یک دهه انتظار برای ثبت بیشابور فارس در میراث جهانی یونسکو

به گزارش ایران اکونومیست؛ 2 تن از کارشناسان ارشد ایکوموس به همراه 2 باستان شناس اهل کشورهای ایتالیا و آلمان این هیات را در سفر به استان فارس همراهی می کنند.
آنها روز چهارشنبه از غار شاپور، تنگ چوگان و محوطه شهر بیشابور دیدن و اقدام ها برای ثبت این اثر در فهرست جهانی را ارزیابی کردند.
شهر بیشابور در 25 کیلومتری کازرون واقع است، شهرستانی که 120 کیلومتر از شیراز مرکز استان فاصله دارد.
این شهر به دستور شاهپور اول ساسانی، دومین پادشاه سلسله ساسانیان ساخته شده و تاریخ ساخت آن بر اساس کتیبه پهلوی ستون های یادبود متعلق به سال 262 میلادی است.
این شهر تا سده هفتم هجری، منطقه ای آباد و مسکونی بود و پس از آن ویران شد.
در این شهر باستانی 200 هکتاری آثاری چون معبد آناهیتا، ستون های یادبود، تالار تشریفات، ایوان موزاییک، مدرسه و خیابان هایی متعلق به دوره ساسانیان وجود دارد .
این مجموعه که یکی از یادمان های تاریخی مهم به شمار می آید بیش از یک هزار و 100سال پیشینه دارد و متشکل از چند آثار مهم از جمله معبد آناهیتا، ایوان موزاییک، 2 ستون یادبود و نقوش برجسته تنگ چوگان است.
بر اساس مستندات تاریخی، بیشابور تنها شهر باستانی ایران است که تاریخ مکتوب دارد ، این آثار دوران ساسان دربر گیرنده مجموعه از از میراث تاریخی و معنوی است به طوری که برخی از آثار معنوی این بنای کهن مانند ارج نهادن به آب و آتش و برگزاری آیین های خاص همچنان در بین مردم روستاهای اطراف شهرستان کازرون نمود دارد.
اخیرا با کشف دانه های خرما برجا مانده از دوره ساسانی در تل قلعه سیف آباد کازرون رازهای جدیدی از زندگی در شهر بیشابور هویدا شد، رازهایی که ریشه در زندگی و آداب و رسوم خاص این شهر تاریخی دارد و لزوم ثبت جهانی آن را گوشزد می کند.
خمره‌های دارای دانه‌های خرما در داخل فضا‌های معماری نشانگر این است که کشاورزی در بیشاپور اهمیت فراوانی داشته و خرما یکی از مهمترین محصولات این منطقه بوده و این محوطه در جمع‌آوری، فرآوری و صادرات این محصول نقش اساسی داشته است.
نخستین فصل کاوش در تل قلعه سیف‌آباد نشان داد که این محوطه یکی از مرکز فعال اداری، اقتصادی و بازرگانی دوره ساسانی در جنوب ایران در بیشابور و نزدیک‌ترین مکان به شهر شاهی شاپور در ایالت بیشاپور بوده است.
** امیدهای تازه
تصمیم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای ثبت جهانی بیشابور از سالها قبل در جریان بوده و اکنون با ورود کارشناسان ایکوموس به عنوان بازوی مشاور یونسکو جنبه عینی به خود گرفته و امیدهای تازه برای افزایش ضریب حفاظت این بنای کهن به وجود آمده است.
پارسال همراه با بازدید معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری کشور و استاندار وقت فارس از مجموعه تاریخی بیشابورکه با تاکید بر شتاب بخشی به ثبت جهانی این مجموعه همراه بود، فصلی نو در صیانت و معرفی این یادگار دوران ساسانیان در دیار فارس آغاز شد .
معاون وقت رئیس جمهوری و رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مهرماه پارسال  در حاشیه بازدید از مجموعه تاریخی بیشابور گفت: مدت 100 سال و در سه مقطع زمانی مختلف در این مجموعه تاریخی عملیات کاوش صورت گرفته است که تنها در پنج درصد این مجموعه 200 هکتاری کاوش انجام شده است.
مسعود سلطانی فر افزود: کار کاوش در این مکان از سر گرفته می شود اما نیاز است که این عملیات ده ها سال دیگر نیز انجام شود.
وی بیان کرد: این مجموعه تاریخی از جمله آثاری است که در نظر داریم آن را به ثبت جهانی برسانیم و هم اینک کارهای مقدماتی آن انجام شده و تکمیل مراحل کارشناسی و مستند نگاری آن به عنوان اثر مهم فرهنگی تاریخی با همکاری مشاوران سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) انجام خواهد شد.
** بیشابور؛‌ ویژگی های بی همتا
پیش از این نیز شماری از صاحب نظران دانشگاهی با برشمردن اهمیت شهر تاریخی بیشابور بر ضرورت معرفی آن به جهانیان تاکید کرده بودند.
علیرضا شاه محمدپور عضو هیأت علمی پژوهشکده ابنیه و بافت های تاریخی- فرهنگی در این باره معتقد است: تعدد آثار تاریخی به جای مانده از دوره ساسانی نشان می دهد که شهر بیشابور نمونه ای از شاهکارهای این دوره در شهرسازی و معماری است.
این صاحب نظر حوزه میراث فرهنگی کشور معتقد است:‌این شهر ساخته شده در داخل تنگ چوگان دارای شاخص های منحصر به فردی است.
شاه محمدپور گفت: وجود کتیبه مستند از ساخت شهر ، مجسمه شاپور اول به ارتفاع هفت مترو نیم که تنها مجسمه یک پادشاه قبل از اسلام است ،نقش برجسته هایی از رویداد های مهم دوره ساسانی، طرح های موزاییکی که به عنوان سنگ فرش استفاده شده اند، وجود ساختمان های شاخص همچون معبد آناهیتا و کاخ چلیپایی و... از مواردی است که این شهر را منحصر به فرد کرده است.
** ورود به فهرست جهانی، نگاه ها به اجلاس تیرماه 97 یونسکو
استان فارس دارای بیش از سه هزار اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی، 400 جاذبه طبیعی، بیش از یک هزار و 400بقعه متبرکه و چهار اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی است.
پاسارگاد (آرامگاه کوروش)، باغ های شاهی پاسارگاد، تخت جمشید و باغ ارم پیش از این در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند و هم اینک نگاه ها به پنج اثر دوره تاریخی ساسانیان در این استان است که در فهرست انتظار برای ثبت به سر می برند.
شهر بیشابور در شهرستان کازرون در کنار کاخ اردشیر بابکان (آتشکده)، شهر گور و قلعه دختر در شهرستان فیروزآباد و کاخ ساسانی در شهرستان سروستان فارس این روزها کانون بازدید ارزیابان ایکوموس است تا گزارش آنها ضمیمه پرونده ثبت جهانی این آثار شود، گزارشی که به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس تیرماه 97 در اجلاس یونسکو طرح و درباره ثبت جهانی این آثار تصمیم گیری می شود. شهر بیشابور روز چهارشنبه پنجم مهرماه میزبان این هیات بود.
ثبت جهانی آثار تاریخی و منابع طبیعی که در حوزه گردشگری یا میراث فرهنگی قرار می گیرند از جمله دغدغه های همه کشورها به شمار می رود. ثبت شدن میراث ملموس و ناملموس در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو پیامدهای مثبت زیادی دارد.
وقتی یک اثر در فهرست جهانی یونسکو ثبت می‌شود همه اعضای کنوانسیونهای فرهنگی متعهد هستند با مشارکت جهانی از آن مراقبت کنند. کشورهای عضو کنوانسیون ها با همیاری در زمینه‌ محافظت و مراقبت از میراث طبیعی و فرهنگی جهان، تعهد خود را در قبال حفظ میراث ما برای نسل‌های آینده تبیین می‌کنند.
همچنین اعتبار ناشی از پیوستن به کنوانسیون ها و داشتن محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، عاملی است که سبب افزایش توجه و آگاهی کشورهای عضو نسبت به حفاظت از این میراث می‌شود.
امید است با ثبت جهانی آثار تاریخی بیشابور و افزایش شمار آثار تاریخی استان فارس که در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، برای افزایش مراقبت از این آثار ، ایجاد اشتغال و رونق گردشگری و افزایش درآمد و استفاده مطلوب از این آثار نیز گام های بلندی برداشته شود .