منطقه آزاد سیستان جبران کننده بی مهری طبیعت و کم لطفی همسایه

به گزارش ایران اکونومیست؛ منطقه سیستان در حدود 2 دهه گذشته مشکلات متعددی را پشت سر گذاشته است و این امر تاثیر مستقیمی در کاهش جمعیت و توسعه اقتصادی آن داشته است، پس از قطع شریان اصلی آب رودخانه هیرمند در سال 1376 و خشک شدن تالاب بین المللی هامون در سال 1378 عملا کار اصلی و مهم مردم از جمله کشاورزی، دامپروری، صید و صیادی و صنایع دستی در منطقه سیستان رو به تعطیلی و نابودی نهاده و یا حداقل دیگر صرفه اقتصادی نداشت.
پس از خشکی هامون مردم این منطقه با توجه به همجواری 300 کیلومتری با کشور افغانستان کار داد و ستد سنتی با همسایگان خود در آن سوی مرز را آغاز کردند و توانستند چرخ اقتصاد خانوارهای خود را بچرخانند، اما این راه معیشت نیز با وجود تمام فواید خود و درآمد مطلوب مردم به سبب برخی عوامل امنیتی و به بهانه جلوگیری از خروج مواد سوختی به عنوان سرمایه ملی با ایجاد دیوار امنیتی بسته شد.
خشکی هامون و انسداد مرز در این منطقه سبب اوج گرفتن بیکاری، کمبود درآمد و افزایش معضلات اجتماعی و در نهایت مهاجرت اجباری تعداد زیادی از مردم شد.
 
**خشکسالی بی سابقه و عدم تعهد افغانستان در رهاسازی آب
معمولا در پایان هر سال و اوایل فصل بهار به دلیل ذوب شدن برف ها در کوههای مرکزی افغانستان و سرچشمه رودخانه هیرمند در مناطق بالا دست سد کجکی آن کشور و افزایش میزان آب در این سد مقداری آب بصورت دشتمال و سیلاب در این رودخانه جاری می شد و مقادیری از آن به سیستان رسیده و مردم می توانستند از آن استفاده و اندکی کشاورزی کنند.
دولت افغانستان که توانایی کنترل این سیلاب را نداشت همواره آن را به عنوان حق آبه محسوب می کرد، اما اینک به دلیل کمبود بارش، افزایش کشت خشخاش در زمین های اطراف رودخانه هیرمند در افغانستان و یا سایر عوامل جهت دار در سال آبی جاری حق آبه مصوب ایران از سدکجکی از سوی دولت افغانستان رهاسازی نشده و خشکی بیش از حد تصور این منطقه را در بر گرفته است به طوری که هیچ محصول زراعی در این منطقه رشد نکرده و منابع آب آشامیدنی نیز در خطر جدی قرار گرفته اند.
یکی از کشاورزان منطقه سیستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: کشاورزان در پایان سال قبل به امید اینکه مانند هر سال آب وارد سیستان می شود زمین های خود را برای کشاورزی آماده کردند.
محمد امیر اشترک ادامه داد: با رها سازی آب از منابع ذخیره شده در چاه نیمه مردم اقدام به کشت محصول کردند به این امید که آب از طریق رودخانه هیرمند و سدکجکی وارد می شود اما هیچ آبی برای ادامه زراعت وارد نشد و کشاورزان محروم سیستان هر روز شاهد نابودی آخرین اندوخته های خود بودند.
وی افزود: کشاورزی فصلی تنها درآمد مردم این منطقه است و امسال با توجه به شرایط بحرانی آب و خشکسالی مفرط اکثر افراد برای کار به سایر نقاط کشور رفته اند.
وی بیان کرد: چند نفر از همسایگان ما برای کار به شمال، رفسنجان، یزد و سایر نقاط کشور سفر کرده اند در حالی که هر سال زمین کشاورزی خود را زراعت می کردند و درآمد اندکی برای گذران زندگی داشتند.
یکی از کارشناسان حوزه آب که خواست نامش ذکر نشود در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: براساس معاهده امضا شده توسط دولتین وقت ایران و افغانستان حق آبه ایران از ذخیره سد کجکی 820 میلیون متر مکعب در سال است و دولت افغانستان موظف است این آب را رها کند اما همواره در رهاسازی به موقع آن بهانه می آورد.
وی ادامه داد: معمولا همزمان با سیلاب های فصلی که افغانستان توانایی کنترل آن را ندارد آب رها می شود و در مسیر حدود هزار کیلومتری خود خسارت های زیادی را نیز در خود افغانستان به بار می آورد.
وی افزود: حق آبه همواره در مسیر خود پشت بند های مختلفی که هر آبادی ایجاد کرده می ماند و مقدار کمی از آن به ایران می رسید.
این کارشناس ادامه داد: به دلیل کاهش بارندگی های ارتفاعات افغانستان، در سالجاری حق آبه منطقه سیستان رهاسازی نشده و خشکی فراوانی تمام منطقه را در برگرفته است.
وی بیان کرد: به دلیل رها سازی نشدن حق آبه اینک وضعیت منابع آب آشامیدنی سیستان که تامین کننده بخشی از آب زاهدان نیز است نامطلوب تلقی می شود.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه در پایان سال قبل گمان می شد افغانستان به تعهد خود عمل کند 60 میلیون متر مکعب آب از چاه نیمه ها به عنوان حق آبه دریاچه هامون رهاسازی شد.
وی خاطرنشان کرد: باید سیاست هایی اتخاذ شود تا دولت افغانستان را به انجام تعهد بین المللی خود که حداقل حق منطقه سیستان است موظف کند و در صورتی که به تعهدات خود عمل نکند باید خسارت های ناشی را بر عهده گیرد.
نماینده مردم سیستان نیز چندی قبل در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: امسال 98 درصد آب زراعی سیستان کاهش یافته و کشاورزان علاوه بر این که هیچ محصولی برداشت نکرده‌ اند، همه چیز خود را نیز از دست داده و در این جا همه چیز سوخته و خاکستر شده و بر باد رفته است.
حبیب‌الله دهمرده خطاب به محمد جواد ظریف گفت: چرا تا کنون در رابطه با حقابه ایران از رودخانه هیرمند از افغانستان اقدام جدی و لازم به عمل نیامده است؟
وی ادامه داد: سیستان در گذشته انبار غله آسیا به شمار می ‌رفته و مردم این منطقه در طول تاریخ دارای افتخارات فراوانی بوده ‌اند.
نماینده مردم سیستان افزود: با وجود اقدامات خوب نظام جمهوری اسلامی به دلیل نبود مدیریت فرصت ‌ها، امروز با سرنوشت نامطلوبی روبررو هستیم و استمرار بیش از 2 دهه خشکسالی در سیستان و بلوچستان وضعیت معیشتی مرزنشینان را بسیار نامناسب کرده است.
وی در جلسه سوال از وزیر امور خارجه از هیات رئیسه مجلس خواست مستندی از وضعیت کشاورزی و زندگی مردم در استان سیستان و بلوچستان از نمایشگرهای مجلس پخش شود و در این مستند وضعیت نامطلوب تنفس مردم، اوضاع نامناسب کشاورزی و آب شرب و آب زراعی مردم ، دریاچه هامون و خشکسالی و تاثیر آن بر زندگی بومیان منطقه به تصویر کشیده و به نمایش در آمد.
نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: افغانستان روی رودخانه ‌ای که به دریاچه هامون سرازیر می شود سد احداث کرده و با این کار مانع سرریز شدن حق آبه این دریاچه شده است و این مسئله موجب تداوم خشکسالی و مشکلات فراوانی برای مردم منطقه سیستان شده است.
وی با یادآوری پیام امام خمینی (ره) در دهه 50 گفت: اگر به یاد داشته باشید در خشکسالی دهه 50 حضرت امام (ره) به شاه پیام داد که آنقدر ولخرجی نکند و به داد مردم سیستان برسد و حاصل این تشر امام (ره) اقداماتی بود که رژیم گذشته در سیستان و بلوچستان انجام داد و اینک نیز مقام معظم رهبری منطقه سیستان را تنگه احد نامگذاری کرده اند.
 
**منطقه آزاد جبران کننده خشکسالی و جلوگیری از مهاجرت
منطقه سیستان پس از خشکی هامون و انسداد مرز معضلات اجتماعی بسیاری از جمله بیکاری، فقر و مهاجرت را به خود دیده که ورود به این موضوع ها سبب هزینه های بسیاری برای دولت و مردم شده است و اینک پس از خشکسالی مفرط به دلیل رهاسازی نشدن حق آبه و وجود بی کاری در منطقه، ایجاد منطقه آزاد می تواند بسیاری از معضلات را در این منطقه از بین ببرد و جلوی مهاجرت مردم را بگیرد.
یکی از جوانان منطقه سیستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پس از بسته شدن مرز و خشکسالی مفرط بسیاری از فعالیت های اقتصادی از حرکت ایستاد و مردم برای ادامه حیات اقتصادی خود مجبور به مهاجرت از منطقه شدند.
محمد رسول شیرزایی نسب ادامه داد: بر اساس برخی آمارها حدود هشت هزار خانوار از سیستان مهاجرت کرده اند که علت اصلی آن نیز خشکسالی و نبود درآمد و شغل مناسب بوده است.
وی اظهار داشت: پس از خشک شدن تالاب بین المللی هامون عملا کشاورزی در این منطقه تعطیل شد و با بسته شدن مرز نیز ریشه کار و اشتغال در منطقه خشکید.
وی تصریح کرد: هم اینک آمار اعتیاد در منطقه سیستان بسیار زیاد شده است که علت اصلی آن نیز بیکاری مردم به ویژه قشر جوان است.
شیرزایی نسب خاطرنشان کرد: ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند راهکار مناسبی برای بازگرداندن مردم و ایجاد اشتغال و امید به زندگی در این منطقه باشد.
وی بیان کرد: هم اینک چشم امید مردم این منطقه به ایجاد منطقه آزاد در سیستان است.
معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه زابل به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مزیت های منطقه سیستان وضعیت جغرافیایی آن و همجواری با کشور افغانستان است که باید به بهترین شکل از آن استفاده کرد.
هوشنگ ناظری ادامه داد: با توجه به شرایط منطقه و وجود حدود 18 سال خشکسالی، ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند عامل موثری در افزایش امید به زندگی و اشتغال باشد.
وی اظهار داشت: منطقه سیستان راه ورود و خروج کالا از کشورهای آسیای میانه به خاورمیانه و اروپا است و می تواند به عنوان بار انداز کالا نقش خود را ایفا کند.
وی تصریح کرد: منطقه آزاد سیستان در واقع مکمل نقش منطقه آزاد چابهار بوده و این 2 منطقه می توانند زنجیره ای از فعالیت های اقتصادی و ترانزیتی را در سطح استان ایجاد کنند.
فرماندار زابل خاطرنشان کرد: بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران اسلامی دروازه ورود کالا به کشور است و وجود منطقه آزاد در سیستان می تواند کمک بسیار خوبی برای ادامه چرخه حمل و نقل کالا باشد.
ناظری افزود: همچنین ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند چهره محرومیت آن را زدوده و امیدی تازه به مردم این منطقه بدهد.
وی بیان کرد: پس از انسداد مرز و افزایش بیکاری، بسیاری از مردم منطقه به سایر نقاط کشور مهاجرت کردند و معضلات اجتماعی در منطقه سیستان افزایش یافت.
وی ادامه داد: ایجاد منطقه آزاد در سیستان می تواند جمعیت مهاجرت کرده را به این منطقه بازگرداند و نیز با توسعه کار و اشتغال سبب کاهش معضلات اجتماعی در منطقه شود.
فرماندار زابل تصریح کرد: ایجاد منطقه آزاد در سیستان همچنین زمینه ساز رشد و توسعه سایر شهرها در استانهای مجاور خواهد شد و سیستان را به دروازه توسعه کشور تبدیل می کند.
نماینده مردم چابهار، کنارک، قصرقند و بخش مرکزی نیکشهر در مجلس شورای اسلامی نیز در اینباره به خبرنگار ایرنا گفت: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در نقاط مختلف سیستان و بلوچستان ضامن تولید ملی و ایجاد اشتغال پایدار هستند.
عبدالغفور ایران نژاد اظهار داشت: با راه اندازی منطقه آزاد سیستان در زابل بخش زیادی از مشکلات بیکاری و فقر در این منطقه حل می شود.
وی بیان کرد: ایجاد منطقه آزاد سیستان در نزدیکی مرز افغانستان می تواند به عنوان مکمل منطقه آزاد چابهار نقش بسزایی برای توسعه سیستان و بلوچستان ایفا کند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در طول 2 سال اخیر تلاش های زیادی برای رایزنی با سایر نمایندگان برای ضرورت ایجاد منطقه آزاد سیستان انجام داده ایم.
وی ابراز امیدواری کرد؛ نمایندگان مجلس شورای اسلامی با درک شرایط سیستان و بلوچستان که با خشکسالی و بیکاری دست و پنجه نرم می کند به ایجاد مناطق ویژه اقتصادی ایرانشهر، سراوان و منطقه آزاد سیستان رای مثبت دهند.
ایران نژاد ادامه داد: با تصویب مناطق ویژه اقتصادی و منطقه آزاد سیستان شاهد بهبود شرایط اقتصای، توسعه، اشتغال و افزایش تولید در سیستان و بلوچستان خواهیم بود.
وی گفت: ترانزیت کالا و حمل و نقل محصولات کشاورزی، مواد غذایی و مواد معدنی در سیستان و بلوچستان با ایجاد منطقه آزاد سیستان به عنوان مکمل منطقه آزاد چابهار رونق خواهد گرفت.
نماینده مردم چابهار، کنارک، قصرقند و بخش مرکزی نیکشهر در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: قطعا با تصویب منطقه آزاد سیستان شاهد فعال شدن محور شرق خواهیم بود که این امر به اشتغال جوانان سیستان و بلوچستان کمک شایانی خواهد کرد.
نماینده مردم شهرستان خاش، میرجاوه، نصرت آباد و کورین در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ایرنا گفت: ایجاد و راه اندازی منطقه آزاد سیستان به عنوان یک ضرورت مهم در دستور کار مجلس قرار دارد که با تصویب آن چرخ توسعه سیستان و بلوچستان به چرخش در می آید
علی کرد اظهار داشت: با توجه به اینکه فعالیت های ارزشمند تجاری و صنعتی منطقه آزاد چابهار نیاز به پشتوانه قوی چون منطقه آزاد سیستان دارد که با تصویب این منطقه اتصال مرزهای دریایی با مرزهای خشکی سیستان و بلوچستان برقرار می شود، اجرای طرح های مهم خط آهن و راه ترانزیتی چابهار به میلک و بهره بردن از ظرفیت های برجسته این استان سرعت می گیرد و می تواند به حل مشکلات مردم کمک کند.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه در 2 دهه خشکسالی مداوم و مستمر آسیب ها و خسارت های زیادی به مردم سیستان و بلوچستان وارد شده است بیان کرد: راه اندازی منطقه آزاد سیستان در کنار منطقه آزاد چابهار می تواند بسیاری از مشکلات مردم این استان را کاهش دهد.
کرد ضرورت توجه به مرزداران سیستان و بلوچستان و استفاده بهینه از مرز میرجاوه، روتک خاش و سایر مرزهای سیستان و بلوچستان را خواستار شد و تاکید کرد: در هر نقطه این استان فرصت برای سرمایه گذاری و خدمت به مردم فراهم است که ایجاد منطقه آزاد سیستان بهترین ظرفیت برای بهره گیری از این سرمایه هاست.
وی ادامه داد: در دولت، مجلس شورای اسلامی و سایر ارکان کشور باید با نگاه های وسیع و به دور از تنگ نظری کارها در جهت تسهیل امور مردم و رونق دادن به فعالیت های توسعه ای و اقتصادی و معیشتی پیش برود.
نماینده مردم شهرستان خاش، نصرت آباد و کورین در مجلس شورای اسلامی گفت: از سالهای قبل کار پیگیری ایجاد منطقه آزاد سیستان در دستور کار دولت و نمایندگان مردم در مجلس بوده است.
وی ادامه داد: در چند روز اخیر این پیگیری ها نتیجه داد و کلیات طرح مناطق آزاد از جمله منطقه آزاد سیستان به تصویب رسید که امیدواریم در جلسه علنی مجلس نیز به تصویب برسد.
نماینده مردم حوزه انتخابیه خاش اظهار امیدواری کرد که نمایندگان مجلس شورای اسلامی به منظور کمک به توسعه و پیشرفت سیستان و بلوچستان و رفع محرومیت این منطقه با تصویب نهایی لایحه ایجاد منطقه آزاد سیستان و مناطق ویژه اقتصادی ایرانشهر و سراوان موافقت کنند.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به خشکسالی حدود 2 دهه، نبود کارخانجات و بیکاری در شمال سیستان و بلوچستان تصویب منطقه آزاد سیستان عامل ایجاد اشتغال و بازگشت امید در میان مردم این استان خواهد بود.
حسینعلی شهریاری اظهار داشت: خشکسالی های چند سال اخیر در شمال سیستان و بلوچستان مشکلاتی را برای مردم این منطقه ایجاد کرده که راه اندازی منطقه آزاد سیستان می تواند بسیاری از این مشکلات را برطرف کند.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه افغانستان به شدت مصرف گراست با ایجاد صنایع تولیدی در منطقه آزاد سیستان می توان این منطقه را به مرکز صادرات تبدیل کرد.
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفت: کالاهای لوکس و امکانات تشریفاتی در افغانستان وجود ندارد که از طریق منطقه آزاد سیستان وارد کشور شود بنابراین منطقه آزاد سیستان به درستی می تواند اهداف واقعی ایجاد مناطق آزاد را که همانا صادرات است، محقق کند.
دکتر شهریاری ادامه داد: برخلاف تصور بسیاری از افرادی که معتقدند مناطق آزاد به محلی برای ورود کالاهای لوکس تبدیل شده اند منطقه آزاد سیستان کاملا متفاوت از سایر مناطق آزاد خواهد بود و تنها جنبه صادراتی دارد.
وی بیان کرد: یکی از دلایل مخالفان ایجاد مناطق آزاد جدید این است که مناطق آزاد تا کنون نتوانسته اند به رسالت اصلی خودشان عمل کنند و به محلی برای واردات کالاهای لوکس تبدیل شده اند.
دبیرکل مجمع خیرین سلامت کشور افزود: تصویب منطقه آزاد سیستان برای فعال شدن خط ترانزیت چابهار - میلک و رونق منطقه آزاد چابهار بسیار موثر خواهد بود.
وی ادامه داد: تصویب منطقه آزاد سیستان قطعا رونق بخش اقتصاد و اشتغال سیستان و بلوچستان است و به توسعه این استان کمک می کند.
 
** جدیدترین خبر
منطقه آزاد سیستان یک قدم به تصویب نهایی نزدیک شد
نماینده مردم سیستان (زابل، هیرمند، زهک، هامون و نیمروز) گفت: امروز در صحن علنی مجلس شورای اسلامی کلیات لایحه ایجاد هشت منطقه آزاد تجاری به تصویب نمایندگان رسید که منطقه آزاد سیستان نیز یکی از این موارد است.
حبیب الله دهمرده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نمایندگان در جلسه علنی امروز مجلس با 127 رای موافق، 51 رای مخالف و 10 رای ممتنع از مجموع 196 نماینده حاضر کلیات لایحه ایجاد هشت منطقه آزاد تجاری-صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی را تصویب کردند.
وی با بیان اینکه جزئیات این لایحه هفته آینده در صحن علنی مجلس شورای اسلامی بررسی می شود، ادامه داد: براساس این لایحه و در صورت تصویب نهایی منطقه آزاد تجاری - صنعتی سیستان ایجاد می شود.
دهمرده خاطر نشان کرد: تایید نهایی طرح منوط به رای نمایندگان مجلس به اصل لایحه و تایید شورای نگهبان است.
به گزارش ایرنا هفتم مرداد امسال سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از تصویب لایحه ایجاد هشت منطقه آزاد تجاری صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی در این کمیسیون خبر داد.
در ماده واحده این لایحه آمده است: در راستای تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مبنی بر توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور و به منظور انتقال فناوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج به دولت اجازه داده می شود با رعایت مفاد قانون برنامه ششم توسعه، در استان های گلستان (اینچه برون)،ایلام (مهران)، اردبیل (اردبیل)، سیستان و بلوچستان (سیستان)، کردستان (بانه-مریوان)،هرمزگان (جاسک)، بوشهر (بوشهر) و کرمانشاه (قصرشیرین) منطقه آزاد تجاری-صنعتی ایجاد کند.