر لحظه احتمال وقوع آنها وجود دارد، مجهز شده است.

کارشناسان معتقد هستند که با توجه به ظرفیت های موجود برای جمهوری اسلامی ایران، به نظر می رسد ابزار مد نظر برای بستن تنگه هرمز، نظامی باشد. از این رو، باید دید که از حیث نظامی، چه توانمندی هایی برای ایران، جهت بستن تنگه وجود دارد. به طور کلی، توانمندی ایران در زمینه درگیری های دریایی، پایین نیست. طبق طبقه بندی سایت Global Fire Power، ایران از نظر توانمندی نظامی دریایی،چهارمین قدرت جهان است و چندان از آمریکا ضعیف تر نیست. بنابراین دست و پای ایران برای بستن یا مختل کردن عبور و مرور بسته نیست و در زمینه توانمندی نظامی کلاسیک دریایی، قدرتمند است.

مین دریایی: طبق گزارش بی بی سی، ایران ۵ هزار مین دریایی دارد. این مین ها، مسلما به مرور زمان، پیشرفته‌تر شده اند و شناسایی آن‌ها برای کشتی‌های عبوری سخت خواهد بود. اهمیت استفاده از مین توسط جمهوری اسلامی ایران برای بستن تنگه را زمانی درک خواهیم کرد که به یاد بیاوریم نفت کش بریجتون با اصابت به این سلاح‌ها متوقف شد. ناو Samuel B. Robert که با موشک، ناو سهند ایران را نابود کرده بود، در اثر اصابت به مین دریایی ایران به خارج از خلیج فارس منتقل شد. بنا بر تخمین وبگاه Global Fire Power، ایران ده کشتی مین انداز هم برای جا گذاری این مین‌ها در اختیار دارد. البته طی جنگ نفت کش ها، نیروی دریایی سپاه پاسداران اثبات کرد که برای مین گذاری دریایی، وابسته به کشتی‌های مین گذار نیست. بنابراین، مین‌های پر شمار، مسلما قدرت ایران برای بستن تنگه را بسیار بالا خواهد برد. ۵ هزار مین، می‌تواند خلیج فارس را به میدان مین خطرناکی برای همه کشتی‌های عبوری، اعم از نظامی و نفت کش تبدیل کند.

ناو و ناوچه: بنابر شواهد، جمهوری اسلامی ایران حداقل ۲۰ ناوچه دارد که همه ساخت داخل است. البته ناو شکن‌های دماوند و جماران، از جمله توانمندی‌های دریایی کلاسیک نیرو‌های نظامی ایران است که بومی سازی شده اند. 

قایق تندرو: کابوس بزرگ نیروی دریایی آمریکا، قایق‌های تندرویی است که به موشک های کاتیوشا هم مجهزند. با توجه به سرعت بالای این قایق‌ها و اندازه نسبتا کوچک آن ها، آسیب پذیری آن‌ها پایین و قدرت ضربه زدن آن، بسیار بالاست. این قایق‌ها در جنگ نفت کش‌ها نشان دادند که تا چه حد می‌توانند نیروی دریایی ایالات متحده را زمین گیر کنند. 

زیر دریایی: این جنگ افزار هم جزو ادوات کلاسیک جنگ دریایی محسوب می‌شود. کشورمان حداقل سه زیر دریایی بزرگ دارد. از سوی دیگر بیزنس اینسایدر تخمین می‌زند که ایران، ۱۳ زیر دریایی کوچک دارد. Global Fire Power، اما تاکید دارد که ایران در مجموع، حداقل ۳۳ زیر دریایی کوچک و بزرگ در اختیار دارد.

موشک: بزرگترین چالش برای نیرو‌های ضد ایرانی در هر کجای دنیا، موشک خواهد بود، گواه این ادعا نیز تروریست‌های به اصطلاح دموکرات و داعش هستند که صابون این موشک ها به تنشان خورده است. توانمندی موشکی ایران بر هیچ کس پوشیده نیست و چنان باعث نگرانی محور ریاض، اسرائیل و آمریکا شده که بعد از شکست در بحث تحریم موشکی ایران، چند وقتی می شود که برجام موشکی را مطرح می‌کنند. تمامی موشک‌های ایران، قابلیت ضربه زدن به نفت کش‌ها و کشتی‌های نظامی در دریای عمان، خلیج فارس و حتی کیلومتر‌ها دورتر از آن را دارند. در این گزارش موشک‌هایی مدنظر است که بیشتر سطح به دریا هستند یا قابلیت شلیک از روی قایق را دارند. جدول زیر، بخشی از توانمندی موشکی ایران در تقابل احتمالی نظامی در خلیج فارس را معرفی می‌کند.

 اگر جمهوری اسلامی ایران بخواهد تنها با اتکا بر توانمندی موشکی خود، اقدام به بستن تنگه کند، حتما می تواند، چه برسد به این که سایر توانمندی ها نظیر قایق های تندرو، مین دریایی و زیر دریایی ها هم به کار گرفته شوند. بیش از ۱۷ میلیون بشکه نفت خام _ یک سوم حمل و نقل نفتی جهان از راه دریا_ روزانه از تنگه هرمز عبور می‌کند که تحرکات نظامی سبب بالا رفتن هزینه های بیمه کشتی ها و بالا رفتن اتوماتیک قیمت نفت خواهد شد و ترامپ این تاجر آمریکایی به این موضوع به خوبی واقف است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند در صورت بسته‌شدن تنگه‌ هرمز، بازارهای جهانی نفت با کمبود ۲۰ میلیون بشکه‌ای مواجه می‌شوند و احتمال دارد که بهای نفت از مرز بشکه‌ای ۲۵۰ دلار هم بگذرد، چرا که بسته‌شدن تنگه هرمز به معنای توقف صادرات ۹۰ درصد نفت منطقه و توقف معاملات تجاری بسیاری از کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس خواهد بود.

اهمیت تنگه هرمز تنها به دلیل صادرات نفت نیست؛ ناوگان پنجم آمریکا به عنوان یکی از مهم‌ترین و استراتژیک ترین پایگاه‌های نظامی جهان در بحرین قرار دارد؛ انواع ناوهای موشک‌انداز، اسکورت و هواپیمابر به همراه تأسیسات عظیم لجستیکی و هدایت مرکزی آنها در پایگاه بحرین مستقر است، پس اگر جمهوری اسلامی ایران بخواهد این گزینه را عملی کند، قطعا کمر یانکی‌ها خواهد شکست.