فراز و فرودهای سی و ششمین جشنواره فیلم فجر

به گزارش ایران اکونومیست؛ جشنواره فیلم فجر که از دوازدهم بهمن ماه آغاز به کار کرد ، شب گذشته (22 بهمن ) مراسم اختتامیه آن برگزار شد. سینمای ایران با تداوم درخشش چهره های جوان بار دیگر سالنامه خود را در معرض نمایش دوستداران و منتقدان هنر هفتم قرار داد. امسال 22 فیلم بلند داستانی، یک انیمیشن و دو مستند بلند درجشنواره سی و ششم فیلم فجر شرکت داشتند.
در این میان به نظر می رسد برخی مشکلات و کاستی های جشنواره فیلم فجر طی سال های گذشته تبدیل به میراثی شده که از سالی به سال دیگر نقل مکان می کند. مشکلاتی همچون تعداد اندک سالن های نمایش دهنده فیلم، کمبود پارکینگ، ترافیک سنگین منتهی به سالن های نمایش دهنده، تهیه بلیت جشنواره، تاخیر پخش فیلم ها و حذف و اضافه بخش هایی از جشنواره مشاهده می شود.

** حذف نگاه نو
حذف بخش «نگاه نو» در جشنواره فیلم فجر و کم توجهی به فیلم اولی ها در این رویداد سینمایی مورد انتقاد منتقدان قرار گرفت.
در حالی که طی سال های پیش حضور پررنگ کارگردانان فیلم اولی اعتبار و رونق را برای جشنواره فیلم فجر به همراه داشت. امسال سه فیلم اولیِ «مصادره» (مهران احمدی)، «امیر» (نیما اقلیما) و «خجالت نکش» (رضا مقصودی) با دیگر فیلم ها رقابت کردند. جالب آن که یک سیمرغ بلورین برای فیلم اول تعلق گرفت؛ یعنی از میان سه اثر یکی انتخاب شد.
کارگردانان جوان در دوره‌های اخیر جشنواره فجر خوش درخشیده اند. برای نمونه دو سال پیش جوایز بهترین فیلم و کارگردانی جشنواره به «ایستاده در غبار» و «ابد و یک روز» رسید که هر دو فیلم، اولین اثر بلند کارگردان بودند. به همین خاطر تا حدی این اتفاق نظر به وجود آمده که باید به کارگردانان جوان و با انگیزه اعتماد کرد چرا که آنان سرمایه های ارزشمند هنر سینما بوده و نسل طلایی تازه ای را نوید می دهند.
ما شاهد ظهور استعدادهای درخشان و نابی از سوی فیلمسازان اول در جشنواره فیلم فجر بودیم اما در این دوره از جشنواره فیلم فجر تنها سه فیلم اولی پا به عرصه رقابت گذاشتند.
یکی از نقدهایی که می توان نسبت به حذف بخش نگاه نو مطرح می شود این است که کارگردانان فیلم اولی به دلیل عدم حضور در رقابتی جدی باید کار بعدی خود را از نو شروع کنند. زیرا کار نخست آنها به صورت جدی محک نخورده و دیده نشده است. در واقع حضور بخشی مستقل برای فیلم اولی ها انگیزه های جوانان را ارتقا داده و آن ها را برای ساختن فیلم های بعدی بیشتر ترغیب می کند.

** فیلم مستند و انیمیشن
یکی دیگر از نقدهای جدی نسبت به جشنواره امسال، رقابت دو فیلم مستند «بانو قدس ایران» اثر «مصطفی رزاق‌کریمی» و «زنانی با گوشواره های باروتی» ساخته «رضا فرهمند» با فیلم های بلند داستانی بود.
نخستین نکته ای که از این چینش به ذهن متبادر می شود این است که چگونه این دو فیلم با 22 فیلم بلند داستانی رقابت خواهند کرد. همچنین در چه بخش هایی می توانند نامزد شوند.
به نظر می رسد اگر قرار است فیلم هایی در قالب مستند در جشنواره حضور داشته باشند بهتر بود که در بخشی مستقل حضور می یافتند تا رقابت ها شکلی عادلانه تر پیدا کند. همچنین سنجش و ارزیابی این آثار راحت تر صورت می پذیرفت.
از طرفی دیگر حضور فیلم انیمیشن «فیلشاه» ساخته «هادی محمدیان» در رقابت ها و نامزد نشدن آن در هیچ بخشی از جشنواره نشانگر سیاستگذاری نه چندان قابل قبول در این زمینه است.
بنابر این اگر این سه فیلم مستند و انیمیشن به عنوان آثار غیر مسابقه ای به نمایش درمی آمدند، شاید می شد توجیهی برای حضور آنان در میان 22 فیلم دیگر پیدا کرد. از این رو وجود بخش های مستقل در زمینه فیلم های مستند و انیمیشن رقابت ها را کیفی تر و بهتر می کرد.

** اعلام نامزدها
درجشنواره سی وششم برای نخستین بار هیات داوران جشنواره درنشست خبری حاضر شدند وحاصل آرای خود را برای خبرنگاران خواندند. «مغزهای کوچک زنگ‌زده» و فیلم سینمایی «تنگه ابوقریب» با 11 نامزدی رکودداران این دوره از جشنواره محسوب می‌شوند و در ادامه «بمب، یک عاشقانه» و «دارکوب» با 10 نامزدی قرار دارند و مرتبه بعدی به دو فیلم «سرو زیر آب»‌ و «به وقت شام» با 8 نامزدی می‌رسد.در این میان نامزدی «لاتاری» فقط در یک رشته جلوه‌های ویژه از نکات قابل توجه بود و همچنین حضور پژمان جمشیدی در جمع نامزدهای بازیگر مکمل مرد به دور از حواشی نماند.
یکی از نکات جالب در تاریخ برگزاری جشنواره فیلم فجر، معرفی یک فیلم با دو نقش اول زن یعنی سارا بهرامی و مهناز افشار هر دو برای فیلم «دارکوب» بود. همچنین برای نخستین ‌بار در جشنواره فجر،«باران کوثری»، «امیر جدیدی»، «سحر دولتشاهی»، «هدی زین‌العابدین» و «لیلی رشیدی» به عنوان بازیگران فیلم «عرق سرد» برای بازی در این فیلم نامزد دریافت جایزه شدند.
نسبت به اعلام نامزدی ها گلایه هایی شکل گرفت. از نگاه برخی منتقدان بازی جواد عزتی در فیلم تنگه ابوقریب و لاتاری، بازی های خوب «ساعد سهیلی» در 3 فیلم لاتاری، اتاق تاریک و ماهورا نادیده گرفته شد. همچنین نامزد نشدن فیلم هایی همچون اتاق تاریک و جشن دلتنگی در هیچ بخشی از جشنواره جای سوال داشت.

** اعلام برندگان
از نکته های جالب توجه این جشنواره در اعلام برندگان جایی بود که برای بازیگری نقش اول مرد، فیلمنامه و کارگردانی 2 نفر برگزیده شدند؛ به این شکل که دیپلم افتخار بهترین نقش اول مرد به امین حیایی برای ایفای نقش در فیلم سینمایی«شعله‌ور» رسید. همچنین سیمرغ بلورین بهترین نقش اول مرد به امیر جدیدی برای ایفای نقش در فیلمهای سینمایی «تنگه ابوقریب» و «عرق سرد» تقدیم شد.
سیمرغ‌های بلورین بهترین فیلمنامه به کامبوزیا پرتوی برای فیلمنامه «کامیون» و هومن سیدی برای «مغزهای کوچک زنگ زده» رسید.
سیمرغ‌های بلورین بهترین کارگردانی به ابراهیم حاتمی‌کیا برای کارگردانی فیلم سینمایی «به وقت شام» و بهرام توکلی برای کارگردانی فیلم سینمایی«تنگه ابوقریب» اهدا شد.
یکی از نکته های مراسم اختتامیه، اعتراض دو تن از برندگان سیمرغ بلورین کارگردانی و فیلمنامه نویسی بود.
«کامبوزیا پرتوی» برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه برای فیلم «کامیون» گلایه کرد که داوران بازی خوب «سعید آقاخانی» را در فیلم کامیون که خود پرتوی کارگردان آن بود را نادیده گرفته اند و حق او ضایع شد. او از آقاخانی دعوت کرد که روی صحنه بیاید و سیمرغ را به او هدیه کرد.
با این حال تندترین اعتراض و طولانی ترین سخنرانی پشت تریبون از آن حاتمی کیا بود. او که برای فیلم به وقت شام سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را از آن خود کرده بود، گفت: من فیلمساز وابسته‌ام. فیلمساز این نظامم. فیلمسازی هستم که افتخار می‌کنم از کسانی صحبت می‌کنم که درباره آنها فیلمی ساخته نمی‌شود. سی سال است روی این سن می‌آیم و می‌روم. بابت کارهایی که کرده‌ام، شرمنده نیستم. اعتراض خود را به تلویزیون و سازمان صدا و سیما به خدا می‌برم.

** درخشش جوانان و جشنواره ای کم حاشیه
یکی از ویژگی های این دوره از جشنواره درخشش کارگردانان جوانی بود که توانستند گوی سبقت را از کارگردانان با سابقه بربایند. این مساله را می شد در فیلم های منتخب مردم و آرای مردمی نسبت به فیلم ها مشاهده کرد.
بر این اساس به نظر می رسد باید به کارگردانان جوان و با انگیزه اعتماد کرد. بی شک حضور گسترده و مشتاقانه این جوانان نیازمند حمایت های بیشتر است.
همچنین در این دوره از جشنواره، فیلم های مرتبط با دفاع مقدس و مقاومت خوش درخشیدند.
از نقاط مثبتی که این جشنواره داشت می توان به کم حاشیه بودن و نظم در نمایش فیلم ها طبق برنامه اعلامی بود. همچنین پیش فروش بلیط های این دوره نسبت به گذشته بهتر بود.
به نظر می رسد تخصصی تر شدن جشنواره و حضور فیلم های بخش مستند، انیمیشن و کوتاه در بخش هایی مجزا می تواند برای سینمای ایران و جشنواره ثمرات بیشتری به همراه بیاورد.
همچنین گزینش بهتر فیلم های برای حضور در جشنواره و انتخاب دقیقتر آثار بر سطح کیفی جشنواره می افزاید.
در این دوره از جشنواره، تعداد بالای سانس های ویژه در ساعات پایانی که تا پاسی از شب ادامه پیدا می کرد نشان از استقبال خوب مردم از جشنواره بود.