چرا کسب و کارهای اینترنتی در ایران پا نمی‌گیرند؟

کسب و کارهای اینترنتی یا استارت آپ ها ماهيتا با كسب و كارهای اقتصاد كارخانه ای متفاوت هستند، چرا که این نوع ازكسب وكار سرمايه فيزيكي كمتری می خواهد، اما سهم سرمايه فكری و طراحی و ايده در آن بيشتر است.

در این میان ،اقتصاد ایران چه راهی رفته است؟ چرا کسب و کارهای اینترنتی در کشوری مثل هند اینقدر سریع اتفاق می افتد،اما در ایران نه؟

هادی حق شناس کارشناس اقتصادی در این رابطه می گوید:«اگر بخواهم به این سئوال پاسخ بدهم که چرا استارت آپ ها مثل سایر نقاط جهان در ایران رشد نکرده اند،شاید باید این سئوال را متقابلا مطرح کنیم که چرا در ایران شرکت ها خصوصی بزرگ پا نگرفته اند؟ یا چرا بخش خصوصی در اقتصاد ایران بزرگ نیست؟ حتی در صنعتی مثل خودرو،سیمان یا فولاد هم شرکت های بزرگ خصوصی با ظرفیت های اقتصاد ایران وجود ندارد.حالا مقایسه کنید که کسب و کار اینترنتی هم درست به این دلیل ایجاد نشده است.»

او اضافه کرد:«پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از شرکت های خصوصی در ایران مصادره شد و به دلیل علاقه‌مندی دولت،دولت به تدریج بزرگ و حجیم شد.به همین دلیل هم اقتصاد ایران دولتی شد.حتی این مساله در قوانین هم جاافتاده است که ما بخشی به نام بخش خصوصی نداریم.مثلا وقتی از بخش خصوصی نام برده می شود،عنوان بخش غیردولتی مطرح می شود که البته به معنای بخش خصوصی و تعاونی است.همین تعریف در قوانین ما نشان می دهد که بخش خصوصی جایگاه مهمی در اقتصاد ایران ندارد.به همین دلیل پایگاه استارت آپ که بخش خصوصی است با اولین مانع که قوانین و مقررات دولتی است،متوقف می شود.»

هادی‌حق‌شناس،کارشناس اقتصادی: وقتی فعالیت بخش خصوصی را در اقتصاد پذیرفتیم ،باید لوازم آن را هم ایجاد کنیم. مبنای فعالیت و توسعه بخش خصوصی در تمام دنیا بر اصل رقابت استوار شده است و این یک اصل بین المللی است.وقتی رقابت شکل نگیرد، بخش خصوصی هم در اقتصاد ایران بزرگ نمی شود.

مانعی به نام فرهنگ
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند اگر كارهای اینترنتی به درستي سازماندهي شوند اين اتفاق می‌تواند روند توسعه کشورها را دگرگون کند،البته به شرطي كه زيرساختهای لازم آن مثل زيرساخت های حقوقي اعم از حمايت قانوني، از ايده و ثبت مورد توجه قرار گيرد. ایجاد زيرساخت‌های اقتصادی، مثل قرار گرفتن در منطقه اقتصادی با ایجاد تمام ملزومات و زيرسـاخت های اجتماعي مانند گسترش سرمايه اجتماعي در ميان آنها و ایجاد زيرساخت‌های سازماني، موجب ایجاد تحول اجتماعی خواهد شـد. در حقیقت عوامل اقتصادی و اجتماعی هردو  برتوسعه استارت آپ ها تاثیرگذارند؛ به این معنا که  گسترش آنها را می توان تحول اجتماعی دانست.

هادی حق شناس در این رابطه می گوید:«به جز قوانین و مقررات دست و پاگیر که مانع توسعه استارت آپ ها در ایران هستند،موانع فرهنگی هم در ایران مانع راه است.»

او با اشاره به فعالیت تاکسی‌های اینترنتی می گوید:«باوجودی که فعالیت آنها موفق بوده،اما حرف و حدیث و شایعات درباره وابسته بودن آنها به برخی نهادها مطرح است؛بنابراین برای توسعه کسب و کارهای اینترنتی به جز قوانین لازم است فرهنگ سازی هم صورت بگیرد.»

این کارشناس اقتصادی تاکید می کند:«وقتی فعالیت بخش خصوصی را در اقتصاد پذیرفتیم ،باید لوازم آن را هم ایجاد کنیم. مبنای فعالیت و توسعه بخش خصوصی در تمام دنیا بر اصل رقابت استوار شده است و این یک اصل بین المللی است.وقتی رقابت شکل نگیرد، بخش خصوصی هم در اقتصاد ایران بزرگ نمی شود.»

حق شناس ثبات در قوانین و مقررات را اولین اصل ذکر می کند و معتقد است مادامی که اقتصاد ایران با همین قوانین و مقررات فعالیت را بر بخش خصوصی بسته است،استارت آپ و کسب و کارهای اینترنتی ایران نه تنها بزرگ نمی شود،بلکه جهانی هم نخواهد شد.»

میان‌بُر توسعه
از استارت آپ‌ها به عنوان «ميان‌بُر»  توسعه یاد می کنند، به اين معني كه بر اثر گسترش اين نوع فعاليت ها مي توان توسعه خطي راكنار گذاشت و به توسعه مابعد صنعتي رسید. حتي اگر در موقعيت توسعه ماقبل صنعتي واقع شده باشیم؛ اين ماهيت توسعه دانش بنيان به سرعت می تواند اقتصادی را در جرگه بازارهای نوظهور قرار دهد و اقتصادی مثل ایران را که .تاکنون بر مناسبات نیمه صنعتی و کشاورزی حاکم بوده ناگهان به سوی توسعه فناوری پيشرفته سوق دهد.

کسب و کارهای اینترنتی این روزها بخش بزرگی از معاملات بورس های جهانی را تسخیر کرده اند،اما در ایران همان چند شرکت محدودی که فعالند راه به بورس نیافته اند.

کارشناسان می گویند،شرط ورود کسب و کارهای اینترنتی به بورس شفافیت مالی است.وقتی حتی بانکهای ایران دفاتر شفافی ندارند،کسب و کارهای اینترنتی هرگز خود را در معرض داوری دولت قرار نمی دهند.