به گزارش ایران اکونومیست از ساری ، آیین تشت گذاری یا تشت گردانی یکی از قدیمی‌ترین سنت‌ها و مناسک در ایران به ویژه در مناطق آذری نشین است.
این آیین پیش از آغاز محرم در روز‌های بیست و هفتم تا سی ام ذی الحجه در تکایا، مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود.
استقبال قائمشهری‌ها از ماه محرم با تشت گذاری و قلک شکنی
حجت الاسلام ناصر مهدی نیا یکی از کارشناسان مذهبی شهر زیرآب به حضور بزرگان و ریش سفیدان همه مساجد آذری در مراسم تشت گذاری اشاره کرد و گفت: هیئت‌های عزاداری با کمک جوانان، تشت‌های مخصوصی از آب را که نمادی از آب فرات است حمل و وارد مساجد و حسینیه‌ها می‌کنند، سپس نوحه‌های مربوط به عزای حسینی و دعای تشت گذاری را که عباراتی فارسی، ترکی و عربی است می‌خوانند و مراسم عزاداری امام حسین (ع) به طور رسمی آغاز می‌شود.
وی با بیان اینکه گذاشتن دست در آب تشت‌ها نوعی بیعت با امام حسین (ع) است، افزود: عزاداران علاوه بر اینکه جهت رفع تشنگی از آب تشت‌ها می‌نوشند، به شفا بخش بودن این آب نیز اعتقاد ویژه دارند و از آن به عنوان تبرک به خانه‌های خود می‌برند تا بیمارانشان هم از آن آب بنوشند.
سابقه ۵۰ ساله آیین تشت گذاری در قائمشهر
اگر چه سنت تشت گذاری آذری‌ها قدمتی ۶۰۰ ساله دارد، اما قدمت این آیین به عنوان نخستین مراسم استقبال از محرم در بین آذری زبان‌های مناطق مختلف مازندران مانند بابل، قائمشهر، ساری و شهر‌های غرب مازندران متفاوت است، به گونه‌ای که در قائمشهر به حدود نیم قرن و در بهشهر حدود یکصد سال پیشینه دارد.
استقبال قائمشهری‌ها از ماه محرم با تشت گذاری و قلک شکنی
نمادی از سیراب کردن سپاه کوفه
حجت الاسلام مهدی نیا با بیان اینکه فلسفه برگزاری آیین تشت گذاری به واقعه کربلا باز می‌گردد، گفت: در ۲۷ ذی الحجه سال ۶۰ در منطقه ذو حسم، پس از برخورد کاروان امام حسین (ع) با کاروان یزید بن معاویه به فرماندهی حر بن یزید ریاحی به دلیل اینکه لشکر حر از لشکر امام حسین (ع) تقاضای آب می‌کنند، امام دستور می‌دهند تا در تشت‌های مختلف آب بریزند تا لشکریان و اسب‌های دشمن سیراب شوند.
استقبال آذری‌های مقیم قائمشهر از عزاداری حسینی
آذری‌های مقیم قائمشهر هم ۲۶ ذی الحجه با برافراشتن دو پرچم مزین شده به نام مبارک امام حسین (ع) و حضرت اباالفضل العباس (ع) و انتقال تشت به داخل مسجد، نزدیک شدن ماه محرم را به عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) را خبر رسانی و عزاداری حسینی را چند روز پیش از ماه محرم آغاز می‌کنند.
خادم مسجد جامع آذری‌های مقیم شهرستان قائمشهر گفت: مراسم تشت گذاری در این شهرستان از زمانی که مسجد آذری‌های ساخته شد، برگزار می‌شود.
محمد باقر سرکاری با بیان اینکه فلسفه این مراسم اطلاع دادن به مردم درباره نزدیک شدن ماه محرم است، گفت: در زمان‌های بسیار دور که وسایل ارتباط جمعی وجود نداشت و تنها عده‌ای کمی از تقویم و گذر ماه و سال خبردار بودند، با برگزاری مراسم تشت گذاری بقیه مردم هم از نزدیک شدن ماه محرم باخبر می‌شدند و خودشان را برای عزاداری این ماه آماده می‌کردند.
خادم مسجد جامع آذری‌های مقیم قائمشهر ادامه می‌دهد: تشتی را که هر سال پس از محرم در منزل یکی از افراد خیر نگهداری می‌شود با عزاداری و قربانی کردن گوسفند به مسجد می‌آوریم و داخل مسجد می‌گردانیم تا هر فردی که نذری دارد، نذری اش را داخل تشت قرار دهد و پس از آن عزاداری آغاز می‌شود و مردم سینه زنی می‌کنند.
استقبال قائمشهری‌ها از ماه محرم با تشت گذاری و قلک شکنی
تاریخچه مراسم سنتی تشت گذاری
حجت الاسلام مهدی نیا کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه سابقه تشت گذاری به دوران صفویه باز می‌گردد، گفت: وجود تشتی در مسجد بازار چاقوسازان اردبیل، متعلق به دوران شاه عباس (۱۰۳۸ ق) تاییدی بر این مطلب است.
وی با بیان اینکه در دوران قاجار این مراسم فقط در مسجد جامع اردبیل برگزار می‌شد، افزود: برگزاری این مراسم بعد‌ها به دیگر محلات شهر و دیگر شهر‌های ترک زبان گسترش یافت.
حجت الاسلام مهدی نیا گفت: در سال‌های اخیر علاوه بر شهر‌های آذربایجان و زنجان این مراسم سنتی در اکثر مناطق آذری نشین کشور برگزار می‌شود.
قلک شکنی از دیگر آیین‌های پیشوازی محرم در مازندران
در مراسم قلک شکنی، عاشقان سید الشهدا (ع) و یاران با وفایش با پهن کردن پارچه‌های سبز در حسینیه، قلک‌های نذری جمع آوری شده را روی آن‌ها قرار می‌دهند و دور آن‌ها می‌نشینند و سپس یک قلک سفالی توسط یکی از پیرغلامان شکسته می‌شود و بقیه قلک‌ها که بیشتر پلاستیکی است توسط حاضران باز و وجوه داخل آن‌ها شمارش می‌شود.
رضا خانلری یکی از اعضای هیئت حضرت علی اصغر (ع) شهرستان قائمشهر که این مراسم را برگزار می‌کند، گفت: مراسم قلک شکنی در حسینیه طالقانی از محرم سال گذشته با توزیع قلک میان ساکنان منطقه و اعضای هیئت احیا در آستانه محرم جمع آوری و شکسته می‌شود.
خانلری ادامه می‌دهد: عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) وجوه نذری شمارش شده به همراه کمک‌های مردمی را که در این آیین جمع آوری می‌شود طبق سنت باقی مانده از گذشتگان صرف عزاداری سالار شهیدان امام حسین (ع) و یاران با وفایش در ماه محرم می‌کنند.
وی مراسم قلک شکنی را یکی از راه‌های مشارکت مردم برای برپایی آیین‌های عزاداری اعلام کرد و افزود: وجوه جمع آوری شده علاوه بر پذیرایی از عزاداران حسینی، انجام کار‌های فرهنگی و دیگر مناسک مربوط به محرم مانند مراسم خیمه سوزان، برپایی نمایشگاه ایام محرم وبرنامه‌هایی از این دست می‌شود.
ثبت آیین‌های سنتی مازندران در فهرست آثار معنوی ملی
طوبی اوصانلو مسئول واحد مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: برخی از آیین‌های عاشورایی مازندران در فهرست آثار معنوی ملی به ثبت رسیده، که مراسم آیینی مذهبی مانند کرنانوازی، منبرکشی، علم گردانی، کربزنی، سنت آیینی مذهبی اطعام دهی در سورک و مراسم روز یازدهم در دودانگه ساری از جمله این مراسم است.
اصانلو با بیان اینکه مراسم آیین سنتی تشت گذاری بخشی از ویژگی‌های شکلی و نمادین عزاداری استان اردبیل است که در مناطق مختلف آذری نشین مازندران نیز اجرا می‌شود، افزود: این آئین سنتی نیز در فهرست آثار ملی معنوی کشور ثبت شد.
