به گزارش ایران اکونومیست؛ دکتر علی اکبر حق دوست در نشستی خبری گفت: در چهار دهه اخیر اتفاقات مهمی در حوزه سلامت رخ داده است؛ این در حالی است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی چالش‌های زیادی در این حوزه وجود داشت. به عنوان مثال پیش از انقلاب شاهد حضور پزشکان خارجی در کشور اعم از تهران و مناطق محروم بودیم و حتی این پزشکان با زبان فارسی آشنا نبودند. درعین حال پیش از انقلاب پوشش واکسیناسیون در کشور ۳۰ درصد بود، اما در حال حاضر به پوشش ۱۰۰ درصدی در این حوزه دست یافته‌ایم.
وی افزود: پیش از پیروزی انقلاب شاهد شیوع بیماری‌های مختلف به ویژه بیماری‌های عفونی بودیم؛ به طوری که بیماری تراخم که از طریق حشرات منتقل می‌شد در کشور شایع بود و منجر به نابینایی افراد می‌شد. شرایط درباره این بیماری به گونه‌ای بود که حتی هندوستان در مرزهای ایران قرنطینه ایجاد کرده بود. همچنین در تبریز ۱۰۰ سال پیش عده زیادی از مردم به دلیل شیوع بیماری‌های عفونی از جمله طاعون از بین می‌رفتند؛ به طوری که جمعیت این شهر به دلیل شیوع این بیماری به یک سوم کاهش یافت.
وی با اشاره به برخی از دستاوردهای حوزه سلامت بعد از انقلاب اسلامی گفت: قبل از پیروزی انقلاب میزان مرگ و میر مادران در کشور ۱۳۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بود. همچنین میزان مرگ و میر کودکان ۱۰۳ نفر به ازای هر هزار نفر بود و این تعداد در روستاها به ۱۳۱ نفر می‌رسید؛ این در حالی است که این شاخص در حال حاضر به ۹.۶ در هر هزار نفر رسیده است. همچنین در سال‌های قبل از انقلاب خانوارهایی که ۷ تا ۸ فرزند داشتند شاهد مرگ ۲ تا ۳ فرزندشان بودند، اما اکنون با چنین پدیده‌ای مواجه نیستیم. در عین حال میزان امید به زندگی در قبل از انقلاب در زنان ۵۷ سال و در مردان ۵۵ سال بود؛ این در حالی است که اکنون میزان آن در زنان به ۷۶ و در مردان به ۷۴ سال رسیده است. البته ما هنوز فکر می‌کنیم باید بیشتر تلاش کنیم تا بتوانیم در این حوزه سرآمد باشیم. بنابراین احساس رضایت ۱۰۰ درصدی ندرایم؛ چراکه این احساس منجر به رکود می‌شود. در عین حال آمارهایمان شرایط مثبتی را در حوزه سلامت نشان می‌دهند.
حق دوست ادامه داد: قبل از انتقلاب اسلامی در شهرهای بزرگ و حتی ۱۰ شهر برتر کشور پزشک متخصص وجود نداشت یا فقط چند ماه از سال پزشک متخصص در آنجا بود؛ این در حالی است که اکنون نمایندگان مردم از ما انتظار دارند که شهرهای کوچک‌مان هم نه تنها چهار تخصص اصلی که شامل زنان، جراحی، کودکان و داخلی است را دارا باشند، بلکه سایر تخصص‌ها هم در این شهرها وجود داشته باشد.
معاون برنامه‌ریزی راهبردی وزارت بهداشت با اشاره به ادغام آموزش پزشکی در بهداشت و درمان گفت: یکی از اتفاقات مهمی که در ایران رخ داد و مشابهش در دنیا وجود ندارد، ادغام آموزش پزشکی با بهداشت و درمان بود. این ادغام مزایا و معایبی دارد، اما مزایای آن باعث خودکفایی در علوم سلامت کشور از نظر کمی و کیفی شده است؛ به طوری که سال‌ها است که دیگر نیازی به اعزام دانشجو در علوم پزشکی به خارج از کشور وجود ندارد و این اقدام بسیار کم شده است. البته فرصت‌های مطالعاتی و دوره‌های خاص باید وجود داشته باشد، اما اعزام به خارج از کشور در رشته‌های پایه علوم پزشکی بسیار کم است. بر همین اساس پاسخگویی آموزش و پژوهش به حوزه سلامت بیشتر از حوزه‌های دیگر است. وزارت بهداشت در این حوزه نمره بالایی می‌گیرد.
وی با بیان اینکه درحال حاضر پیدا کردن شغل یکی از دغدغه‌های مردم و جوانان است، گفت: این در حالی است که این دغدغه در بین فارغ‌التحصیلان حوزه سلامت کمتر از سایر حوزه‌ها است؛ زیرا کفه تربیت نیرو با کفه نیازمندی به رشته‌های مختلف در حد تعادل بوده است. انعکاس این تعادل این است که سال‌به سال بر میزان داوطلبین رشته تجربی افزوده می‌شود و در علوم پزشکی صندلی خالی و بدون دانشجو به صفر رسیده است. بنابراین کنترل بازار عرضه و تقاضا در این حوزه از برکات این ادغام است.
حق‌دوست با اشاره به طرح آمایش سرزمینی گفت: بحث آمایش سرزمینی در راستای تقسیم کشور به مناطق مختلف و خودکفایی علمی در هر یک از این قمست‌ها در بعد آموزش T پژوهش و ارائه خدمات است. امیدواریم از طریق این طرح بتوانیم کاری کنیم بیمارانی که ازمناطق ۹ گانه کشور به منطقه ۱۰ یعنی تهران برای دریافت خدمت می آیند، بتوانند با برنامه‌ریزی متوازن در مناطق خود خدمات را دریافت کنند. در حال حاضر بحث آمایش سرزمینی در حوزه سلامت نسبت به سایر حوزه‌ها پیشرفت بیشتری داشته است؛ به طوری که اگر از سازمان‌های بیمه‌گر آمار بیمارانی که ۱۰ سال پیش برای دریافت خدمت به استان‌های بزرگ می‌رفتند را احصا کنیم و با شرایط کنونی مقایسه کنیم، می‌بینیم که این اتفاق بسیار کم شده است.
وی ادامه داد: البته مدعی نیستیم که میزان مراجعات از شهرستان‌ها به استان‌های بزرگ‌تر صفر شده است و نباید هم صفر شود؛ چراکه قرار نیست در هر استانی خدمات بسیار تخصصی و پرهزینه‌ای مانند پیوند کبد را ارائه دهیم؛ چراکه در این صورت علاوه بر افزایش هزینه، کیفیت خدمت هم کاهش می‌یابد. بنابراین انتظار صفر شدن این مراجعات رانداریم؛ بلکه انتظار داریم این مراجعات به حد معقول که طبق پیش بینی ما هفت درصد است، برسد. در حال حاضر میزان مراجعه از شهرهای مختلف به استان تهران برای دریافت خدمات درمانی بین ۱۴ تا ۱۵ درصد است و میزان مراجعه به سایر استان‌های برخوردار مانند مشهد، اصفهان و تبریز و غیره ۱۰ درصد است. در صورت اجرای برنامه آمایش سرزمینی انتظار داریم این میزان به هفت درصد برسد.
وی با بیان اینکه در ابتدای انقلاب ۷ هزار پزشک متخصص در کشور حضور داشتند، گفت: این در حالی است که بسیاری از این پزشکان برای تحصیل به خارج از کشور رفته بودند، اما در حال حاضر تعداد پزشکان متخصص در کشور به ۴۵ تا ۴۷ هزار نفر رسیده است. بنابراین در این حوزه پیشرفت خوبی داشته‌ایم. در عین حال سرعت رشدمان در حوزه پزشکی عمومی هم قابل ملاحظه بوده است و اگر اتفاق خوبی در سلامت مردم رخ داده است به دلیل تلاش این پزشکان بوده است.
وی با اشاره به ایجاد شبکه بهداشتی در روستاها بعد از انقلاب اسلامی گفت: استقرار نظام مراقبت‌های اولیه در روستاها یکی از اقدامات وسیع جمهوری اسلامی ایران بوده است. باید توجه کرد که شبکه بهداشتی زمانی ایجاد شد که ما در اوج جنگ کمبودها بودیم. در آن زمان توانستیم شبکه‌ای را در روستاها راه‌اندازی کنیم که باعث تحول اساسی در شاخص‌های مربوط به سلامت شد. بنابراین در این حوزه نمره قابل قبولی را کسب کردیم و این موضوع یک ادعای داخلی نیست، بلکه مستندات بین‌المللی هم به این موفقیت اذعان دارند.
حق دوست با اشاره به افزایش مشارکت مردم و خیریه‌ها در حوزه سلامت بویژه در یک دهه اخیر، گفت: باید بدانیم که ۷۵ درصد حوزه سلامت در اختیار سیستم بهداشت درمان نیست؛ به طوری که اگر امکانات تخصصی در اختیار داشته باشیم، باز هم نمی‌توانیم به میزان چشمگیری آسیب‌ها و مرگ و میرها را کاهش دهیم؛ چراکه برخی از این آسیب‌ها به مشکلات جاده‌ای، تصادفات، ضعف‌های ایمنی بازمی‌گردند. در حال حاضر بیشترین تصادفات درون شهری به دلیل تصادفات موتورها است و فرهنگ استفاده از وسایل ایمنی در کشور جا نیفتاده است. بنابراین بدون مشارکت مردم در سازمان‌های متولی حتی اگر عالی‌ترین ارائه خدمت را داشته باشیم، تاثیر زیادی نخواهیم داشت. بنابراین نیازمند توجه مردم به این حوزه هستیم. در عین حال رسانه‌ها نیز باید در زمینه مولفه‌های اجتماعی سلامت ورود کنند.
حق دوست در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به اهمیت موضوع اقتصاد سلامت گفت: دولت در کشور وظایف سنگینی بر عهده دارد؛ به عنوان مثال باید به موضوع آموزش و پرورش توجه زیادی شود؛ چرا که نسل بعدی ما در این سیستم رشد می‌کند. در کنار همه این مسائل سلامت نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. باید بدانیم که سلامت هزینه نیست؛ بلکه نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. اگر جامعه‌ای سالم باشد، نیروی کار فعال‌تر و سالم‌تر خواهد داشت. در عین حال باید برای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی جامعه سرمایه‌گذاری کنیم. البته هنوز چنین باوری به طور کامل در میان دولت‌مردان ما شکل نگرفته است. هرچند که وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده است؛ به طوری که سرانه سلامت ایرانیان در چند دهه اخیر رشد خوبی داشته است. البته نباید تصور کنیم که این افزایش می‌تواند به طور معجزه‌آسا همه عقب‌ماندگی‌ها را جبران کند؛ بلکه به تدریج باید کمبودها را رفع کرد.
وی ادامه داد: در حوزه سلامت هزینه‌ها با سرعتی بیش از سرمایه‌گذاری جوامع رشد می‌کند. این موضوع که منابع سلامت از چه محلی تامین می‌شود و در کجا هزینه می‌شود، بحثی کلیدی است. در حال حاضر سالانه هزینه‌هایی که در حوزه زیبایی اتفاق می‌افتد به طور روز افزون در حال افزایش است؛ در حالی که این حوزه اولویت کشور ما نیست. بلکه فکر می‌کنیم برای سالم زیستن باید وزن متعادل، تحرکت بیشتر و تغذیه سالم داشته باشیم. بنابراین همه باید کمک کنند تا منابع، منطقی‌تر در این حوزه هزینه شود. از طرفی باید در این حوزه اولویت‌بندی کنیم؛ چراکه منابع محدود و نیازها نامحدود است. بنابراین مجبوریم با توجه به مستندات علمی کار کنیم؛ به عنوان مثال بسیاری از داروهایی که تبلیغات سرسام آوری برایشان می‌شود، حتی در کشورهای توسعه یافته هم در سبد دارویی پایه قرار نمی‌گیرند. بنابراین رسانه‌ها باید عالمانه‌تر این موضوعات را به مردم منتقل کنند.
حق دوست با بیان اینکه رضایت‌مندی حاصل تعامل میان خواسته‌ها و داشته‌ها است، گفت: اگر خواسته‌ها با سرعت بیشتری رشد کند، منجر به نارضایتی می‌شود. بنابراین باید در حوزه سلامت منطقی تصمیم بگیریم تا از منابع محدود به بهترین شکل استفاده کنیم؛ البته در این حوزه مشارکت ذینفعان را پذیرا هستیم و سرمایه‌گذاری در این حوزه را به فال نیک می‌گیریم. البته اگر این سرمایه‌گذاری در راستای برنامه جامع سلامت نباشد، نمی‌توانیم آن را بپذیریم.
