ضرورت ایجاد پول مشترک برای کشورهای اسلامی

به گزارش ایران اکونومیست؛  دلار و نوسانات نرخ برابری آن در برابر سایر ارزهای بین المللی، پدیده‌ای نیست که فقط برای یک کشور مشکل‌ساز باشد ، بلکه در بسیاری از نقاط مختلف جهان بخصوص کشورهای مسلمان را دچار آسیب اقتصادی کرده است.
ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی در سال 2007 در انتقاد از وابستگی کشورهای جهان به ویژه کشورهای مسلمان به سیستم مالی آمریکا، ایده‌ی «دینار طلا» را به عنوان ارز برای مبادلات میان کشورهای هم‌سو به ویژه مسلمان مطرح کرد. ایده‌ای که با مرور زمان به فراموشی سپرده شد.
با روی کار آمدن دوباره‌ ماهاتیر در مالزی و بروز مسائل ارزی برای برخی کشورهای مسلمان از جمله ایران، بار دیگر ایده
پیشین سیاستمدار کهنه کار مالزیایی درمورد دینار طلا در فضای افکار عمومی کشورهای اسلامی مطرح شده است.
خبرنگار  درمورد امکان سنجی تحقق چنین ایده ای با دکتر یوسف احمد استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تکنولوژی مارا مالزی (UITM) به گفت وگوی مشروحی نشست.
دیپلمات پیشین مالزیایی معتقد است: نوسانات ارزهای بین المللی اقتصاد کشورهای در حال رشد و نوظهور را به ویژه پس از اقدامات گسترده یکجانبه گرایانه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا درجهان هدف قرار داده که این ضرورت جایگزینی یک ارز مشترک بین المللی به غیر از دلار است.
یوسف احمد در حال حاضر عضو ممتاز انستیتوی روابط خارجی و دیپلماسی وزارت خارجه مالزی بوده و همچنین سفیر سابق مالزی در اسپانیا و کارداری پیشین سفارت مالزی در ایران در سال‌های دورگذشته را درکارنامه فعالیت های سیاسی و دیپلماتیک خود دارد.

**مشروح گفت و گوی  با این دیپلمات و اقتصاددان مالزی:
سوال: به نظر شما ایده‌ی دینار طلا تا چه حد عملی است؟ آیا این امکان وجود دارد که بتوان آن را در برخی مبادلات تجاری جایگزین دلار آمریکا کرد؟
پاسخ : ایده‌ی رواج دینار طلا به عنوان ارز بین‌المللی به ویژه در میان کشورهای مسلمان عملی و امکان‌پذیر است، البته نه در آینده‌ای نزدیک. با وجود این، اجرای این ایده پیچیده است و جایگزینی آن به جای دلار آمریکا در کوتاه مدت بسیار دشوار خواهد بود.
سوال: چه دلایلی این ایده را برای همه کشورهای مسلمان، نه فقط آن دسته که از محدودیت‌ها و تحریم‌های دلاری رنج می‌برند، جذاب می‌کند؟
پاسخ: دینار طلا برای کشورهای مسلمان از چندین جهت جذاب است. اول آن که طلا به طور عمومی و تاریخی واحد ارزی پذیرفته شده‌ ای در سراسر جهان بوده و هزاران سال برای مبادلات بازرگانی به کار گرفته شده است.
نکته‌ دوم و جالب این که قدرت یا ارزش دلار رایج آمریکا بر پایه‌ی استاندارد طلا محاسبه نشده بلکه برمبنای درک و اعتماد جهانی و تدوام نظم جهانی موجود شکل گرفته است و قدرت اقتصادی آمریکا ارزش جهانی آن را پشتیبانی می‌کند. این درک و اعتماد جهانی(و وجوه تبلیغاتی آن) از طریق دیپلماسی و گاه اعمال زور توسط تنها کشور پیروز جنگ جهانی دوم پرورده شده است.
تداوم اعتماد جهانی به دلار در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا را قادر ساخت تا بدون نگرانی در مورد میزان پشتوانه‌ی طلای موجود در آمریکا، تا هر میزان که لازم بداند، دلار چاپ و توزیع کند.
فروپاشی نظام‌های کمونیستی نیز اعتماد جهانی را به دلار آمریکا به عنوان قدرت نرم(Soft Power) و ارتش آمریکا به عنوان قدرت سخت(Hard Power) افزایش داد.

سوال: این درحالی است که بسیاری از کشورهای جهان ملزم به انتشار پول بر مبنای ذخایر طلای خود هستند. پرسش اینجاست که چرا دیگر اقتصادهای بزرگ جهان به این رویه تن داده‌اند؟
پاسخ: اغلب قطب‌های اقتصادی جهان در پی یافتن راه گریزی از انحصارطلبی دلار آمریکا بوده‌اند. این نیاز در سال‌های اخیر در میان کشورهای مختلف بیشتر شده وگاه کوشیده‌اند از ارزهایی مانند یورو، ین ژاپن و یوان چین در مبادلات تجاری استفاده کنند تا از تسلط دلار و وابستگی به آن بکاهند.

سوال:با وجود این شما دینار طلا را برای مسلمانان جذاب‌تر می‌بینید.
پاسخ: حدود یک میلیارد و300 میلیون مسلمان در جهان زندگی می‌کنند. این همان پتانسیل لازم برای بهره‌گیری از دینار طلاست. باید به این نکته نیز توجه داشت که در نتیجه‌ی انقلاب تکنولوژی-اطلاعاتی سال‌های اخیر، کشورهای مسلمان عرب و غیرعرب مبادلات بازرگانی با یکدیگر را افزایش داده‌اند. بانکدااری و موسسات مالی اسلامی اعتماد و مشارکت ملی و فراملی بدست آورده‌اند. در میان، کشورهای ثروتمند نفت‌خیز، سرمایه، منابع و ساختار شکوفایی برای توسعه اقتصاد جهان اسلام دارند، اگر اتحاد و عزم جدی سیاسی در آنان وجود داشته باشد.

سوال: در دو سال گذشته، اسلام‌هراسی در آمریکاو برخی کشورهای اروپایی ترویج شده و شدت یافته است. به گونه‌ای که بسیاری از مسلمانان را نسبت به آینده‌ی روابط اقتصادی با غرب بدبین کرده است. آیا این عامل نیز می‌تواند پشتوانه‌ی سیاسی لازم برای مقابله با انحصار دلار آمریکا را پدید آورد؟
پاسخ: یک جریان مقابله‌ی جهانی به ویژه در میان کشورهای مسلمان با سیاست‌های سلطه‌جویانه و اسلام‌ستیز آمریکا شکل گرفته است. این جریان خواهان توقف استفاده از دلار برای بهره‌کشی، زورگویی، بی‌ثبات‌سازی در مورد کشورهای اسلامی و غیراسلامی است که هدف تهاجم نرم آمریکا قرار گرفته‌اند. وجود این تقابل در سطح جهان به وضوح قابل مشاهده است.

سوال : با وجود این، هنوز گام عملی موثری در این زمینه برداشته نشده است. شاید به این دلیل که الگوی موفقی حتی در میان کشورهای پیشرفته جهان دیده نشده است.
پاسخ: موفقیت یورو در اتحادیه اروپا نمونه‌ قابل تاملی برای مطالعه است، اگرچه هنوز گستره‌ بسیار کوچکتری از دلار دارد. تلاش‌های چین و ژاپن نیز می‌تواند الهام‌بخش باشد. باید به این نکته نیز توجه داشت که بازگشت به شکوفایی عصر طلایی اسلام در یک هزار و 400 سال پیش، انگیزه‌ای بسیار قوی در میان نخبگان مسلمان است. ایده‌ی دینار طلا همسویی کاملی با این آروزی جهانی مسلمانان دارد.

سوال:چه شرایط و پیش‌نیازهایی برای عملی کردن ایده‌ی دینار طلا لازم است؟
پاسخ: شرایط متعددی برای جایگزینی دلار با ارزی مانند دینار طلا در درازمدت لازم است. نخست آن که همه کشورهای مسلمان باید دیدگاه‌های کوته‌بینانه و اختلافات بی‌پایه‌ی خود را کنار بگذارند و این ایده را بپذیرند. به پتانسیل آن باور داشته باشند و عزم سیاسی لازم را برای اجرای آن نشان دهند. سپس مرحله به مرحله، در تراکنش‌های مالی خود دینار طلا را به کار گیرند. این شرط بدون عدم اتحاد مسلمانان به آسانی تحقق نمی‌یابد.

سوال: البته سیستم‌های مالی این کشورها و وابستگی آنها به ساختار مالی غرب نیز با یکدیگر متفاوت است. آیا می‌توان انتظار داشت که آنها با هم همگام شوند؟
پاسخ: به دلیل همین تفاوت‌هاست که به نظر من باید این روند تدریجی و در درازمدت شکل بگیرد. کشورهای مسلمان با اقتصاد باز باید به بازار تبادلات ارزی خود تنوع ببخشند و هویت سرمایه‌گذاری خود را روی مدل‌های کمتر وابسته به مدل غالب غربی پایه‌گذاری نمایند.
آنها باید مسیرهای جایگزینی را بیابند که اگر با پیشرفت سریع همسو نیست، دستکم با استقلال و عدم وابستگی کشور همراه باشد. این روند به شکست تدریجی تسلط استعمار نوین غربی به ویژه بر کشورهایی که پیشتر مستعمره بوده‌اند، خواهد انجامید.
باید به این نکته نیز توجه داشت که توفیق در این راه، نیازمند کوشش، نوآوری و پذیرش واقعیت‌های موجود در اقتصاد جهان است. اقتصاددانان، بانک‌داران، جامعه‌شناسان و فرهیختگان مسلمان باید با هم‌اندیشی بسترساز این تحول باشند.

سوال: رویدادهای قرن بیستم نشان می‌دهد که آمریکا و متحدانش با هر گونه تلاش برای جایگزینی دلار با ارزهای دیگر به سختی مقابله می‌کنند و گاه تا مرز براندازی حکومت‌ها پیش می‌روند. آیا در میان رهبران کشورهای مسلمان تمایل به چنین رویارویی سختی خواهند داشت؟
پاسخ: بی‌تردید در برابر دینار طلا و هرگونه ارز جایگزین، مقاومت و مخالفت شدیدی از سوی آمریکا و متحدانش شکل خواهد گرفت. از همین رو باید راهبرد مقابله با آن نیز توسط کشورهای حامی دینار طلا تدوین شود. رهبران کشورهای اسلامی باید از درون متحول شوند. ساختار ذهنی آنان با نوعی خودکوچک‌بینی و عدم اعتماد به نفس شکل گرفته است. این ساختار ذهنی باید به گونه‌ای تغییر کند که به باور قوی به دینار طلا و قدرت آن به عنوان ارز بین‌المللی بدل شود. موفقیت یورو در اتحادیه اروپا نمونه‌ی خوبی برای الهام گرفتن است.

سوال: دلار آمریکا با وجود اعتبارش به عنوان یک ارز جهانی بارها با کاهش ارزش برابری در برابر سایر ارزها روبرو شده است. به نظر می‌رسد که دلار آمریکا تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با افت و خیزهای زیادی روبرو خواهد شد. سیاست خارجی آمریکا به ویژه جنگ تجاری با چین، کانادا و اتحادیه اروپا در درازمدت اثرات زیان‌باری بر اقتصاد آمریکا خواهد داشت. در نتیجه، کشورهای بیشتری در جهان خواهند کوشید که ذخایر ارزی خود را با ارز پایدارتری حفظ کنند. پرسش اینجاست که چه ارزی می‌تواند خود را جهانیان بقبولاند؟
**پاسخ: اول آن که ناپایداری ارزش دلار پدیده‌ تازه‌ای نیست و درآینده نیز بارها با نوسانات ارزش آن روبرو خواهیم شد. اساسا این بخش اجتناب‌ناپذیر و ذاتی مدل اقتصاد آزاد است که از سوی آمریکا ترویج داده شده است. برخی کارشناسان این ناپایداری را پدیده‌ای دوره‌ای می‌دانند که هر چند سال یک بار روی می‌دهد و نه فقط بر آمریکا بلکه بر اقتصاد سایر کشورها نیز اثر می‌گذارد. جنگ تجاری نیز به این ناپایداری دامن خواهد زد بی ان که به پیروزی هیچ‌یک از طرفین بیانجامد.
یورو و حتی یوان چین در آینده می‌توانند جایگزین‌های معتبری برای دلار آمریکا باشند و همچنین دینار طلا اگر بتواند تحقق یابد. اما در این میان فاکتورهای دیگر مانند روابط سیاسی، قانونی و پیمان‌های تجاری و نظامی میان کشورها نقش موثری ایفا خواهد کرد.

سوال: روابط مالزی با کشورهای آسه‌آن نزدیک‌تر از کشورهای خاورمیانه است، اما به نظر می‌رسد دینار طلا بیشتر همسویی بیشتری با کشورهای خاورمیانه دارد. حتی اسم آن نیز مشابه برخی ارزهای خاورمیانه است. چرا؟
پاسخ: پیوندهای تاریخی، مذهبی، فرهنگی و احساسی و همچنین پیوندهای سیاسی کشورهای مسلمان آسه‌آن یعنی مالی، اندونزی و برونئی بستر مناسب‌تری برای پیدایش دینار طلا به وجود آورده است. این سه کشور روابط اقتصادی نزدیکی با کشورهای خاورمیانه دارند. این پیوندها در مورد کشورهای غیرمسلمان عضو آسه‌آن کمتر دیده می‌شود. آنها با وجود مشترکات جغرافیایی، مذهب، تاریخ و سیاست متفاوتی دارند. مواضع سیاسی آنان نیز کمتر به مواضع کشورهای مسلمان نزدیک است. در نتیجه، دینار طلا بیش از آن که برمبنای جغرافیا پایه‌ریزی شود، برمبنای پیوندهای مذهبی کشورهای مسلمان شکل خواهد گرفت.