به گزارش ایران اکونومیست به نقل از نشریه مشعل؛ استانی در دامنه‌ها و دشت‌های سلسله جبال زاگرس به مرکزیت سنندج در غرب کشور با مردمانی سختکوش و دارای جاذبه‌های فراوان. جاذبه های دیدنی همچون پارک تفریحی آبیدر، بازار سنندج، عمارت آصف خانه کرد، منطقه اورامان تخت با پشت بام‌های معروفش که حیاط خانه همسایه است و دیگر نقاط دیدنی بسیاری که محل گذران اوقات خوش شهروندان این استان و دیگرانی است که به این دیار سفر و یا از آن گذر می کنند.
استان کردستان با آب وهوایی معتدل و دل انگیز در نیمه نخست سال و سرد و تقریبا یخبندان در نیمه دوم، از شمال به آذربایجان غربی و زنجان، از جنوب به کرمانشاه، از شرق به همدان و زنجان محدود می‌شود و از غرب هم با عراق مرز مشترک دارد.
کوهستانی بودن کردستان و وجود ۲۳۰ کیلومتر مرز مشترک زمینی با اقلیم کردستان عراق، موقعیت ویژه‌ای را برای این استان رقم زده و همین شرایط سبب شده است تا تامین و توزیع سوخت به موضوعی مهم بدل شود؛ موضوعی که فریدون یاسمی، مدیر شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کردستان، آشنایی بیشتر و عمیق تری با آن دارد و بهتر آن بود که وی به آن بپردازد.
یاسمی ۵۲ ساله که خدمت خود را در صنعت نفت از سال ۱۳۶۷ آغاز کرده، درطول نزدیک به ۳۰ سال خدمت در نقاط مختلف کشور، امروز به گنجینه‌ای ارزشمند و سراسر تجربه تبدیل شده است. حال در گفت‌وگویی با وی که نزدیک به هشت سال است سکان هدایت شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کردستان را به عهده دارد، فعالیت‌های سوخترسانی در این منطقه به ویژه در چهار سال اخیر را جویا شدیم که مشروح آن را ادامه می‌خوانید.
کردستان موقعیت جغرافیایی خاصی دارد، زمستان بسیار سرد آن زبانزد است؛ به ویژه در مناطقی مانند زرینه اوباتو که برودت ۴۰ درجه سانتیگراد زیر صفر را تجربه کرده است. بدون تردید، تامین و توزیع سوخت در چنین استانی، نیاز به برنامه خاصی دارد، در این باره بیشتر توضیح می دهید.
بله. درست می فرمایید. تامین سوخت و توزیع به موقع آن در میان شهروندان به دلیل کوهستانی بودن منطقه از سویی و مراقبت از این چرخه به منظور جلوگیری از خروج آن به دلیل جذابیت‌های قیمتی آن سوی مرز، سبب شده است سوخت و سوخت رسانی در منطقه کردستان با حساسیت‌های خاصی روبه رو باشد.
همه نیروهای ستادی و عملیاتی بدون وقفه تلاش می‌کنند تا تامین سوخت و توزیع به موقع انجام شود و این تلاش با آغاز دوره سرما که به‌طور معمول از آبان‌ماه آغاز می‌شود.
البته بحث دیگری هم وجود دارد و آن هم مرز بودن استان کردستان با اقلیم کردستان عراق است؛ وجود مرز مشترک با این کشور سبب شده است که پایش و کنترل بیشتری در حوزه توزیع و مصرف فرآوردههای نفتی انجام شود؛ با این هدف که عرضه و مصرف خارج از چرخه مجاز انجام نشود.
با توجه به توسعه فعالیت‌های گازرسانی به ویژه در دولت یازدهم، به نظر می آید که مصرف برخی فرآوردههای نفتی مانند نفت سفید و نفت گاز باید کاهش یافته باشد، اینطور نیست؟
توسعه گازرسانی و بهره مندی مردم از این نعمت، کمک بسیار زیادی کرده است به این که سطح رفاه مردم افزایش و مصرف فرآورده‌هایی مانند نفت سفید و نفت گاز به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد؛ البته هنوز مناطقی در استان کردستان وجود دارد که به دلیل سخت گذر و کوهستانی بودن، گازرسانی به آنها امکان‌پذیر نیست و سوخت اصلی آنها نفت سفید است؛ این مناطق، اغلب روستاهایی هستند که در ارتفاعات واقع شده‌اند و سوخت مورد نیاز آنها به شیوه‌های دیگر تامین و توزیع می‌شود. بدون تردید هرچه مناطق زیر پوشش گاز بیشتر شود، استفاده از سوخت‌های فسیلی نیز به میزان قابل توجه کاهش می‌یابد و این اتفاق هم افتاده است.
در استان کردستان چه تعداد روستا وجود دارد و چه بخشی از آنها همچنان از نفت سفید استفاده می‌کنند؟
در این استان یکهزار و ۶۹۵ روستا وجود دارد که بخش عمده آنها در چهار سال فعالیت دولت یازدهم، زیرپوشش گاز قرار گرفته است، اما شرایط جغرافیایی منطقه و سردسیر بودن آن ایجاب می‌کند که نفت سفید پیش از آغاز دوره سرما به منظور ذخیره سازی برای فصول سرد به این روستاها برسد و در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد.
هم اکنون ۶۳۰ روستای این استان زیر پوشش خدمات شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی منطقه کردستان قرار دارند که مصرف کننده نفت سفید هستند و برای این که در ماه‌های سرد سال با مشکلی روبه‌رو نباشند، نفت سفید مورد نیاز آنها به منظور ذخیره سازی همه ساله از خردادماه ارسال می شود و از طریق ۴۵۵ فروشندگی روستایی و۴۲ باب فروشندگی محور، در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
از مجموع ۶۳۰ روستایی که تامین سوخت آنها در حوزه مسئولیتی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی منطقه کردستان است، ۴۴۷ روستا در مناطق سخت گذر و کوهستانی قرار دارند و سوخت خود را از طریق ۱۶۰ فروشندگی پیش بینی شده در این مناطق تامین می‌کنند.
در زمان آغاز فعالیت دولت یازدهم، یعنی سال ۱۳۹۲ میزان توزیع نفت سفید چقدر بود و اکنون به چه میزان رسیده است؟
بگذارید پاسخ پرسش شما را این گونه بدهم. با توجه به این که در آن مقطع زمانی، روستاهای کمتری زیرپوشش گاز قرار داشت، به‌طور طبیعی مصرف نفت سفید هم بالا بود، اما با توسعه شبکه گازرسانی در چهار سال گذشته و اجرای طرح‌هایی مانند بازنگری کالابرگ‌های نفت سفید با هدف شناسایی مصرف کنندگان واقعی که به حذف ۶۰ هزارخانوار از چرخه مصرف نفت سفید منجر شد، همچنین ثبت نام خانوارهای شهری و روستایی در سایت تجارت آسان و منطقه‌ای کردن سهمیه نفت سفید بر اساس شرایط آب وهوایی، هم اکنون مصرف نفت سفید در این منطقه کاهش ۱۷ درصدی داشته است.
هم اکنون به چه تعداد مشترک روستایی خدمات رسانی می‌شود؟
هم اکنون بیش از ۳۸ هزار مشترک روستایی زیر پوشش شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی منطقه کردستان قرار دارند که مصرف کننده نفت سفید هستند و برای تامین سوخت مورد نیاز آنها به ویژه در فصول سرد سال که ممکن است راه‌های ارتباطی به دلیل بارش های مداوم برف برای مدت زیادی مسدود باشد، باید برنامه ریزی شود. به دلیل اهمیت این موضوع، همه ساله ارسال نفت سفید به مناطق روستایی از نیمه نخست سال (به‌طور معمول خردادماه) آغاز می شود تا روستاییان به ویژه در مناطقی که امکان گازرسانی به آنها فراهم نیست، بتوانند سوخت مورد نیاز را برای گذر از دوره سرما ذخیره کنند و این مهم همانطور که پیش‌تر اشاره شد، از طریق فروشندگی‌های روستایی انجام می شود.
برای مثال در سه ماه نخست امسال ۲۰ میلیون لیتر نفت سفید به روستاهای استان ارسال شده که ۱۱ میلیون لیتر آن به روستاهای سخت گذر و کوهستانی و عمدتا فاقد گاز مربوط می‌شود.
در چهار سال گذشته هم مجموع نفت ارسالی در نقاط مختلف استان کردستان، ۵۷۴ میلیون لیتر بوده است که ۴۸۰ میلیون لیتر آن به مناطق روستایی مربوط می‌شود.
از ناوگان حمل مواد سوختی که بخش مهم دیگری در این چرخه هستند، بگویید.
به نکته خوبی اشاره کردید. همه تلاش‌هایی که برای تامین سوخت می‌شود، باید به مصرف کننده برسد؛ این مهم را ناوگانی متشکل از ۲۱۸ دستگاه نفتکش انجام می‌دهد.
در این ناوگان، رانندگان زحمتکشی هستند که شبانه روز خود را در جاده‌های پر پیچ و خم می گذرانند، رنج و مخاطرات راه را به جان می‌خرند تا آرامش خاطر را برای هموطنان خود رقم بزنند.
بگذارید آماری در این باره به شما بدهم؛ در چهار سال گذشته برای انتقال ۲۰۵ میلیون لیتر نفت سفید به روستاهایی که گذر از آنها به ویژه در شرایط سخت زمستانی خالی از خطر نیست، ۱۲۱ دستگاه نفتکش جاده‌پیما در جاده‌های استان کردستان تردد داشته‌اند. البته در همین بازه زمانی به وسیله همین ناوگان، ۲۲۵ میلیون لیتر نفت سفید به دیگر روستاهای استان انتقال یافته است.
توزیع و مصرف دیگر فرآوردههای نفتی در استان کردستان چه وضعی دارند؟
آمارها نشان می دهند که در بازه زمانی ۹۲ تا ۹۶، نزدیک به چهار میلیارد لیتر فرآورده نفتی شامل بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره در این حوزه عملیاتی شامل نواحی ۹ گانه سنندج، سقز، بانه، بیجار، مریوان، قروه، همچنین دهگلان، کامیاران دیواندره، مصرف شده و می توان گفت میزان مصرف روزانه این فرآورده‌ها در این مدت، نزدیک به دو میلیون و ۷۴۰ هزار لیتر بوده است (البته این آمارها تقریبی است و نه قطعی). مصرف بنزین در چهار سال گذشته، یک میلیارد و ۵۸۰ میلیون لیتر، نفت گاز، یک میلیارد و۴۳۶ میلیون لیتر، همچنین مصرف نفت کوره ۱۳۳ میلیون لیتر و مصرف نفت سفید نیز۴۸۰ میلیون لیتر بوده که غیر از بنزین (با چهار درصد رشد)مصرف بقیه فرآورده های یاد شده، کاهش داشته است.
یکی از سیاست‌های تکلیفی وزارت نفت، کاهش نفت گاز و به عبارت دیگر، حذف آن از چرخه مصرف است، با توجه به این مهم چه اتفاقی در این بخش افتاده است؟
با توجه به این سیاست تکلیفی، شرکت ملی پخش نیز در حوزه کاری خود به منظور کاهش مصرف نفت گاز راهکارهایی همچون بازدید از جایگاه های سوخت و مصرف کنندگان عمده، منطقه ای کردن سهمیه نفت گاز بخش حمل و نقل، همچنین بهره گیری از سایت تجارت آسان و ثبت نام مصرف کنندگان جزء در این سایت و طرح پیمایش را اجرا کرده که منجر به کاهش ۱۷ درصدی این فرآورده نفتی شده است. در زمینه کاهش مصرف نفت کوره نیز که به کاهش ۳۰ درصدی آن منجر شده، اقدام های مشابهی صورت گرفته است.
مصرف کننده عمده نفت گاز، نیروگاه‌ها هستند و کاهش سوخت در این بخش به عنوان یک اولویت مورد توجه است؛ درباره سوخت رسانی در این حوزه توضیح دهید.
نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج، بزرگ ترین مصرف کننده عمده نفت گاز در منطقه کردستان محسوب می شود و از آنجا که این استان در انتهای خطوط انتقال گاز قرار گرفته، تامین پایدار سوخت این نیروگاه، از اهمیت خاصی برخوردار است.
با توجه به نشست های دوره ای شرکت ملی پخش منطقه کردستان و شرکت گاز این استان، تلاش شده است تا انتقال سوخت مایع به نیروگاه سنندج در فصل زمستان که تحویل گاز به آن به دلیل تامین بخش خانگی محدود می شود، بدون هیچ وقفه ای انجام شود. به واسطه این تلاش‌ها در چهار سال گذشته، بیش از یک میلیارد و یکصد میلیون لیتر نفت گاز به نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج ارسال شده است؛ پارسال نیز با همکاری مناطق همجوار، با بهره گیری از ۱۵۰ دستگاه نفتکش جاده پیما، روزانه بیش از چهار میلیون لیتر نفت گاز به این نیروگاه ارسال شد تا مشکلی در فعالیت روتین آن برای تولید برق ایجاد نشود.
اشاره کردید مصرف بنزین نسبت به چهار سال گذشته رشد چهار درصدی داشته است؛ در این باره توضیح می‌دهید.
در این بازه زمانی ۱۸باب جایگاه جدید ۱۰جایگاه عرضه فرآورده و هشت جایگاه (سی ان جی) در نقاط مختلف استان کردستان به بهره برداری و هم اکنون شمار آنها به ۱۲۰ باب جایگاه رسیده است.
نظارت شما روی عرضه کمی-کیفی سوخت چگونه است؟
این جایگاهها به لحاظ فنی (سلامت تلمبه، نازل و...) هرماه به وسیله واحد خدمات مهندسی کنترل و بررسی می شوند؛ ضمن این که اداره استاندارد نیز هر۶ ماه یک بار از مجاری عرضه سوخت بازدید و در صورت تایید سلامت کارکرد جایگاه به نصب برچسب استاندارد اقدام می کند. اجرای طرح درجه بندی جایگاههای عرضه فرآوردههای نفتی نیز، یکی دیگر از روشهای نظارتی است تا خدماتی مطلوب به مراجعان به جایگاههای سوخت انجام شود.
بر پایه پایش‌ها و نظارتهای کنترلی در این حوزه، هم اکنون ۷۴درصد جایگاههای عرضه فرآوردههای نفتی این منطقه با رعایت شاخصهای کیفی موفق شده‌اند رتبه ممتازی را به خود اختصاص دهند. پایش مجاری سوخت به ویژه در موسمی مانند تابستان که این استان میزبان کاروانهای زیارتی راهیان نور برای بازدید از مناطق عملیاتی در شهرستانهای بانه، مریوان و سنندج است، بدون وقفه انجام می‌شود؛ البته مالکان جایگاهها نیز با تعامل خوبی که در این حوزه دارند، تلاش کرده‌اند مجاری عرضه را برای ارائه مطلوب خدمات به مراجعان ارتقا دهند.
مصرف سی ان جی چه کمکی به حوزه حمل و نقل کرده است؟
در نواحی ۹ گانه شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کردستان درمجموع ۵۲ جایگاه سی ان جی فعالیت می کنند که ظرفیت خوبی را در ناوگان حمل و نقل برای استفاده از این سوخت پاک به جای بنزین ایجاد کرده است. سال گذشته، روزانه ۴۸۳ هزار مترمکعب سی ان جی مصرف شد که بنابر آمار، استفاده از این سوخت پاک نسبت به سال قبل از آن، رشد هشت درصدی داشته و سبب صرفه جویی در مصرف ۱۷۶میلیون لیتر بنزین شده است.
بنابر همین آمارها در چهار سال گذشته، ۶۵۰ میلیون مترمکعب سی ان جی مصرف و جایگزین تقریبی همین مقدار بنزین شده است که ارزش اقتصادی قابل ملاحظه ای دارد. در بازه زمانی یادشده، با افزایش جایگاههای عرضه سی ان جی، مصرف این سوخت پاک نیز، از رشد قابل ملاحظه ۲۰ درصدی برخوردار شده است و با توجه به ظرفیت موجود در این حوزه، می توان روند رو به رشد مصرف در این بخش را انتظار داشت. صیانت از محیط زیست و بهبود آن، یکی از مهمترین سرفصلهای کاری این منطقه محسوب و ترویج فرهنگ استفاده از سی ان جی با توسعه جایگاههای عرضه این سوخت پاک نیز با همین هدف انجام می‌شود.
هم مرز بودن با اقلیم کردستان عراق و جذابیت‌های قیمتی در آن سوی مرز، زمینه‌های خوبی برای فعالیت‌های اقتصادی خارج از چرخه رسمی هستند. چه اقدام‌هایی انجام داده‌اید تا فرآیند غیر رسمی شکل نگیرد؟
وجود ۲۳۰ کیلومتر مرز مشترک با اقلیم کردستان و تفاوت قیمتی سوخت در این سوی و آن سوی مرز، عواملی است که در چرخه رسمی توزیع سوخت تاثیری بسزا دارند؛ بنابراین به منظور حفظ تعادل در این چرخه و پیشگیری از قاچاق فرآوردههای نفتی، با رعایت دستورعمل ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق فرآورده های نفتی، فعالیت‌های مختلفی در ابعاد فرهنگی، آموزشی، اقتصادی انجام شده و می شود که اجرای طرح عرضه منطقه ای نفت گاز در حوزه حمل و نقل، احداث جایگاه عرضه فرآورده های نفتی در شهرهای مرزی باشماق مریوان، همچنین نصب چهار جایگاه سیار در بازارچه های مرزی سیرانبند بانه، باشماق و مریوان و اجرای طرح صادرات فرآورده به اقلیم کردستان عراق، از آن جمله است.
برای حفظ تعادل چرخه توزیع و مصرف در داخل چه اقدام‌هایی انجام داده اید؟
برای این که توزیع فرآورده های نفتی در داخل نیز تعادل داشته باشد، اقدام‌های متعددی انجام می شود که بازدید منظم بازرسان ویژه منطقه از مصرف کنندگان عمده و جزء، مسدود کردن کارت سوخت کامیون‌های متخلف در بازارچه مرزی باشماق، ساماندهی عرضه نفت گاز در جایگاههای عرضه سوخت استان، اجرای طرح بومی سازی سهمیه مرغداری‌ها، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مصرف کنندگان عمده منطقه، گشتهای مشترک با پلیس آگاهی به صورت پیش بینی نشده از واحدهای تولیدی، دریافت تعهد از پیمانکاران حمل سوخت با هدف انتقال سالم و کامل سوخت، بخشی از این اقدام هاست.
مسدود کردن کارت سوخت کامیون های متخلف در بازارچه مرزی باشماق، بازنگری و بازبینی کامل کالابرگ نفت سفید، اجرای طرح راستی آزمایی اداوات کشاورزی، اجرای طرح ساماندهی عرضه نفت گاز در جایگاههای استان، توقف وانت نفتکش‌های بدون مجوز و خودروهای دارای باک اضافی و غیر استاندارد ازسوی مراجع انتظامی باهدف جلوگیری از قاچاق سوخت در بخش حمل و نقل جاده ای، ساماندهی توزیع کالابرگ نفت سفید روستاییان و حذف بیش از ۶۰ هزار کارت سهمیه سوخت فعالیت‌های دیگری هستند که برای جلوگیری از توزیع سوخت در چرخه غیر رسمی آن انجام شده است.
مجموعه این فعالیت‌ها و بسیاری از اقدام‌های دیگر سبب شده تا چرخه رسمی توزیع مواد نفتی در حوزه عملیاتی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کردستان از ثبات خوبی برخوردار شود؛ تا جایی که قاچاق فرآوردههای نفتی در مرز مشترک ایران با اقلیم کردستان عراق در سایه همکاری‌های مرزی مسئولان دو کشور و تلاش‌های انجام شده در چهار سال اخیر، به صفر رسیده است.
حرف از مرز شد؛ فروش مرزی «باک پر نفت گاز» با چه هدفی انجام می‌شود؟
فروش باک پر فرآوردههای نفتی را می توان ازجمله طرح‌هایی نامید که همسو با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است و در مرزهای باشماق مریوان اجرا می شود. این طرح برای خودروهای خروجی از این مرزها از دهم شهریور ماه سال ۹۳ آغاز شده و اجرای آن، درآمد حاصل از فروش نفت گاز را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
در بازه زمانی دهم شهریور ۹۳ که زمان شروع طرح است تا ۲۹ اسفند همان سال، ۴۹ میلیارد و ۴۹۳ میلیون تومان درآمد زایی شد؛ درحالی که قبل از اجرای طرح باک پر، درآمد حاصل از فروش نفت گاز، ۴۵ میلیارد ریال بود و این نشان می دهد اجرای طرح باک طرح موفقی بوده که علاوه بر کاهش قاچاق سوخت، در درآمد زایی برای کشور نیز تاثیری بسزا داشته است.
از آغاز طرح فروش مرزی نفت گاز در جایگاه مرزی باشماق مریوان، ۱۳۳میلیارد و۷۰۰ میلیون تومان فروش مرزی به روش باک پر ثبت و به خزانه دولت واریز شده است.
باک پر دقیقا چه روشی است؟
در این روش، موجودی باک سوخت کامیون های خروجی از مرزهای باشماق و مریوان با استفاده از نرم افزار الکترونیکی پایش و کنترل می شوند تا سوخت اضافه ای از کشور خارج نشود.
این روش برای کامیون‌های عراقی هم انجام می شود؟
دراین خصوص نیز، اقدام‌هایی به منظور استفاده از این روش برای خودروهای ترانشیپی (کامیون‌های ورودی به کشور از اقلیم کردستان عراق ) انجام شده است.
فروش نفت گاز به روش باک پر چه ویژگی‌هایی دارد؟
جمع آوری باک های اضافه و جاساز شده در خودروهای خروجی از مرز، توجه به استانداردسازی باک خودروها و الزام به رعایت آن، همچنین جلوگیری از خروج غیر مجاز سوخت، از جمله ویژگی های اجرای طرح فروش مرزی نفت گاز به این روش است.
حذف دلالان سوخت و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی، افزایش نظارت، درآمدزایی برای دولت، همچنین صرفه جویی در سوخت و شتاب در امور کنترلی کامیون های ترانزیت، از دیگر مزایایی است که می توان برای فروش نفت گاز به روش باک پر برشمرد.
صادرات به اقلیم کردستان عراق، از دیگر فعالیت های حوزه عملیاتی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کردستان است؛ در این باره توضیح می دهید.
فعالیت در این بخش، نماد دیگری از تحقق اقتصاد مقاومتی است و با اختصاص سه خط بارگیری فرآورده در انبار نفت سنندج، همچنین تعامل استانداری و کمیسیون قاچاق کالا و ارز استان کردستان، سال گذشته بیش از ۴۰ میلیون لیتر نفت گاز به اقلیم کردستان عراق صادر شد.
با توجه به کیفیت مطلوب نفت گاز صادراتی و استقبال بی نظیر مشتریان از این فرآورده، مباحث مربوط به قاچاق و عرضه غیرقانونی آن در بازارچه های مرزی استان، به حداقل رسیده و رونق اقتصادی مرزنشینان را نیز افزایش داده است.
فکر می کنم به همه موارد اشاره شده باشد، اگر نکته خاصی دارید بیان بفرمایید.
همه بخش‌های صنعت نفت تلاش می‌کنند تا عرضه انرژی در حلقه‌ای امن و پایدار انجام شود و فعالیت‌های شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کردستان نیز، معطوف به همین اصل است.
امیدوارم با همدلی که در این مجموعه وجود دارد، این مهم در بالاترین سطح انجام گیرد و احساس رضایت از ارائه خدمات در حوزه سوخت رسانی روز به روز افزایش یابد.
