خشکسالی در می زند

به گزارش ایران اکونومیست، بر اساس اعلام سازمان هواشناسی خشکسالی یکی از پدیده‌های هواشناختی و جدایی ناپذیر از شرایط اقلیمی در کشورهای واقع در عرض‌ های جنب حاره‌ ای مانند ایران است.

در این مناطق که بیشترین بیابان های جهان وجود دارند، خشکسالی امری است عادی و ممکن است در هر محلی رخ داده و پیامدهای نامطلوب به همراه داشته باشد.
ویژگی ‌ها و اثرات خشکسالی از قبیل شدت، مدت و بزرگی آن از محلی به محل دیگر متفاوت است. در مناطق خشک و نیمه خشک، اثرات کمبود بارندگی بر روی منابع آب به سرعت آشکار می‌شود.

به بیان دیگر در مناطقی که به طور طبیعی دارای محدودیت منابع آب هستند، بروز خشکسالی تأثیرات منفی بیشتری به دنبال داشته وحتی می‌تواند به بحران منتهی شود.

پژوهشکده اقلیم ‌شناسی کشور نیز با تاکید بر ضرورت توجه به ابعاد و آثار کاهش بارش ها در کشور تاکید کرده است که بارش های مناسبی برای سال زراعی 97-96 در جنوب غرب کشور پیش‌ بینی نمی‌شود و احتمال دارد که استان های بوشهر،فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و ایلام با خشکسالی مواجه می‌شوند.

از سویی بر اساس اعلام سازمان هواشناسی مجموع بارش پاییزه در استان های ساحلی دریای خزر در حدود میانگین بلند مدت بوده، اما مجموع بارش فصل پاییز در سطح کشور به ‌ویژه در جنوب غرب به کمتر از میانگین بلندمدت گرایش پیدا کرده است. اما هشدار این است که شرایط یاد شده مدیریت واقع‌ بینانه منابع آب در حوضه‌های آبریز کشور، به خصوص برای تامین آب کشاورزی و شرب فصل بهار و تابستان سال آتی را می‌ طلبد.

علاوه بر کاهش بارش ها، مصرف بی رویه آب به ویژه در بخش کشاورزی، هدر رفت آب، کاهش شدید منابع آب زیرزمینی به واسطه حفر هزاران چاه غیرمجاز مشکلات موجود در این حوزه را مضاعف کرده که باید هر چه زودتر برای آن چاره ای اندیشیده شود.
باعث تاسف است که اعلام می شود منابع تجدید شونده آبی کشور 88 میلیارد مترمکعب است، این در حالی است که میزان مصرف آب 97 میلیارد مترمکعب گزارش شده است.
حدود 110 درصد استحصال از منابع آبی در کشور انجام می شود در حالیکه سقف آن 40درصد از منابع تجدید شونده آبی است.

متوسط بارش های ایران در 48 سال گذشته حدود 250 میلیمتر بوده، این در حالی است که سال آبی 95 - 96 با ثبت میزان 230 میلیمتر بارش به پایان رسید و این کسری بارش ها سال ها است که ادامه دارد.

مجموع بارش های جوی ایران از اول مهر 95 تا اول اردیبهشت 96 افزون بر 207 میلیمتر بوده که این میزان نشان از کاهش 3 درصدی بارش ها در سال گذشته دارد.
بر اساس اعلام سازمان هواشناسی کل ریزش های جوی از اول مهر تا 16 دی سال آبی 97 - 96 بیش از 32 میلیمتر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره های مشابه درازمدت (78 میلیمتر) 59 درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (53 میلیمتر) کاهش داشته است.

بر اساس اعلام مسئولان شرکت آب و فاضلاب تعداد 750 هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد که 330 هزار حلقه چاه غیرمجاز است. برداشت از آب‌های زیرزمینی توسط چاه‌ها حدود 42 میلیارد مترمکعب است که مسئولان بنا دارند در برنامه ششم توسعه 11میلیارد مترمکعب از برداشت آب‌های زیرزمینی را کاهش دهند تا پس از 20 سال بتوانیم منابع آب زیرزمینی را به حالت اولیه باز گردانیم.

کارشناسان می گویندکه آمار بالای هدر رفت آب درکشورنیزکه نسبت به استانداردهای جهانی رشد سه برابری داشته، موجب شکل گیری خسارت های کلان می شود و ضروری است تا با پیش بینی طرح هایی ، نگاه ویژه به مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی به عنوان مصرف کننده اصلی داشت.
میزان هدر رفت آب در ایران 28 تا 30 درصد یعنی سه برابر جهانی است، درحالی که متوسط هدر رفت آب در دنیا 9 تا 12 درصد گزارش شده است.

با توجه به شرایط موجود و بر اساس اعلام کارشناسان جهانی ایران اکنون در مرحله تنش آبی قرار دارد. کشورهایی که سرانه آب تجدیدپذیر آن ها کمتر از یک هزار و 755 مترمکعب باشد، در مرحله تنش آبی قرار دارند.
از سوی دیگر انشعاب های غیرمجاز آب نیز مشکلات موجود را مضاعف کرده است. بر اساس اعلام مسئولان سازمان آب و فاضلاب کشور نزدیک 300 هزار انشعاب غیرمجاز در کشور وجود دارد.

معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز پاییز سال جاری در کرج، گفت: کشور به شرایط ورشکستگی آبی رسیده اما انجمن های علمی، درگیر مشاوران و پیمانکاران و منافع شخصی هستند و سکوت کرده اند.
عیسی کلانتری در همایش بررسی ساختار تشکیلاتی مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست ایران که در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج، افزود:

وی خاطرنشان کرد: اگر از 40 سال پیش تا کنون انجمن های علمی ساکت نمی ماندند و ناظر بودند، امروز به ورشکستگی آبی نمی رسیدیم.
وی گفت: در هیچ جای دنیا دیده نمی شود که منابع تجدید شونده آبی 88 میلیارد مترمکعب و مصرف آن 97 میلیارد مترمکعب باشد که حدود 110 درصد استحصال از منابع آبی در کشور انجام می شود در حالیکه سقف آن 40 درصد از منابع تجدید شونده آبی است.

دولت های یازدهم و دوازدهم در این زمینه گام های بلندی برداشته اند که ترویج تغییر نوع کشت و اعطای تسهیلات بر مجهز شدن زمین های کشاورزی به سیستم آبیاری نوین از آن جمله است اما غلبه بر این بحران نیاز به همراهی و همیاری مردم دارد و رسانه ها در این بین می توانند با آگاهی رسانی دقیق و سریع از گسترش آثار بحران جلوگیری کنند.

معاون اول رییس جمهوری نیز در جلسه شورای عالی آب که تابستان امسال برگزار شد با تاکید بر اینکه امروز موضوع آب یک مطالبه و دغدغه عمومی است،‌ گفت: بحران کم آبی یکی از اصلی ترین چالش های پیش روی کشور است و باید با مدیریت دقیق و برنامه ریزی جامع از تشدید این بحران و پیامدهایش جلوگیری کرد.

اسحاق جهانگیری با بیان اینکه همه بخش های کشاورزی، صنعت و شرب نیازمند اصلاح الگوی مصرف است، اظهار داشت: با توجه به اینکه بخش کشاورزی بیش از نود درصد منابع آبی کشور را مصرف می کند تهیه طرح جامع الگوی کشت به عنوان کار جدی می تواند نقش تعیین کننده ای در کاهش استفاده از منابع و ذخایر آبی کشور داشته باشد.

شرایط موجود و شواهد حاکی از جدی بودن بحران آب در کشور و ضرورت ایجاد عزم همگانی برای حل این بحران است زیرا سال ها است که زنگ خطر بحران آب در کشور به صدا درآمده است.
مردم و مسئولان و همه بخش ها و دستگاه ها مسئولیت های بالایی در مهار بحران آب در کشور دارند و ناگزیر از این هستیم که به وظایف خود در قبال این بحران ملی عمل کنیم زیرا در غیر این صورت شاهد تشدید آن خواهیم بود.

مدیرعامل آب منطقه ای البرز اعلام کرد که با وجود اینکه در سال آبی قرار داریم، تاکنون میزان ذخیره سد کرج (امیرکبیر) به 59 درصد و سد طالقان به 60 درصد رسیده که امید است در زمستان امسال با بارش برف این ذخایر افزایش پیدا کند.
بهزاد پارسا به روند نزولات جوی از ابتدای سال آبی 96-97 اشاره کرد و افزود: تاکنون وضعیت بارش ها مطلوب نبوده و در پاییز 96 بارش باران به میزان قابل قبولی نرسیده است.
پارسا با بیان اینکه باید بپذیریم کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد، گفت: بر این اساس خشکسالی و کم آبی همزاد تمدن کهن ما بوده و باید برای مدیریت و مواجهه با این پدیده آمادگی لازم را داشته باشیم.

وی افزود: میزان بارندگی از اوایل سال آبی 96-97 حدود 51 میلیمتر بوده که نسبت به سال گذشته 55 درصد کاهش و نسبت به دوره آماری بلندمدت 60 درصد کاهش داشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای البرز با بیان اینکه امید است از این پس شاهد زمستان پر باری باشیم، اضافه کرد: بر اساس پیش بینی های سازمان هواشناسی انتظار می رود که در زمستان شاهد بارش های به نسبت خوب برف و باران در استان باشیم.

وی گفت: با توجه به شرایط کشور و به خصوص استان پرجمعیت البرز، توصیه می شود که مردم همواره صرفه جویی در مصرف آب را سرلوحه امور خود قرار دهند که از این طریق از مشکلات بعدی پیشگیری شود.
پارسا افزود: با مدیریت صحیح منابع و توسعه امکانات و تجهیزات لازم، درصدد برنامه ریزی بیشتر و بهتر برای منابع و ذخایر موجود هستیم.
در مقابل روندکاهش میزان بارش ها و سطح آب های تجدیدپذیر کشور، با افزایش میزان بهره برداری آن هم به صورت بی رویه هستیم.

استان البرز نیز به واسطه مهاجرپذیری بالا و تمرکز فعالیت های کشاورزی در این استان، دارا بودن هزاران حلقه چاه غیرمجاز و برداشت های بی رویه از منابع زیرزمینی آب به طور مضاعف با بحران آب مواجه است.
رییس شرکت آب و فاضلاب روستایی استان البرز با اشاره به اینکه هم اکنون 6 هزار انشعاب غیرمجاز در استان شناسایی شده، گفت: حفاری چاه های غیرمجاز باعث افت آب های زیرزمینی شده است.

غلامرضا رضایی فر مدیرعامل آب و فاضلاب استان البرز با بیان اینکه در تابستان امسال فقط 3 منطقه کمالشهر، مهرشهر و نظرآباد با تنش آب مواجه بودند، گفت: در تابستان پیش رو 9 شهر استان با تنش آب مواجه خواهند شد که این معضل در کرج و کمالشهر حادتر است.
حقایق موجود در خصوص بحران آب در کشور حکایت از آن دارد که شرایط وخیم تر از آن است که چاره اندیشی را به تاخیر بیاندازیم و تا مشکلات عمیق تر نشده باید به فکر تابستان سال آینده باشیم.