معادله دو سر باخت آمریکا در بازار جهانی نفت

به گزارش ایران اکونومیست؛ بازار جهانی انرژی از مولفه های اقتصادی و سیاسی تاثیرپذیر است. تحولات در هر یک از کشورهای تولیدکننده نفت، تغییر در میزان رشد اقتصاد جهانی یا در کشورهای بزرگ و وقوع تنش در مسائل سیاسی کشور قیمت ها را در این بازار مهم تحت تاثیر قرار می دهد.
موضوع توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5 نیز از این قاعده پیروی کرده است. دو هفته قبل هنگامی که رئیس جمهوری ایالات متحده تصمیم خود را برای خروج از توافق هسته ای با ایران اعلام کرد، قیمت جهانی هر بشکه نفت خام به سرعت حدود 3 درصد افزایش یافت و به سطح 75 دلار رسید. این روند در هفته های اخیر ادامه داشته و اکنون سطح قیمت ها به 80 دلار رسیده است که در کمتر از 4 سال گذشته بی سابقه بوده است. اکنون قیمت نفت برنت نسبت به سال گذشته حدود 50 درصد افزایش داشته است. ایران اکنون با صادراتی حدود 2.5 میلیون بشکه در روز حدود 3 درصد از تقاضای جهانی به نفت خام را پاسخ می دهد.

**فرایند افزایش قیمت نفت
خروج واشنگتن از برجام و اعمال تحریم ها، باعث تنش و وقفه در بازار جهانی عرضه نفت و موجب اوج گیری قیمت جهانی نفت تحلیل می شود.
شبکه خبری «اسکای نیوز» نوشت: هراس در مورد آینده توافق هسته ای ایران اکنون قیمت نفت را به بشکه ای 80 دلار رسانده است. این نخستین واکنش بازار به اقدام ترامپ بود که از چند ساعت پس از اعلام خروج از برجام آغاز شد.
کاهش قیمت نفت از سال 2014 آغاز شد و در سال 2016 به زیر 30 دلار هم رسید اما توافق کاهش عرضه میان کشورهای تولیدکننده نفت (عضو و غیر عضو اوپک) باعث شد به تدریج قیمت نفت بهبود یابد. قیمت کنونی نفت رکوردی چند ساله برای نفت خام به شمار می رود. «پاتریک پویانه» مدیرعامل شرکت فرانسوی توتال پیش بینی کرد در ماه های آینده قیمت ها به 100 دلار در بشکه خواهد رسید.
«بیل ریچاردسون» وزیر انرژی سابق آمریکا هم تحولات کنونی را باعث تنش در عرضه می داند که پیامد آن بازطراحی بازار انرژی خواهد بود. در یک ماه گذشته قیمت نفت حدود 20 درصد افزایش داشت. البته مولفه های سیاسی در مورد ایران و ونزوئلا بر تغییر قیمت ها تاثیر داشتند.
روزنامه نیویورک تایمز نوشت: دولت ترامپ با توجه به انتخابات، دولت ونزوئلا را تهدید کرد به دلایل حقوق بشری و دخالت دولت در نتیجه انتخابات تحریم های مالی سخت تری را علیه این کشور اجرا می کند. در مورد ایران نیز رئیس جمهوری آمریکا تصمیم گرفته است به رغم مخالفت دیگر امضاکنندگان توافق هسته ای سال 2015 ، در ماه های آینده مقررات تنبیهی را علیه بانک ها و شرکت های معامله کننده با ایران به اجرا درآورد. کاخ سفید هدف خود را کاهش صادرات نفت این دو کشور عنوان کرده است.
مساله تاثیرگذار دیگر رشد اقتصادی جهان است. به اعتقاد کارشناسان تحریم ایران و کاهش عرضه به بازار ممکن است بازار نفت را دچار شوک دیگری کند که منجر به افزایش قیمت نفت و بحران دیگری برای اقتصاد جهانی خواهد شد.
بازار جهانی نفت بسیار انعطاف پذیر است و تغییر در عرضه و تقاضا می تواند موجب وقفه در آن شود.
به نوشته گاردین افزایش قیمت نفت تاثیر منفی را بر رشد اقتصاد جهانی دارد زیرا متغیر مهم هزینه حمل و نقل را افزایش می دهد که باعث افزایش هزینه خریداران و کاهش حاشیه سود بنگاه ها می شود. تاریخ چند دهه گذشته نشان داده است افزایش شدید قیمت نفت موجب کاهش محسوس رشد اقتصادی می شود.
با این حال برخی کارشناسان اعتقاد دارند افزایش قیمت انرژی بلندمدت نخواهد بود و به تدریج حتی با وجود اجرای تحریم ها علیه ایران این روند کاهش می یابد.
روزنامه «یو.اس.ای تودی» آورده است ظرفیت تولید ایران روزانه 4.5 میلیون بشکه است که 2.5 میلیون بشکه آن صادر می شود. حال آنکه تولید نفت خام آمریکا اکنون روزانه 10.5 میلیون بشکه است و سال آینده به حدود 12 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. کاخ سفید امیدوار است بخشی از جایگزینی نفت ایران از سوی تولیدکنندگان منطقه و بخش با نفت غیرمتعارف آمریکا جبران شود.
گفته می شود افزایش قیمت ها باعث تقویت تولید نفت های غیر متعارف می شود. کارشناسان روزنامه گاردین اعتقاد دارند اگرچه فعالیت برخی چاه ها که با افت قیمت نفت به زیر 50 دلار متوقف شده بود دوباره از سر گرفته می شود اما این روند بلند مدت نخواهد بود. پیش بینی بانک مورگان استنلی هم حکایت از آن دارد که نفت شیل قادر نیست همگام با افزایش تقاضا رشد کند.

**استفاده چین از خروج آمریکا از برجام
بر اساس تحلیل کارشناسان، تحریم های ترامپ علیه ایران و تحولات در ونزوئلا باعث تقویت جایگاه رقبای واشنگتن همچون روسیه و چین می شود. ترامپ تلاش می کند چین، هند و دیگر کشورها را وادار سازد تا فرایند محدودیت و فشار مورد نظر وی علیه ایران و ونزوئلا را اجرا کنند.
این امر از یک طرف باعث افزایش قیمت ها و کسب منافع برای دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت(روسیه) شود و از طرف دیگر برخی فعالان حوزه انرژی را از این دو کشور دور می کند. تارنمای تحلیلی «بیزینس دی» اعتقاد دارد تحریم های ایالات متحده علیه ایران برای عطش نفتی چین مفید خواهد بود.
تحلیل این روزنامه نشان می دهد این تحریم ها موجب فرار سرمایه گذاران اروپایی از پروژه های ایران می شود. این وضعیت راه را برای ورود شرکت های سرمایه گذار چینی هموار می سازد. البته پکن به عنوان بزرگترین خریدار نفت ایران، از هم اکنون اعلام کرده است با وجود اقدامات ترامپ به همکاری خود با ایران در حوزه انرژی ادامه می دهد.
روزنامه چینی South China Morning Post تحریم های ایالات متحده علیه ایران را امتیازی برای شرکت های چینی عنوان کرد که موجب افزایش بیش از پیش مبادلات پکن می داند و اکنون به سطح 33 میلیارد دلار رسیده است.
ایران پنجمین تامین کننده بزرگ نفت برای چین است و پس از توافق هسته ای و افزایش صادرات نفت ایران در کنار بهبود قیمت ها در سال 2017 تجارت ایران و چین 20 درصد افزایش یافت و به 37 میلیارد دلار رسیده است. این تحولات موجب افزایش مبادلات پکن و تهران می شود.
«هو ژینگ دو» تحلیلگر اقتصادی موسسه تکنولوژی پکن هم به خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز عنوان داشت: «با افزایش فشارهای آمریکا احتمال کناره گیری شرکت های آمریکایی، اروپایی و ژاپنی از ایران زیاد است در واقع تحریم ها دریچه فرصت ها را برای تجارت چین باز می کند.»