آسیب شناسی اقدامات درمواقع بحران ضرورتی برای اصلاح عملکردها

به گزارش ایران اکونومیست، نظم بخشی و تسلسل در زنجیره امداد دستگاه ها با پیش بینی نیازها برای مواقع بحران مهمترین موضوعی است که می تواند به عنوان راهگشا هنگام بروز حوادث، بلایا و مشکلات طبیعی مدنظر قرار گیرد، مقوله ای که تا حدود زیادی دراستان البرز نیازمند بازنگری و بازیابی حلقه های مفقوده است.
مدیریت بحران به عنوان یک راهبرد اساسی برای پیشگیری، کنترل وساماندهی خدمات در مناطق مختلف کشور در زمان های خاص در قالب یک پروسه هماهنگ کننده دستگاه های اجرایی و امدادی مورد توجه مسئولان کشوری و استانی قرار گرفته، به طوریکه این مجموعه هرهفته با موضوعی خاص نشست های مختلف برگزار می کند.
آنچه دراین میان مورد توجه قرار گرفته این است که چگونه حوادث شناسایی، پیشگیری یا با آنها مقابله شود و اگر حادثه ای رخ داد، دستگاه های مسئول به نوبه خود باید به خوبی نقش آفرینی کنند.
هرچند در مدیریت بحران موضوع آموزش مردم و آگاهی بخشی به آنان و حتی بهره گیری از کمک های مردمی مورد توجه قرار گرفته که در این زمینه آموزش هایی هم در سطح مدارس و مکان های عمومی شاهد هستیم اما آنچه در این میان حرف برتر را می زند این است که امکانات و تجهیزات موجود چه دولتی و چه بخش خصوصی چگونه در زمان بحران کارآمدی خود را نشان می دهند.
آنچه مد نظر است پیش بینی ها، هماهنگی ها، نیازسنجی ها و چگونگی عملکرد دستگاه های امدادی و اجرایی در زمان بحران یا پیامدهای طبیعی مانند برف سنگین، زلزله، آتش سوزی و دیگر حوادث است.
آنچه این روزها در استان البرز رخ داد و مورد آسیب شناسی رسانه ای قرار گرفت، تکرار چند زلزله و بارش برف سنگین هفته جاری است که برخی دستگاه های خدماتی، امدادی و اجرایی، گرچه اقدامات گسترده ای انجام دادند اما در برخی مواقع نتوانستند آنطور که باید و شاید توانمندی خود را بروز دهند.
در سال های اخیر موضوعی به نام تمرین یا مانور امدادی دستگاه های خدماتی و امدادی در اوایل فصل سرما در دستور کار مدیریت بحران قرار گرفته که این دستگاه ها حضور فعال داشته و توانمندی های خود را به نمایش می گذاشتند، گاهی مواقع هم تمرین ها به موضوع زلزله و دیگر آسیب های طبیعی اختصاص یافته است.
به دنبال این تمرین ها، مردم انتظار دارند که دستگاه های مختلف در مواقع بحرانی ضمن تامین تجهیزات و نیازها به خوبی نقش آفرینی کنند.
همچنین آنچه در این سال ها گاهی نظر مردم و کارشناسان را به خود جلب کرده، برگزاری تمرین های از پیش تعیین نشده بود که با به صدا درآمدن تلفن ادارات توسط استانداری، سرعت عمل دستگاه های مورد سنجش قرار می گرفت.
آنچه در این میان مهم و ضروری است، علاوه بر سرعت عمل، تامین امکانات امدادی و تجهیزات مورد نیاز است که در استان البرز که جمعیتی حدود 3 میلیون نفر دارد و در مسیر ترددها به 14 استان کشور قرار دارد بایستی از امکانات امدادی مضاعفی برخوردار باشد.
علاوه براین البرز به عنوان معین پایتخت در زمان بحران بایستی از امکاناتی به مراتب بیشتر از سایر استان ها برخوردار باشد تا بتواند با دست برتر در حوادث نقش آفرینی کند.
در بحران زلزله های اخیر گرچه دستگاه های امدادی و خدماتی اقداماتی انجام دادند، لیکن به گفته کارشناسان مشکل آنقدر زیاد نبود که ضرورت دارد نحوه اداره امور در این گونه موارد به طور تخصصی آموزش داده شده و نقاط قوت و ضعف شناسایی و بررسی شود.
در جریان بارش برف سنگین هفته جاری که آثار آن یعنی انسداد بخشی معابر مشهود است، اگرچه همه دستگاه های خدماتی و امدادی پای کار آمدند، اما کاستی ها در کلانشهر میلیونی کرج بیشتر خودنمایی کرد، یکی از آنها یخبندان و سخت بودن عبور و مرور مردم بود که انتظار می رفت در یک حرکت هماهنگی هم افزایی نیروها و تجهیزات صورت می گرفت و حلقه های واسط نیز به درستی عمل می کردند.
محمد نبیونی رئیس شورای اسلامی شهر کرج گفت: برف سنگین اخیر ثابت کرد که هنوز الفبای کنترل بحران در البرز پیاده سازی نشده است.
وی ادامه داد: البته شهرداری کرج موفق عمل کرد، برف حتی تهران را زمین گیر کرد، لیکن مشارکت شهروندان کرجی ستودنی بود.
مهدی مهرور مدیر کل مدیریت بحران استان البرز در این خصوص گفت: در مواقع بحران انتظار می رود که تمام دستگاه های خدمات رسان آمادگی لازم را داشته باشند.
وی افزود: هواشناسی البرز بارش برف را پیش بینی کرده بود، می بایست تمام دستگاه ها در چنین مواقعی لوازم و تجهیزات خود را ارزیابی کرده و در صورت کاستی از بخش خصوصی کمک بگیرند.
قائم مقام خدمات شهری شهرداری کرج نیز با اشاره به اینکه6 هزار تن ماسه و نمک در معابر کرج پخش شد، افزود:متاسفانه برخلاف مضرات زیادی که ماسه و نمک، برای فضاهای سبز شهری، آب های زیرزمینی، مبلمان شهری و غیره دارد، این مقدار نمک و ماسه استفاده شد.
وی ادامه داد:سطح معابر کلانشهر کرج 18 میلیاردو 500 میلیون متر مکعب است که با آغاز بارش ها یک هزار و 750 نیروی خدمات شهری برای برف روبی معابر به کار گرفته شدند.
نصیری با اشاره به اینکه بخش اعظم تجهیزات زمستانی که در بارش برف هفته جاری به کار گرفته شد، به صورت اجاره ای بود، خاطرنشان کرد: مدیریت شهری با 26 دستگاه گریدر، 9 دستگاه نمک پاش و تعداد زیادی نیسان اقدام به ماسه و نمک پاشی در معابر کرج کرد.
این مسئول با بیان اینکه پیش بینی هواشناسی استان در خصوص بارش برف فقط مربوط به مدیریت شهری نبود، اظهار داشت: مردم نیز می بایست به پیش بینی های هواشناسی توجه داشته باشند و در این مواقع از تردد غیرضروری در معابر خودداری کنند.
مدیر راهداری اداره کل راهداری وحمل و نقل جاده ای البرزدر این خصوص گفت: واقعیت این است که درمجموع آمادگی برای شرایط بحران وجود ندارد و این مسئله نیز نشات گرفته از مدیریت ها و سازماندهی است.
عباس صفری افزود: برنامه ریزی و فرهنگ سازی از جمله مواردی است که باید بیش از پیش در مواقع بحران به آن توجه شود.
رییس اداره راهداری نبود زیرساخت ها را از دیگر مواردی ذکر کرد که خلاء آن در زمان بحران مشکل ساز می شود.
وی با بیان اینکه درهر2خط آزاده راه کرج- قزوین به طورمتوسط 4هزارو500 وسیله نقلیه به فاصله زمانی یک ساعت عبور می کند، گفت: آسیب شناسی در زمینه کمبود زیر ساخت ها می تواند به ما کمک کند.
صفری افزود: همزمان با آغاز بارش برف و مسدود شدن 8 ساعته اتوبان کرج- قزوین نیروهای راهداری 700 خودرو را در این آزاد راه امداد رسانی کردند.
وی ادامه داد: تجهیزات راهداری 85 دستگاه بود که 15 دستگاه خودرو بخش خصوصی نیز در این مدت به کار گرفته شد.
وی بیان داشت:اگر اعتبار سالانه بخش راهداری به موقع و کامل اختصاص یابد، تنها تعداد معدودی تابلو را می توان با این اعتبار تعویض کرد.
مهرداد بابایی رییس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی استان البرز نیز با بیان اینکه در زمان بحران مردم و مسئولان باید دست به دست یکدیگر بدهند تا وضعیت به حالت عادی باز گردد، گفت: در بارش برف تماس هایی داشتیم که خدمات رسانی را با اختلال مواجه کرد.
وی با بیان اینکه برخی افراد با برقراری تماس تلفنی سبب اختلال در خدمات اورژانس می شوند، افزود: با توجه به اهمیت حیاتی امدادرسانی ، این گونه افراد تحت تعقیب قضایی قرار خواهند گرفت.
وی اظهارداشت: در جریان بارش برف سنگین، تعدادی با تماس تلفنی از اورژانس استان استمداد کمک کردند که حین امدادرسانی، غیر واقعی بودن نیازدرمانی آنان به اثبات رسید.
وی ادامه داد:براین اساس با توجه به نقش حساس و حیاتی اورژانس، کسانی که برای این دستگاه امدادی مزاحمت ایجاد کنند، تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.
رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی استان البرز با این مقدمه به خدمات این دستگاه امدادی در 2 روز گذشته و مزاحمت برخی افراد اشاره کردوگفت:دراین مدت، 4 هزارو680 تماس تلفنی با مرکز فوریت های پزشکی استان برقرار شد.
بابایی اظهار داشت: نتیجه این تماس ها به 700 ماموریت امدادی انجامید که 6 مورد آن ها حین انتقال به بیماران غیرواقعی بودن نیاز درمانی آنان به اثبات رسید.
وی با بیان اینکه در چنین شرایطی هر ماموریت اورژانس به طور متوسط 4 ساعت زمان می برد ، گفت: ماموریت های امدادی غیر واقعی سبب اختلال در خدمات رسانی به نیازمندان می شود.
رییس مرکز فوریت های پزشکی استان البرز گفت: در این مدت 70 ماموریت در زمینه حادثه برف بود که برخی از حادثه دیدگان دچار شکستگی اعضای بدن و سرما زدگی شده بودند ضمن آنکه یک مورد انتقال مادر باردار به بیمارستان بود.
مرکز فوریت های پزشکی استان البرز دارای یک بالگرد امدادی،54 پایگاه، 59 دستگاه آمبولانس و 2 دستگاه اتوبوس آمبولانس است.
استان البرز با 3 میلیون نفر جمعیت در مسیرمسافران 14 استان کشور قرار دارد که امکانات امدادی این استان متناسب با نیازها نیست.
بارش برف در2 روز گذشته سبب اختلالاتی در رفت وآمد خودروها در جاده ها و معابر شهری و روستایی استان شد.
شهردار کرج دراین زمینه اظهار داشت: شهرهای بزرگ به تناسب بزرگی و فراخ گونگی نیز مسایل و مشکلات بزرگ دارند و برای مدیریت چنین مشکلاتی که گاهی اوقات از ناحیه شرایط اقلیمی بر شهر سوار می شوند، باید تدبیر و برنامه ریزی کرد، شهروندان را به کمک طلبید، از ایده ها و توانمندی های آنها بهره گرفت واتفاقات را به گونه ای مدیریت کرد تا فرجامی نیک و شایسته به همراه داشته باشد.
اصغر نصیری ادامه داد:به عنوان شهردار کلانشهر کرج اگر چه همپای نیروهای خدماتی و ستادی حاضر در میدان از نیمه شب تا بامداد دو روز گذشته ناظر فعالیت های آنها بوده ام، طبیعی است به رسم معمول از کارهایی که طی سه روز گذشته و به صورت ویژه در خصوص بارش برف واقدامات پس از آن انجام شده، سیاهه ای را لیست کنم. اینکه چه میزان نمک و ماسه در معابر ریخته ایم، چند دستگاه برف روب فعال شده اند و چه میزان نیروی انسانی را به خدمت گرفته ایم.
وی گفت:ما فراتر از گزارش عملکرد براین باوریم که شهرداری وظیفه سازمانی اش همین است و انتظاری جز این نمی توان داشت که در چنین شرایطی خواب را بر خود حرام کند و تمام قد به میدان بیاید و در جهت خدمت به شهر و شهروندان از بام تا شام در صحنه باشد.
وی اظهار داشت: واقعیت این است که اگر چه وظایف و مسئولیت های متعددی برای شهرداری تعریف و تبیین شده است، اما همگن ترین فعالیتی که با شهرداری عجین شده است، فعالیت در حوزه خدمات شهری است. به عبارتی از گذشته تاکنون آنچه هویت واقعی شهرداری را نشان می دهد، فعالیت در حوزه خدمات شهری است.
وی ادامه داد: بارش برف اخیر با مختصاتی که در پی آورد نمونه ای بود تا به شهر و شهروندان گفته شود، خدمات شهری نزدیک ترین فعالیت به مختصات ذاتی شهرداری است و درچنین شرایطی رنگ های وابستگی به این و آن گرایش فکری به طور کامل از ذهن و فکر خدمتگزاران پاک می شود و تنها خدمت خالصانه میدان دار است.
شهردار کرج بیان داشت: گستره برف و اتفاقات ناشی از آن مثل یک حادثه نیست که تنها بخشی و قطعه ای از شهر را درگیر خود کند، بلکه این اتفاق به سهم خود گستره تمام شهر، خروجی ها و ورودی های شهر، شبکه معابر اصلی، فرعی و کوچه و پس کوچه های شهر را درگیر می کند و به هر میزان برودت هوا و ناهمواریهای شهری بیشتر باشد، مدت ماندگاری مساله در فضای شهری بیشتر خواهد بود.
وی افزود: شهر کرج ازمجموعه کلانشهرهای کشور است که به دلیل عدم بهره مندی از قطار زیرزمینی، رنج نداشتن شبکه حمل و نقل عمومی مطلوب، پستی و بلندی و ناهمواری های معابر و گذرها در مقایسه با سایر کلانشهر ها بیشترو فزون تردرگیر مشکلات ناشی از برف و یخبندان می شود.
نصیری گفت: بخش قابل توجهی از ساکنان کرج برای فعالیت به پایتخت می روند و شهرداری باید بستر خروج آنها را به هنگام فراهم کند و هر گونه تعلل بازتاب کشوری پیدا می کند، به همین دلیل از میان برداشتن برف از دو هزارهکتار معبر اصلی طی دو روز و به حداقل رساندن آن در مقایسه با سایر شهرها شاید سخت تر و جان فرساتر باشد.
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان البرز نیز با اشاره به وضعیت مشترکان البرزی در زمان بارش برف اخیر این استان، گفت: قطعی مستمر برق در کرج وجود نداشت بلکه به صورت مقطعی در برخی مناطق این استان مشکل قطع برق به وجود آمد.
ناصر اسکندری افزود: قطعی های مقطعی مشترکان نیز به سبب تجهیزات و پارگی سیم برق نبود.
این مسئول با بیان اینکه عمده قطعی برق مشترکان به دلیل بارش برف، سنگین شدن درختان و شکستن شاخه های آن ها برروی شبکه برق بودکه نیروهای خدماتی شرکت توزیع نیروی برق البرزبا تکاندن شاخه درختان مشکل را رفع کردند.
اسکندری اظهارداشت: مصرف مشترکان البرز در طول روز 750 مگاوات برق است که در اوج زمان 27 مگاوات با چنین پدیده ای مواجه شد.
وی گفت: 60 تیم خدماتی شرکت توزیع نیروی برق در سراسر استان البرزاقدام به رفع مشکل کردند.
مدیرعامل شرکت توزیع برق استان البرز به مردم توصیه کرد در چنین مواقعی برای پخت و پز و غیره از برق استفاده نکنند.
مدیرکل هواشناسی البرز با بیان اینکه این سازمان پیش بینی و اخطاریه های متعددی صادرکرد، گفت: 98درصد پیش بینی هواشناسی درست است.
وی افزود:در مواقع بحران مسئولان مقصر شناخته می شوند در حالی که پیش بینی های هواشناسی فقط مختص مسئولان نیست و مردم نیز می بایست به آن توجه داشته باشند و سفرهای خود را بر اساس این پیش بینی ها برنامه ریزی کنند.
این مسئول خاطر نشان کرد:درمواقع بحران بیشتر از مسئولان مردم هستند که با همکاری خود می توانند به حل مشکلات کمک کنند.
وی با بیان اینکه حضور بیش از حد مردم درمعابر اصلی و فرعی استان سبب برخی مشکلات شد، اظهارداشت: جمعیت استان البرز حدود 2 میلیون و 700 هزار نفر است در حالی که تعداد نیروهای خدمات رسان حدود5 هزار نفراست.
رحمانیان گفت: در مواقع بحران همیشه نباید حاکمیت کار کند بلکه مردم هم باید پای کار بیایند و به مسئولان کمک کنند.
به گفته کارشناسان، مدیریت بحران زمانی موفق عمل خواهد کرد که به تناسب وضعیت جغرافیایی، جمعیتی و پیش بینی حوادثی مانند زلزله، سیل، برف سنگین، آتش سوزی و... امکانات و نیروی انسانی را در سطوح مختلف ساماندهی کند و در این بین نقش دستگاه های هماهنگ کننده اجرایی بسیار با اهمیت است.
آنچه در حوادث اخیر در استان البرز و مناطق دیگر دیده شد این بود که بسیاری از دستگاه های خدماتی و امدادی به صورت هماهنگ وارد میدان نشدندکه علاوه بر ناهماهنگی، هزینه ها را نیز افزایش می دهد.
مدیریت هماهنگ و منسجم و تعریف شرح وظایف با تامین اعتبار و نیازهای هر بحران می توان در زمان وقوع حوادث در مناطق پرجمعیتی البرزحداقل برای ساعات اولیه رویداد موثر واقع شود.
مدیریت بحران در واقع در اولین ساعات هرحادثه می تواند از میزان تلفات و خسارات احتمالی بکاهد، روی این حساب آنچه به عنوان یک آسیب درحوادث مختلف کشور و البرز دیده می شود، ناهماهنگی بین دستگاه های اجرایی و تناسب نداشتن امکانات است.
از سوی دیگر تکیه نداشتن بر ظرفیت های مردمی مانند تشکل های مردم نهاد و سرمایه های بخش خصوصی در بخش تجهیزات وماشین آلات بر شدت آسیب ها می افزاید.
آموزش همگانی ازمواردی است در زمان بحران می تواند همپای سیستم نظامند نقش آفرینی کند.
مدیریت بحران علاوه بر اینکه در مواقع بروز حوادث و بحران ها باید به موقع و سریع وارد عمل شود، نیاز به برنامه ریزی های میان مدت و بلندمدت و طراحی برای رفع عوامل بحران زا و یا پیشگیری و یا کاهش آثار بحران ها داشته باشد.
از سویی تجهیزات و دستگاه های موجود بسیار قدیمی است و ضرورت نوسازی ناوگان امدادی و خدماتی به ویژه از سوی مدیریت شهری و آن هم با حمایت دستگاه های اجرایی بیش از هر چیز ضرورت دارد.