به گزارش ایران اکونومیست ؛شیوه‌ی محاسبه مالیات به دو صورت علی‌الرأس و خوداظهاری می باشد. امروزه نظام‌های مالیاتی پیشرفته تمایل دارند به جای شیوه‌ی علی‌الرأس که در آن مأموران اداره مالیات به تعیین میزان مالیات می‌پردازند، خوداظهاری را جایگزین آن نمایند. خوداظهاری به این معناست که شخص حقیقی یا حقوقی اعلام می‌کند که در سال مالیاتی خود به چه میزان سود داشته و به چه میزان می بایست مالیات پرداخت کند و برای این منظور می بایست اظهارنامه مالیاتی خود را جهت ارائه به واحد مالیاتی مربوطه تکمیل نماید.
اظهارنامه مالیاتی فرمی است به‌منظور اظهار درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه، معافیت‌ها، درآمد مشمول مالیات، مالیات و همچنین اطلاعات هویتی و مکانی حسب مورد که برای صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی موضوع قانون مالیاتهای مستقیم، برحسب نوع و حجم فعالیت اشخاص مذکور مطابق نمونه‌هایی که ازسوی سازمان ارائه شده، تهیه و اعلام می‌گردد.
در سالهای اخیر و در راستای تکریم مودیان مالیاتی و بمنظور صرفه جویی در وقت و هزینه ها و همچنین تسریع در انجام امور مالیاتی، ارائه اظهارنامه مالیاتی بصورت الکترونیکی از هر مکان و در هر زمانی امکان پذیر گردیده است.
برای تهیه و ارسال اظهارنامه الکترونیکی ابتدا مودی مالیاتی می بایست در نظام مالیاتی از طریق سامانه عملیات الکترونیکی بنشانی www.tax.gov.ir ثبت‌نام و پس از تایید اطلاعات ارائه شده و تشکیل پرونده در اداره امور مالیاتی مربوطه و اخذ کد اقتصادی به‌عنوان مودی مالیاتی شناخته شود. بعد از طی تشریفات قانونی ثبت‌نام از طرف سازمان امور مالیاتی، به مودی نام کاربری و رمز عبور برای انجام عملیات مالیاتی اختصاص می یابد و می تواند اقدام به ارسال اظهارنامه و دیگر امور مالیاتی خود نماید.
بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم زمان های مختلفی برای ارائه اظهارنامه تعیین شده است که چند نمونه از آن به اختصار بشرح زیر می باشد:
ماده 26: مطابق این ماده وراث متوفی (منفردا یا مجتمعا) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه خود را ارائه نمایند.
ماده 39: بر اساس این ماده در مورد وقف، متولی و در مورد حبس و نذر، حبس و نذرکننده و در مورد وصیت، وصی مکلف اند حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی، حسب مورد، اظهارنامه مربوطه را به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم نمایند.
ماده 57: هر شخص حقیقی که درآمدی نداشته باشد تا میزان معافیت مالیاتی درآمد حقوق، از درآمد مشمول مالیات سالانه مستغلات از مالیات معاف می گردد و می بایست برای استفاده از این معافیت قسمت مربوطه در اظهارنامه الکترونیک را تکمیل نموده و یا اظهارنامه مربوطه را تا آخر تیرماه سال بعد تسلیم اداره امورمالیاتی نماید.
ماده80: مطابق این ماده صاحبان املاک اجاری تا آخر تیر ماه سال بعد و صاحبان سرقفلی نیز تا سی روز پس از انجام معامله موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی می باشند. همچنین مودیان ماده 74 موضوع املاک بدون اسناد رسمی با عنوان دستدارمی یا عناوین دیگر موظف به تسلیم اظهارنامه ظرف 30 روز پس از انجام معامله می باشند.
ماده88: دریافت کنندگان حقوق از اشخاص مقیم خارج که در ایران نمایندگی و شعبه ندارند موظفند تا آخر تیر ماه سال بعد اظهارنامه مالیاتی مربوط به حقوق دریافتی خود را به اداره امور مالیاتی محل سکونت خود تسلیم نمایند.
ماده100: بر اساس این ماده صاحبان مشاغل می بایست اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیتهای شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم نمایند.
ماده 110 - اشخاص حقوقی مکلفند حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالیاتی اظهارنامه خود را به اداره امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی در آن واقع است تسلیم نمایند. ضمنا محل تسلیم اظهارنامه اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران که در ایران دارای اقامتگاه یا نمایندگی نمی باشند تهران است.
ماده 114 : اشخاص حقوقی که تصمیم به انحلال گرفته اند مکلفند قبل از تشکیل مجمع عمومی یا سایر ارکان صلاحیت دار که برای اتخاذ تصمیم نسبت به انحلال شخص حقوقی دعوت شده است اظهارنامه ای حاوی صورت دارایی و بدهی شخص حقوقی در تاریخ دعوت را تنظیم و به اداره امور مالیاتی مربوطه تسلیم نمایند.
ماده 116: مدیران تصفیه اشخاص حقوقی منحله مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ انحلال (تاریخ ثبت انحلال شخص حقوقی در اداره ثبت شرکتها) اظهارنامه مالیاتی مربوط به آخرین دوره عملیات شخص حقوقی را به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند.
ماده 126: بر اساس این ماده صاحبان درآمد های اتفاقی مکلفند در هر سال اظهارنامه مالیاتی خود را در مورد منافع موضوع ماده 123 این قانون (واگذاری منافع مالی به طور دائم یا موقت بلاعوض به کسی) تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد و در سایر موارد تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل درآمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند و در صورت معامله در دفاتر اسناد رسمی، تکلیف تسلیم اظهارنامه ساقط می شود.
این نکته ضروری است که مطابق تبصره ماده 226 قانون مالیاتهای مستقیم مودیان اجازه دارند; درصورتی‌که در اظهارنامه تسلیمی از نظر محاسبه و درج اطلاعات اشتباهی رخ داده باشد، ظرف یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه نسبت به رفع اشتباه اقدام و اظهارنامه اصلاحی را به اداره امور مالیاتی مربوطه ارائه نمایند.
در پایان لازم به ذکر است که مطابق ماده 21 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مودیان مالیاتی مشمول مکلفند اظهارنامه هر دوره(فصل) را حداکثر ظرف پانزده روز از تاریخ انقضاء هر دوره به ترتیب مقرر تسلیم نمایند.
